Đề 5 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Sinh học đại cương

Ribosome là bào quan chịu trách nhiệm tổng hợp protein trong tế bào. Chúng đọc thông tin di truyền từ mRNA và sử dụng nó để lắp ráp các amino acid thành chuỗi polypeptide, sau đó polypeptide gấp lại thành protein hoàn chỉnh.

Quần xã sinh vật là tập hợp các quần thể sinh vật thuộc các loài khác nhau, cùng sống trong một sinh cảnh nhất định và có mối quan hệ tương tác lẫn nhau. Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường vô sinh của chúng.

Ti thể là bào quan thực hiện quá trình hô hấp tế bào, nơi glucose và các phân tử hữu cơ khác bị phân giải để tạo ra ATP (adenosine triphosphate), nguồn năng lượng chính của tế bào. Lục lạp thực hiện quang hợp ở thực vật, ribosome tổng hợp protein, nhân tế bào chứa DNA.

Trong hệ thống phân loại sinh học hiện đại, cấp phân loại lớn nhất là Giới (Domain), bao gồm Bacteria, Archaea và Eukarya. Sau đó là Giới (Kingdom), Ngành (Phylum), Lớp (Class), Bộ (Order), Họ (Family), Chi (Genus), Loài (Species) theo thứ tự giảm dần.

Virus không được coi là sinh vật sống vì chúng không có cấu tạo tế bào, không có trao đổi chất riêng và cần tế bào vật chủ để sao chép (sinh sản). Chúng chỉ thể hiện các đặc tính của sự sống khi xâm nhập vào tế bào vật chủ.

Lục lạp là bào quan chuyên biệt thực hiện quá trình quang hợp ở tế bào thực vật và tảo. Chúng chứa chlorophyll, sắc tố hấp thụ ánh sáng mặt trời để tổng hợp glucose từ CO2 và nước. Ti thể thực hiện hô hấp tế bào, ribosome tổng hợp protein, không bào lưu trữ nước và chất thải.

Hệ thống nội màng của tế bào nhân thực bao gồm lưới nội chất, bộ Golgi, lysosome, peroxisome, không bào và màng nhân. Ti thể và lục lạp không thuộc hệ thống nội màng vì chúng có màng kép và nguồn gốc nội cộng sinh.

Hô hấp kỵ khí (lên men) là quá trình phân giải glucose để tạo ra ATP mà không cần oxygen, thường xảy ra ở tế bào chất. Hô hấp hiếu khí cần oxygen và tạo ra nhiều ATP hơn, xảy ra trong ti thể.

Pha S (pha tổng hợp) của chu trình tế bào là giai đoạn mà DNA được nhân đôi (tái bản) để đảm bảo mỗi tế bào con sau phân chia nhận được bộ nhiễm sắc thể đầy đủ. Pha G1 là pha sinh trưởng, pha G2 chuẩn bị cho phân chia, pha M là pha phân chia tế bào (nguyên phân hoặc giảm phân).

Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng cơ bản của mọi sinh vật sống. Mô là tập hợp các tế bào giống nhau thực hiện chức năng cụ thể, cơ quan là tập hợp các mô, và hệ cơ quan là tập hợp các cơ quan.

Quang hợp là quá trình thực vật, tảo và một số vi khuẩn sử dụng năng lượng ánh sáng mặt trời để chuyển đổi carbon dioxide (CO2) và nước thành glucose (đường) và oxygen. Glucose là nguồn năng lượng hóa học cho sinh vật.

Khuếch tán đơn giản là một hình thức vận chuyển thụ động, di chuyển chất tan từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp, không cần tiêu tốn năng lượng. Bơm sodium-potassium là vận chuyển chủ động, thực bào và xuất bào là các hình thức vận chuyển khối lớn.

Biến dị tổ hợp là hiện tượng tạo ra các kiểu gen mới ở đời con khác với bố mẹ do sự tổ hợp lại vật chất di truyền của bố và mẹ trong quá trình sinh sản hữu tính (qua giảm phân và thụ tinh). Đây là nguồn biến dị quan trọng cho tiến hóa.

Trong môi trường nhược trương (nồng độ chất tan bên ngoài tế bào thấp hơn bên trong), nước sẽ di chuyển vào tế bào thực vật qua màng bán thấm do sự chênh lệch nồng độ. Tế bào sẽ trương lên (turgid) do áp suất thẩm thấu, nhưng thành tế bào cứng cáp ngăn tế bào vỡ.

Amino acid là đơn phân (monomer) cấu tạo nên protein. Các amino acid liên kết với nhau bằng liên kết peptide tạo thành chuỗi polypeptide, sau đó gấp lại thành protein. Glucose là monomer của carbohydrate, acid béo là thành phần của lipid, nucleotide là monomer của acid nucleic.

Sinh vật tiêu thụ bậc 1 là những sinh vật ăn sinh vật sản xuất (thực vật), tức là động vật ăn cỏ. Sinh vật tiêu thụ bậc 2 ăn sinh vật tiêu thụ bậc 1 (động vật ăn thịt bậc trung), bậc 3 ăn bậc 2 (động vật ăn thịt bậc cao). Sinh vật phân giải phân hủy chất hữu cơ từ sinh vật chết.

Nước có nhiều đặc tính quan trọng cho sự sống như tính phân cực, khả năng hòa tan tốt nhiều chất, tỉ nhiệt cao. Tuy nhiên, mật độ của nước lớn nhất ở trạng thái lỏng (4°C), không phải trạng thái rắn (nước đá có mật độ thấp hơn nước lỏng, giúp băng nổi).

Mô thần kinh bao gồm các tế bào thần kinh (neuron) và tế bào thần kinh đệm, có chức năng chính là tiếp nhận, xử lý và dẫn truyền thông tin dưới dạng xung thần kinh đi khắp cơ thể. Các loại mô khác có chức năng khác nhau.

Alen trội là alen biểu hiện kiểu hình ra bên ngoài ngay cả khi chỉ có một bản sao (trạng thái dị hợp tử), át chế sự biểu hiện của alen lặn (nếu có). Alen lặn chỉ biểu hiện kiểu hình khi ở trạng thái đồng hợp tử.

Điểm khác biệt chính là tế bào nhân sơ (vi khuẩn, cổ khuẩn) không có nhân tế bào và các bào quan có màng bao bọc, trong khi tế bào nhân thực (tế bào động vật, thực vật, nấm, nguyên sinh vật) có nhân tế bào và các bào quan có màng bao bọc như ti thể, lục lạp, bộ Golgi, lưới nội chất.

Sinh sản hữu tính tạo ra sự đa dạng di truyền nhờ sự kết hợp vật chất di truyền từ hai bố mẹ thông qua giảm phân (tạo giao tử mang bộ nhiễm sắc thể đơn bội) và thụ tinh (kết hợp giao tử tạo hợp tử lưỡng bội). Nguyên phân tạo ra các tế bào giống hệt nhau về mặt di truyền, sinh sản vô tính cũng vậy.

Sinh vật sản xuất (hay sinh vật tự dưỡng) là những sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ, thường thông qua quang hợp (thực vật, tảo) hoặc hóa tổng hợp (một số vi khuẩn). Chúng tạo ra nguồn năng lượng và chất hữu cơ ban đầu cho hệ sinh thái.

Mọi sinh vật sống đều có khả năng sinh sản, trao đổi chất và cảm ứng (phản ứng với môi trường). Tuy nhiên, không phải tất cả sinh vật sống đều di chuyển bằng chân (ví dụ: thực vật, vi khuẩn).

Acid nucleic (DNA và RNA) là loại phân tử sinh học chịu trách nhiệm lưu trữ và truyền đạt thông tin di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Protein có chức năng cấu trúc và xúc tác, lipid tạo nên màng tế bào và dự trữ năng lượng, carbohydrate cung cấp năng lượng và cấu trúc.

Thuyết tiến hóa hiện đại nhấn mạnh vai trò của biến dị di truyền (đột biến, biến dị tổ hợp) và chọn lọc tự nhiên. Chọn lọc tự nhiên tác động lên các biến dị di truyền, giữ lại và khuếch đại những biến dị có lợi, loại bỏ những biến dị bất lợi, dẫn đến sự tiến hóa của loài.

Nguyên phân là quá trình phân chia tế bào tạo ra hai tế bào con có bộ nhiễm sắc thể giống hệt tế bào mẹ. Ý nghĩa chính là sinh trưởng, phát triển cơ thể đa bào, thay thế và sửa chữa các tế bào bị tổn thương. Giảm phân tạo giao tử, sinh sản hữu tính tạo đa dạng di truyền.

Liên kết hydrogen giữa các nhóm carboxyl và amino trong chuỗi polypeptide là yếu tố chính hình thành cấu trúc bậc hai của protein như alpha helix và beta sheet. Liên kết peptide liên kết các amino acid với nhau, liên kết cộng hóa trị mạnh hơn và liên kết ion là tương tác tĩnh điện.

Gen là một đoạn DNA mang thông tin di truyền quy định một tính trạng nhất định. DNA (deoxyribonucleic acid) là phân tử mang thông tin di truyền, cấu tạo nên nhiễm sắc thể. Nhiễm sắc thể là cấu trúc trong nhân tế bào chứa DNA, protein và mang gen.

Trong phép lai một cặp tính trạng của Mendel, khi lai giữa hai dòng thuần chủng tương phản (ví dụ: hoa đỏ thuần chủng x hoa trắng thuần chủng), thế hệ F1 đồng tính (ví dụ: toàn hoa đỏ). Khi cho F1 tự thụ phấn, thế hệ F2 có tỉ lệ kiểu hình 3 trội : 1 lặn (ví dụ: 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng).

Enzyme là chất xúc tác sinh học, có vai trò làm tăng tốc độ các phản ứng hóa học trong tế bào bằng cách giảm năng lượng hoạt hóa cần thiết để phản ứng xảy ra. Enzyme không phải là chất phản ứng và không cung cấp năng lượng.