Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kế toán hành chính sự nghiệp

`Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ` được ghi nhận (tăng) khi tài sản cố định hoàn thành quá trình đầu tư xây dựng hoặc mua sắm và được đưa vào sử dụng. Lúc này, chi phí đầu tư đã kết tinh thành tài sản, và nguồn vốn tương ứng cũng được ghi nhận.

Đơn vị hành chính sự nghiệp, đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp có thu, thường được phép trích lập dự phòng phải thu khó đòi để phòng ngừa rủi ro và phản ánh đúng giá trị có thể thu hồi của các khoản phải thu. Cơ chế trích lập có thể tương tự như doanh nghiệp, theo quy định của pháp luật.

Báo cáo tài chính của đơn vị HCSN có thể chịu sự kiểm toán của cả ba loại hình kiểm toán: Kiểm toán độc lập (do đơn vị thuê), Kiểm toán nội bộ (do bộ phận kiểm toán của đơn vị thực hiện), và đặc biệt là Kiểm toán nhà nước (do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện). Mỗi loại hình kiểm toán có mục tiêu và phạm vi khác nhau.

Trong hệ thống tài khoản kế toán Việt Nam áp dụng cho HCSN, các tài khoản có số hiệu bắt đầu bằng chữ số `4′ thường phản ánh các nguồn vốn, bao gồm nguồn kinh phí hoạt động, nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản, các quỹ,… Các số hiệu khác thường tương ứng với Tài sản (1, 2), Nợ phải trả (3), Chi phí (6, 7, 8).

Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ là giải pháp quan trọng nhất để nâng cao chất lượng công tác kế toán HCSN một cách toàn diện và bền vững. Hệ thống KSNB hiệu quả sẽ giúp đảm bảo tính chính xác, trung thực, tuân thủ pháp luật và ngăn ngừa rủi ro trong hoạt động kế toán. Các giải pháp khác cũng quan trọng nhưng mang tính bộ phận hơn.

Phương pháp dồn tích (Accrual basis) thường được áp dụng trong kế toán HCSN để ghi nhận doanh thu khi phát sinh quyền được nhận và chi phí khi phát sinh nghĩa vụ phải trả, không phụ thuộc vào thời điểm thực tế thu hoặc chi tiền. Điều này giúp phản ánh chính xác hơn tình hình tài chính và kết quả hoạt động.

Tài khoản ngoài bảng 008 - Dự toán chi hoạt động (hoặc các tài khoản tương tự tùy theo hệ thống) được sử dụng để theo dõi dự toán chi ngân sách được giao và tình hình thực hiện chi theo dự toán của đơn vị HCSN. Đây là tài khoản quan trọng trong quản lý ngân sách.

Nguyên tắc `Giá gốc′ yêu cầu tài sản phải được ghi nhận ban đầu theo giá mua hoặc giá thành thực tế tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ. Đây là cơ sở để đảm bảo tính khách quan và tin cậy của thông tin kế toán.

Doanh thu bán hàng thường không phải là đối tượng kế toán chính trong đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN), vốn tập trung vào hoạt động công và sử dụng ngân sách nhà nước. Các đối tượng khác như tài sản cố định, nguồn kinh phí, và các khoản phải trả là các yếu tố tài chính quan trọng trong HCSN.

Việc sử dụng nguồn kinh phí hoạt động thường xuyên cho mục đích đầu tư xây dựng cơ bản thường không được phép, trừ khi có quyết định phê duyệt của cấp có thẩm quyền và tuân thủ các quy định về quản lý vốn đầu tư công. Nguồn kinh phí thường xuyên chủ yếu dành cho các hoạt động hàng ngày.

Phương pháp cải chính (gạch xóa chỗ sai và viết lại cho đúng, có xác nhận) là phương pháp sửa chữa sai sót được ưu tiên sử dụng đối với chứng từ kế toán đã lập trong kế toán HCSN, đặc biệt khi sai sót còn ở trên chứng từ gốc và chưa được ghi sổ. Các phương pháp khác thường áp dụng khi sai sót đã được ghi vào sổ kế toán.

Báo cáo quyết toán ngân sách là báo cáo tổng hợp tình hình thực hiện thu, chi ngân sách của đơn vị HCSN trong một năm tài chính. Do đó, báo cáo này thường được lập vào cuối năm tài chính (hàng năm) để đánh giá và tổng kết việc sử dụng ngân sách.

Tài khoản 141 - Tạm ứng được sử dụng để theo dõi và phản ánh các khoản tạm ứng cho cán bộ, viên chức trong đơn vị HCSN cho các mục đích công tác hoặc mua sắm vật tư, hàng hóa. Các tài khoản khác không phù hợp với mục đích này.

Tài khoản 511 - Thu hoạt động sự nghiệp được sử dụng để phản ánh các khoản thu từ các hoạt động sự nghiệp của đơn vị hành chính sự nghiệp, ví dụ như thu học phí, viện phí, phí dịch vụ công,… Các tài khoản khác không phù hợp với mục đích này trong bối cảnh HCSN.

Sổ quỹ tiền mặt là công cụ để thủ quỹ theo dõi chi tiết tình hình thu, chi và tồn quỹ tiền mặt hàng ngày tại đơn vị. Thủ quỹ là người trực tiếp quản lý và chịu trách nhiệm về tiền mặt tại quỹ, do đó họ quản lý và ghi chép sổ quỹ tiền mặt.

Kinh phí chi lương cho cán bộ, viên chức là một phần quan trọng của kinh phí hoạt động thường xuyên, đảm bảo hoạt động hàng ngày của đơn vị HCSN. Các lựa chọn khác liên quan đến đầu tư, dự án hoặc nguồn vốn đặc biệt, không thuộc hoạt động thường xuyên.

Mục đích chính của việc phân loại chi phí trong kế toán HCSN là để quản lý và kiểm soát chi phí một cách hiệu quả hơn. Việc phân loại giúp đơn vị nắm bắt cơ cấu chi phí, xác định các khoản chi tiêu quan trọng và có biện pháp điều chỉnh phù hợp. Các mục đích khác không phải là trọng tâm chính trong HCSN.

Quy trình lập dự toán ngân sách thường bắt đầu từ việc nhận được hướng dẫn về khung khổ và chỉ tiêu dự toán từ cơ quan tài chính cấp trên. Các hướng dẫn này là cơ sở để đơn vị xây dựng dự toán chi tiết, sau đó mới đến các bước khảo sát nhu cầu, tổng hợp số liệu và trình lãnh đạo phê duyệt.

Khấu hao tài sản cố định trong đơn vị HCSN thường được tính vào chi phí hoạt động sự nghiệp, vì tài sản cố định thường phục vụ trực tiếp cho các hoạt động sự nghiệp của đơn vị. Chi phí khấu hao phản ánh sự hao mòn và giảm giá trị của tài sản trong quá trình sử dụng.

Việc thành lập Ban kiểm kê với sự tham gia của đại diện các bộ phận liên quan (kế toán, thủ quỹ, lãnh đạo đơn vị) là quan trọng nhất để đảm bảo tính khách quan, minh bạch và chính xác của quá trình kiểm kê quỹ tiền mặt. Điều này giúp tránh gian lận và sai sót.

Khi nhận được kinh phí ngân sách cấp, đơn vị HCSN sẽ ghi tăng tiền (Nợ TK 111 hoặc 112) và ghi tăng nguồn kinh phí hoạt động (Có TK 461 - Nguồn kinh phí hoạt động). TK 461 phản ánh nguồn vốn từ ngân sách cấp.

Trong kế toán HCSN, `Vốn chủ sở hữu′ không được hiểu theo nghĩa vốn góp của chủ sở hữu như doanh nghiệp mà là `Nguồn kinh phí`. `Lợi nhuận chưa phân phối′ không phải là yếu tố cơ bản trong báo cáo tài chính HCSN vì mục tiêu không phải lợi nhuận. Các yếu tố cơ bản là Tài sản, Nợ phải trả và Nguồn kinh phí (tương tự vốn chủ sở hữu trong doanh nghiệp).

Hiện nay, các đơn vị HCSN có xu hướng kết hợp cả chứng từ giấy và điện tử. Chứng từ giấy vẫn phổ biến cho một số nghiệp vụ, trong khi chứng từ điện tử ngày càng được ứng dụng rộng rãi để tăng hiệu quả và giảm thiểu thủ tục hành chính. Tuy nhiên, chứng từ giấy vẫn đóng vai trò quan trọng trong nhiều trường hợp.

Chức năng chính của kế toán quản trị là cung cấp thông tin hữu ích, kịp thời cho các nhà quản lý trong đơn vị HCSN để họ đưa ra các quyết định quản lý, điều hành hoạt động hiệu quả. Kế toán quản trị tập trung vào thông tin nội bộ, hướng tới tương lai.

Khoản thu từ thanh lý tài sản cố định trong đơn vị HCSN thường được quản lý và sử dụng theo các quy định của pháp luật hiện hành và hướng dẫn cụ thể từ cơ quan có thẩm quyền. Việc sử dụng có thể khác nhau tùy theo loại hình đơn vị, nguồn gốc tài sản, và quy định về quản lý tài sản công.

Báo cáo Thay đổi vốn chủ sở hữu thường không phải là báo cáo tài chính bắt buộc trong hệ thống báo cáo của đơn vị hành chính sự nghiệp do đặc thù về nguồn vốn và cơ cấu vốn. Bảng Cân đối kế toán, Báo cáo Kết quả hoạt động và Báo cáo Lưu chuyển tiền tệ là các báo cáo tài chính quan trọng và bắt buộc.

Kế toán HCSN đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm: thiếu nhân lực kế toán có trình độ, áp lực ngày càng cao về minh bạch và trách nhiệm giải trình trước công chúng, và sự phức tạp của hệ thống chuẩn mực, quy định kế toán ngày càng phát triển. Do đó, `Tất cả các thách thức trên′ là đáp án chính xác nhất.

Bệnh viện công lập và trường học công lập là các đơn vị sự nghiệp có hoạt động thu sự nghiệp đáng kể (viện phí, học phí,…). Tuy nhiên, bệnh viện công lập thường có quy mô hoạt động dịch vụ và thu sự nghiệp lớn hơn so với trường học công lập. Cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị vũ trang thường ít hoặc không có hoạt động thu sự nghiệp.

Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở mục tiêu hoạt động. Kế toán doanh nghiệp hướng tới lợi nhuận, trong khi kế toán hành chính sự nghiệp phục vụ mục tiêu công, hoạt động không vì lợi nhuận, mà vì lợi ích công cộng. Các yếu tố khác như hình thức báo cáo, phương pháp ghi sổ có thể tương đồng hoặc có điều chỉnh, nhưng mục tiêu là khác biệt cốt lõi.

Thông tin kế toán trong HCSN cần đảm bảo tính kịp thời (để phục vụ quyết định kịp thời) và tính có thể so sánh được (giữa các kỳ, các đơn vị) để đánh giá hiệu quả hoạt động. Tính bí mật tuyệt đối không phải yêu cầu cơ bản, thông tin cần minh bạch. Tính đơn giản và dễ hiểu quan trọng, nhưng không phải là `cơ bản′ bằng tính kịp thời và so sánh được. Tính tuân thủ chuẩn mực là bắt buộc, không phải `không cần′.