Đề 7 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Y học cổ truyền

Khi `Ngoại tà` (phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa) xâm nhập vào cơ thể, con đường đầu tiên thường là qua da lông, biểu bì, đây là hàng rào bảo vệ bên ngoài của cơ thể. Vệ khí có vai trò bảo vệ cơ thể chống lại sự xâm nhập của ngoại tà.

Học thuyết Âm Dương Ngũ Hành là nền tảng triết lý của Y học cổ truyền, giải thích sự vận động, biến đổi và mối quan hệ tương tác của mọi sự vật, hiện tượng trong vũ trụ, bao gồm cả cơ thể con người và các quá trình sinh lý, bệnh lý.

Bài thuốc `Lục Vị Địa Hoàng Hoàn` là bài thuốc nổi tiếng trong Y học cổ truyền, có tác dụng chính là tư âm bổ thận, thường được dùng để điều trị các chứng thận âm hư, như đau lưng mỏi gối, ù tai, chóng mặt, di tinh, mồ hôi trộm.

Xoa bóp bấm huyệt là phương pháp điều trị không dùng thuốc, tác động trực tiếp lên cơ thể, ít gây tác dụng phụ hơn so với dùng thuốc và thường có chi phí thấp hơn, dễ tiếp cận.

`Tinh` trong Y học cổ truyền là một khái niệm quan trọng, chỉ vật chất tinh túy, cơ bản của cơ thể, có vai trò trong việc cấu tạo cơ thể, duy trì sự sống, sinh trưởng, phát dục và sinh sản. Tinh được coi là gốc rễ của sự sống.

Thực chứng là trạng thái bệnh lý do tà khí (yếu tố gây bệnh) quá mạnh, chính khí (khả năng tự bảo vệ của cơ thể) chưa suy yếu. Hư chứng là trạng thái bệnh lý do chính khí suy nhược, tà khí thừa cơ xâm nhập. Phương pháp điều trị cho hai loại chứng này hoàn toàn khác nhau.

Y học cổ truyền tiếp cận sức khỏe và bệnh tật dựa trên quan niệm con người là một hệ thống toàn diện, thống nhất, chịu ảnh hưởng của môi trường tự nhiên và xã hội. Các phương pháp điều trị hướng đến việc lập lại sự cân bằng trong cơ thể.

Trong Y học cổ truyền, `Hỏa` (nhiệt) có thể sinh ra từ nhiều nguyên nhân, trong đó tình chí uất kết, can khí uất trệ hóa hỏa là một nguyên nhân quan trọng. Sự căng thẳng, stress kéo dài có thể dẫn đến khí trệ, lâu ngày hóa nhiệt thành hỏa.

Cứu ngải là phương pháp dùng nhiệt từ ngải cứu (thường được chế thành mồi ngải hoặc điếu ngải) để tác động lên huyệt đạo hoặc vùng da nhất định, nhằm mục đích ôn kinh tán hàn, thông kinh hoạt lạc, điều hòa khí huyết.

Tạng Tâm (Tim) trong Y học cổ truyền có chức năng quan trọng là `chủ huyết mạch` (điều khiển huyết dịch lưu thông trong mạch máu) và `chủ thần minh` (liên quan đến hoạt động tinh thần, ý thức, tư duy).

`Biện chứng luận trị` là nguyên tắc cốt lõi của Y học cổ truyền. Nó nhấn mạnh việc chẩn đoán và điều trị bệnh phải dựa trên sự phân tích, biện luận các triệu chứng, dấu hiệu để xác định `chứng` bệnh (bản chất bệnh theo Y học cổ truyền), từ đó đưa ra phương pháp điều trị cá nhân hóa, phù hợp với từng `chứng` bệnh.

Tạng Can (Gan) trong Y học cổ truyền chủ về `sơ tiết` (duy trì sự thông suốt, lưu thông của Khí) và `điều đạt tình chí` (điều hòa cảm xúc, tâm trạng). Khi chức năng sơ tiết của Can bị rối loạn, có thể gây ra các vấn đề về cảm xúc, tiêu hóa và kinh nguyệt.

Kinh lạc là hệ thống kênh dẫn đặc biệt trong Y học cổ truyền, có chức năng vận chuyển Khí, Huyết, và dịch cơ thể đi khắp cơ thể, đồng thời kết nối các tạng phủ, bộ phận, tạo thành một chỉnh thể thống nhất.

Sinh khương (gừng tươi) có tính ấm, vị cay, có tác dụng giải biểu tán hàn (chữa cảm lạnh), ôn trung chỉ tả (ấm bụng, cầm tiêu chảy), thường được dùng trong các bài thuốc chữa cảm mạo phong hàn, đau bụng lạnh.

Bạch truật là vị thuốc bổ khí kiện tỳ quan trọng, có tác dụng chính là bổ khí kiện tỳ, táo thấp chỉ tả (giảm tiêu chảy do thấp), lợi thủy (lợi tiểu), thường được dùng để điều trị các chứng tỳ vị hư yếu, tiêu chảy, phù thũng.

Trong Y học cổ truyền, `Nội nhân` (nguyên nhân bên trong) chủ yếu là do các yếu tố tình chí thất thường gây ra, ảnh hưởng đến sự vận hành của Khí, Huyết, dẫn đến rối loạn chức năng tạng phủ và sinh bệnh.

Thấp tà (khí ẩm thấp) có tính trệ, nê trệ, dễ gây bệnh ở các bộ phận phía dưới cơ thể, đặc biệt là khớp và cơ bắp, gây ra các chứng đau nhức, tê bì, nặng nề.

Tạng (Can, Tâm, Tỳ, Phế, Thận, Tâm bào) là các cơ quan đặc, chủ yếu có chức năng tàng trữ và sinh hóa các chất tinh vi. Phủ (Đởm, Vị, Tiểu tràng, Đại tràng, Bàng quang, Tam tiêu) là các cơ quan rỗng, chủ yếu có chức năng thu nạp, tiêu hóa, hấp thụ và bài tiết.

Trong Y học cổ truyền, `Khí` không chỉ đơn thuần là không khí, mà là một khái niệm rộng lớn hơn, chỉ năng lượng sống, động lực thúc đẩy mọi hoạt động của cơ thể, mang tính vô hình và chức năng.

Tam tiêu không phải là một cơ quan cụ thể, mà là một khái niệm trong Y học cổ truyền, chỉ ba vùng lớn của cơ thể: Thượng tiêu (vùng ngực), Trung tiêu (vùng bụng giữa), Hạ tiêu (vùng bụng dưới). Tam tiêu có chức năng vận hóa thủy cốc, khí hóa và là con đường vận hành thủy dịch trong cơ thể.

Tạng Tỳ trong Y học cổ truyền có nhiều chức năng quan trọng, trong đó chủ về `vận hóa thủy cốc` (tiêu hóa và hấp thụ thức ăn, đồ uống) và `thống huyết` (điều khiển và duy trì huyết dịch lưu thông trong mạch, ngăn ngừa xuất huyết).

Tứ chẩn là bốn phương pháp chẩn đoán bệnh cơ bản trong Y học cổ truyền, bao gồm: Vọng chẩn (quan sát), Văn chẩn (nghe và ngửi), Vấn chẩn (hỏi bệnh), và Thiết chẩn (sờ nắn, bắt mạch).

Đương quy là vị thuốc bổ huyết quan trọng trong Y học cổ truyền, có công dụng bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, giảm đau, thường được sử dụng để điều trị các chứng thiếu máu, kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh.

`Tuyên phát` của Phế chỉ chức năng đưa khí (khí của Phế, vệ khí, tân dịch) từ bên trong cơ thể lên trên, ra ngoài, phân tán khắp cơ thể để nuôi dưỡng, bảo vệ da lông, biểu bì và điều tiết mồ hôi.

Thận trong Y học cổ truyền được coi là `gốc của sinh mệnh và Tinh huyết`, có vai trò quan trọng trong việc tàng trữ tinh, chủ về sinh trưởng, phát dục, sinh sản và thủy dịch. Thận là nguồn gốc của sự sống và năng lượng của cơ thể.

Giác hơi là phương pháp dùng ống giác tạo áp suất âm để hút lên da, gây sung huyết tại chỗ, có tác dụng thông kinh hoạt lạc, trục phong tán hàn, hoạt huyết hóa ứ, thường được dùng để chữa đau nhức, cảm mạo, ho hen.

Quế là vị thuốc có tính ôn (ấm), vị cay ngọt, có tác dụng tán hàn, ôn trung tán hàn, thường được dùng để chữa các chứng bệnh do hàn tà xâm nhập như cảm lạnh, đau bụng do lạnh.

Châm cứu là phương pháp điều trị bằng cách dùng kim châm vào các huyệt đạo trên kinh lạc, nhằm mục đích tác động lên dòng chảy của Khí, Huyết, điều chỉnh chức năng tạng phủ, kinh lạc, từ đó lập lại cân bằng và chữa bệnh.

Trong Y học cổ truyền, Khí và Huyết có mối quan hệ mật thiết, tương hỗ nhau. `Khí là soái của Huyết`, Khí có vai trò thúc đẩy, vận hành Huyết đi khắp cơ thể. Khi Khí vận hành tốt, Huyết cũng lưu thông trơn tru. Ngược lại, Khí trệ (ứ tắc) sẽ dẫn đến Huyết ứ trệ.

Bài thuốc `Tứ Quân Tử Thang` là bài thuốc kinh điển trong Y học cổ truyền, có tác dụng chính là bổ khí, kiện tỳ vị, thường được sử dụng để điều trị các chứng tỳ vị khí hư, ăn kém, mệt mỏi.