Đề 8 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kiểm toán căn bản

Rủi ro kiểm toán là rủi ro mà kiểm toán viên đưa ra ý kiến kiểm toán không phù hợp khi báo cáo tài chính còn chứa đựng sai sót trọng yếu. Nó bao gồm rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát và rủi ro phát hiện. Rủi ro kinh doanh là rủi ro mà doanh nghiệp gặp phải trong hoạt động kinh doanh, không phải thành phần của rủi ro kiểm toán.

Tam giác gian lận (fraud triangle) bao gồm ba yếu tố thường tồn tại khi gian lận xảy ra: Áp lực (động cơ thúc đẩy gian lận), Cơ hội (điều kiện cho phép gian lận xảy ra), và Hợp lý hóa (khả năng tự biện minh cho hành vi gian lận). Năng lực không phải là một phần của tam giác gian lận.

Kiểm tra chi tiết (tests of details) là một loại thủ tục kiểm tra cơ bản (substantive procedures) nhằm thu thập bằng chứng kiểm toán trực tiếp về các số dư tài khoản, các giao dịch và các thông tin thuyết minh trên báo cáo tài chính.

Đoạn ý kiến (opinion paragraph) trong báo cáo kiểm toán là đoạn quan trọng nhất, trình bày ý kiến chính thức của kiểm toán viên về việc liệu báo cáo tài chính có trình bày trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu hay không. Đoạn cơ sở ý kiến giải thích cơ sở cho ý kiến đó.

Kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập khác biệt nhau ở nhiều điểm, bao gồm mục tiêu (kiểm toán nội bộ phục vụ quản lý, kiểm toán độc lập phục vụ người sử dụng bên ngoài), đối tượng sử dụng báo cáo (nội bộ vs. bên ngoài), và đặc biệt là tính độc lập (kiểm toán độc lập yêu cầu tính độc lập cao hơn).

Kiểm toán báo cáo tài chính là loại hình dịch vụ đảm bảo (assurance service) cung cấp mức độ đảm bảo cao nhất (reasonable assurance). Soát xét báo cáo tài chính cung cấp mức độ đảm bảo thấp hơn (limited assurance), còn dịch vụ thỏa thuận trước và tư vấn thường không cung cấp dịch vụ đảm bảo.

Ban quản trị doanh nghiệp (Board of Directors or Audit Committee) có vai trò quan trọng trong việc giám sát quy trình lập báo cáo tài chính, hệ thống kiểm soát nội bộ và quy trình kiểm toán. Họ không thực hiện kiểm toán hay chuẩn bị báo cáo tài chính, mà đảm bảo các quy trình này được thực hiện một cách hiệu quả và minh bạch.

Khi có giới hạn phạm vi kiểm toán (scope limitation), kiểm toán viên không thể thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp. Trong trường hợp này, ý kiến chấp nhận toàn phần (unqualified opinion) là không phù hợp vì kiểm toán viên không thể chắc chắn về tính trung thực và hợp lý của toàn bộ báo cáo tài chính.

Kiểm toán tuân thủ (compliance audit) tập trung vào việc đánh giá xem đơn vị được kiểm toán có tuân thủ các quy định, chính sách, thủ tục, luật pháp hoặc các yêu cầu khác hay không. Mục tiêu là xác định mức độ tuân thủ và đưa ra khuyến nghị cải thiện.

Chọn mẫu ngẫu nhiên (random sampling) là phương pháp chọn mẫu xác suất, trong đó mỗi đơn vị trong tổng thể đều có cơ hội được chọn vào mẫu như nhau. Điều này giúp mẫu đại diện cho tổng thể và giảm thiểu rủi ro chọn mẫu.

Tính trọng yếu (materiality) trong kiểm toán được xác định dựa trên cả giá trị tuyệt đối, bản chất của sai sót và đặc biệt là ảnh hưởng tiềm tàng của sai sót đến quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính. Kiểm toán viên phải xem xét tất cả các yếu tố này khi đánh giá tính trọng yếu.

Ý kiến chấp nhận toàn phần (unqualified opinion) được đưa ra khi kiểm toán viên kết luận rằng báo cáo tài chính trình bày trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu, tuân thủ khuôn khổ lập pháp tài chính được áp dụng.

Môi trường kiểm soát là nền tảng cho các thành phần khác của kiểm soát nội bộ. Nó bao gồm các yếu tố như cơ cấu tổ chức, triết lý quản lý, sự tham gia của Ban quản trị, chính sách nhân sự, và đạo đức và giá trị của doanh nghiệp. Quy trình đánh giá rủi ro là một thành phần riêng biệt của kiểm soát nội bộ, không thuộc `môi trường kiểm soát`.

Sai sót trọng yếu (material misstatement) là sai sót mà xét về quy mô hoặc bản chất, trong bối cảnh cụ thể, có thể ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính. Trọng yếu không chỉ dựa trên giá trị tuyệt đối mà còn cả bản chất và ảnh hưởng của sai sót.

Bằng chứng kiểm toán có độ tin cậy cao nhất thường là bằng chứng thu thập từ bên thứ ba độc lập, vì nó ít chịu ảnh hưởng bởi sự thiên vị hoặc thao túng từ đơn vị được kiểm toán.

Khi phát hiện gian lận trọng yếu, trách nhiệm đầu tiên của kiểm toán viên là thảo luận vấn đề này với Ban Giám đốc và Ban quản trị doanh nghiệp. Việc báo cáo cho cơ quan pháp luật hoặc rút khỏi hợp đồng có thể là các bước tiếp theo tùy thuộc vào tình hình và chính sách của doanh nghiệp và quy định pháp luật.

Đối chiếu số dư công nợ phải thu khách hàng là một thủ tục kiểm tra cơ bản (substantive procedure) nhằm thu thập bằng chứng kiểm toán về tính hiện hữu và giá trị của các khoản mục trên báo cáo tài chính. Các lựa chọn khác có thể là thủ tục đánh giá rủi ro hoặc kiểm soát.

Soạn thảo báo cáo quản lý, mặc dù quan trọng trong quản trị doanh nghiệp, không phải là một giai đoạn chính thức trong quy trình kiểm toán báo cáo tài chính. Các giai đoạn chính bao gồm lập kế hoạch, thực hiện và báo cáo kết quả kiểm toán.

Lập kế hoạch kiểm toán là một giai đoạn trong quy trình kiểm toán, nhưng không phải là một thủ tục trực tiếp thu thập bằng chứng kiểm toán. Các thủ tục thu thập bằng chứng bao gồm phỏng vấn, quan sát, kiểm tra tài liệu, thực hiện lại, đối chiếu, phân tích, v.v.

Mục tiêu chính của kiểm toán báo cáo tài chính là cung cấp một ý kiến xác nhận về tính trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính, không phải để đảm bảo sự tồn tại của doanh nghiệp, phát hiện tất cả gian lận, hay tư vấn quản lý.

Bằng chứng kiểm toán `ngoại vi` (external evidence) là bằng chứng thu thập từ bên thứ ba độc lập bên ngoài đơn vị được kiểm toán, như xác nhận từ ngân hàng, khách hàng, nhà cung cấp. Loại bằng chứng này thường được xem là có độ tin cậy cao hơn bằng chứng nội bộ.

Kiểm toán hoạt động (hay kiểm toán hoạt động và quản lý) tập trung vào việc đánh giá hiệu quả, hiệu năng và kinh tế của các hoạt động, quy trình, và hệ thống trong một tổ chức.

Để đánh giá khả năng hoạt động liên tục (going concern), kiểm toán viên cần xem xét các giả định của Ban Giám đốc, đánh giá các sự kiện hoặc điều kiện có thể gây nghi ngờ về khả năng này, và thu thập bằng chứng về kế hoạch của Ban Giám đốc để giải quyết các vấn đề liên quan.

Thận trọng nghề nghiệp (professional skepticism) yêu cầu kiểm toán viên phải duy trì thái độ hoài nghi, không tin tưởng một cách mù quáng cũng không nghi ngờ vô căn cứ, mà phải đánh giá một cách cẩn trọng và khách quan các bằng chứng kiểm toán để đưa ra kết luận hợp lý.

Kiểm toán viên cần xem xét đến khả năng gian lận trong suốt quá trình lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán. Thận trọng nghề nghiệp đòi hỏi kiểm toán viên luôn phải đánh giá rủi ro gian lận và thiết kế các thủ tục kiểm toán phù hợp để ứng phó với rủi ro này, không chỉ khi có dấu hiệu rõ ràng.

Rủi ro kiểm soát (control risk) là rủi ro mà hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị không thể ngăn ngừa hoặc phát hiện và sửa chữa các sai sót trọng yếu. Khi hệ thống kiểm soát nội bộ yếu kém, rủi ro kiểm soát sẽ tăng lên.

Lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên và rất quan trọng trong quy trình kiểm toán. Mục đích của việc lập kế hoạch là để định hướng và tổ chức công việc kiểm toán, đảm bảo kiểm toán được thực hiện một cách hiệu quả, hiệu năng, thu thập đủ bằng chứng thích hợp và đưa ra ý kiến kiểm toán phù hợp.

Thư quản lý (management letter) là một văn bản do kiểm toán viên gửi cho Ban Giám đốc và Ban quản trị doanh nghiệp sau khi kết thúc kiểm toán, nêu ra các vấn đề yếu kém trong kiểm soát nội bộ và các khuyến nghị cải thiện.

Tính độc lập là nguyên tắc đạo đức then chốt, đảm bảo kiểm toán viên đưa ra ý kiến khách quan và không bị chi phối bởi bất kỳ yếu tố nào có thể làm ảnh hưởng đến sự trung thực của ý kiến đó.

Yêu cầu phê duyệt đơn đặt hàng trước khi giao hàng là biện pháp kiểm soát quan trọng để đảm bảo rằng các giao dịch bán hàng là có thật và được phê duyệt đúng đắn trước khi ghi nhận doanh thu. Điều này giúp ngăn ngừa rủi ro ghi nhận doanh thu khống cho các giao dịch không có thật hoặc không được phê duyệt.