Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dân số học

Tháp dân số (Population Pyramid) là loại biểu đồ chuyên dụng để biểu diễn cơ cấu dân số theo tuổi và giới tính. Nó thường có dạng hình tháp (hoặc các hình dạng khác tùy thuộc vào cơ cấu dân số), với các thanh ngang thể hiện số lượng hoặc tỷ lệ dân số theo từng nhóm tuổi và giới tính.

Điều tra dân số là quá trình thu thập, xử lý, tổng hợp, phân tích và công bố dữ liệu nhân khẩu học, kinh tế, xã hội của tất cả mọi người dân cư trú trên một lãnh thổ nhất định vào một thời điểm nhất định. Đây là nguồn dữ liệu chính thức và toàn diện nhất về dân số.

Tỷ lệ giới tính thường được định nghĩa là số lượng nam giới trên 1000 phụ nữ trong một dân số nhất định. Đây là một chỉ số quan trọng để đánh giá cơ cấu giới tính và có thể phản ánh các vấn đề xã hội và nhân khẩu học.

Mật độ dân số là một chỉ số đo lường mức độ tập trung dân số trên một diện tích nhất định. Nó thường được tính bằng số người trên một đơn vị diện tích, ví dụ như người/km² hoặc người/dặm vuông.

Cơ cấu tuổi của dân số ảnh hưởng đến tổng số ca tử vong (do người già thường có tỷ lệ tử vong cao hơn), nhưng không trực tiếp tác động đến tỷ lệ tử vong (số ca tử vong trên 1000 dân). Các yếu tố còn lại như mức sống, y tế, và môi trường đều có ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ tử vong.

Tháp dân số hình `tháp` với đáy rộng thể hiện số lượng người trẻ tuổi lớn (do tỷ lệ sinh cao), trong khi đỉnh hẹp thể hiện số lượng người già ít hơn. Đây là đặc trưng của dân số trẻ, đang phát triển.

Dân số học cung cấp thông tin quan trọng về quy mô, cơ cấu, phân bố và biến động dân số, là cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách kinh tế - xã hội, quy hoạch phát triển đô thị, y tế, giáo dục, lao động, và nhiều lĩnh vực khác.

Di cư thuần là sự khác biệt giữa số người nhập cư (đến một khu vực) và số người xuất cư (rời khỏi khu vực đó) trong một khoảng thời gian nhất định. Công thức tính là: Di cư thuần = Số người nhập cư - Số người xuất cư.

Các chính sách dân số nhằm giảm tỷ lệ sinh thường tập trung vào việc cung cấp thông tin và dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, nâng cao nhận thức về lợi ích của việc sinh ít con, và tạo điều kiện để các cặp vợ chồng chủ động quyết định số con và thời điểm sinh con.

GDP là chỉ số kinh tế, phản ánh tổng giá trị sản xuất hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia. Các chỉ số còn lại (tỷ suất sinh, tử, di cư) đều là các chỉ số nhân khẩu học cơ bản, đo lường các khía cạnh khác nhau của biến động dân số.

Già hóa dân số là quá trình tăng tỷ trọng người cao tuổi (thường được định nghĩa là từ 65 tuổi trở lên) trong tổng dân số. Điều này thường do giảm tỷ lệ sinh và tăng tuổi thọ.

Di cư quốc tế thường được thúc đẩy bởi các yếu tố kinh tế, chính trị, và môi trường. Sở thích cá nhân như màu sắc yêu thích không phải là động lực chính hoặc có liên quan đến quyết định di cư.

Tỷ suất sinh thô (CBR) được định nghĩa là số trẻ em sinh ra sống trong một năm trên 1.000 dân số trung bình trong cùng năm đó. Công thức tính CBR là (Tổng số trẻ em sinh ra trong năm / Tổng dân số trung bình trong năm) * 1000.

Trong dân số học, `cohort` (nhóm когорта) thường dùng để chỉ một nhóm người có chung một sự kiện nhân khẩu học quan trọng trong cùng một khoảng thời gian, phổ biến nhất là nhóm người sinh ra trong cùng một năm hoặc một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: nhóm когорта sinh năm 1980-1985).

Dân số già hóa dẫn đến lực lượng lao động suy giảm, trong khi số lượng người cao tuổi cần chăm sóc và hưởng lương hưu tăng lên. Điều này gây áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội (chăm sóc y tế, lương hưu) và có thể dẫn đến thiếu hụt lao động.

Chính sách `một con` của Trung Quốc là một ví dụ điển hình về chính sách kiểm soát sinh đẻ, nhằm mục tiêu giảm tốc độ tăng trưởng dân số bằng cách hạn chế số con của mỗi cặp vợ chồng.

Nếu tỷ lệ sinh thấp hơn tỷ lệ tử vong, số lượng người sinh ra ít hơn số lượng người chết đi. Điều này dẫn đến dân số suy giảm theo thời gian, đặc biệt nếu tình trạng này kéo dài.

Giai đoạn 4 của mô hình chuyển đổi dân số, giai đoạn hậu công nghiệp, đặc trưng bởi tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử thấp và ổn định. Điều này dẫn đến tốc độ tăng trưởng dân số chậm hoặc thậm chí âm, và dân số có xu hướng ổn định hoặc giảm.

Tỷ suất chết trẻ em (IMR) là số trẻ em dưới 1 tuổi chết trên 1.000 trẻ sinh ra sống trong một năm nhất định. Đây là một chỉ số quan trọng về sức khỏe và phúc lợi của trẻ em và phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia.

Phân bố dân cư trên thế giới rất không đồng đều. Dân cư có xu hướng tập trung ở những khu vực có điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội thuận lợi như đồng bằng, ven biển, vùng khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ, nguồn nước dồi dào, và các trung tâm kinh tế, thương mại.

Dân số học tập trung vào nghiên cứu về dân số, trong khi nghiên cứu về biến đổi khí hậu thuộc lĩnh vực khoa học môi trường và khí hậu học. Dân số học có ứng dụng rộng rãi trong quy hoạch đô thị, phân tích thị trường lao động, xây dựng chính sách y tế công cộng và nhiều lĩnh vực khác liên quan đến con người và xã hội.

Di cư, đặc biệt là di cư quốc tế, thường có ảnh hưởng đáng kể đến cơ cấu tuổi và giới tính của dân số cả ở nơi đi và nơi đến. Người di cư thường là những người trẻ tuổi trong độ tuổi lao động, điều này làm thay đổi cơ cấu tuổi và giới tính của dân số ở cả hai khu vực.

Mô hình chuyển đổi dân số thường được mô tả với 4 giai đoạn chính: Giai đoạn 1 (tiền công nghiệp), Giai đoạn 2 (công nghiệp hóa sớm), Giai đoạn 3 (công nghiệp hóa muộn), và Giai đoạn 4 (hậu công nghiệp). Một số mô hình mở rộng có thể bao gồm giai đoạn 5.

Nhiều quốc gia phát triển đang trải qua xu hướng dân số già hóa (tỷ lệ người cao tuổi tăng) và suy giảm dân số (tổng dân số giảm hoặc tăng trưởng rất chậm). Điều này chủ yếu do tỷ lệ sinh thấp và tuổi thọ tăng.

Đô thị hóa là quá trình tăng lên về tỷ lệ dân số sống ở khu vực thành thị so với khu vực nông thôn. Nó thường đi kèm với sự phát triển kinh tế, công nghiệp hóa và các cơ hội việc làm ở thành phố.

Bùng nổ dân số xảy ra khi tỷ lệ sinh tăng cao hoặc duy trì ở mức cao, trong khi tỷ lệ tử giảm đáng kể (thường do cải thiện y tế và điều kiện sống). Điều này dẫn đến tốc độ tăng trưởng dân số rất nhanh.

Tình trạng giao thông đô thị không có mối liên hệ trực tiếp và đáng kể đến tỷ lệ sinh. Các yếu tố còn lại như trình độ học vấn của phụ nữ (giáo dục cao thường liên quan đến sinh ít con hơn), chi phí sinh hoạt (chi phí cao có thể làm giảm mong muốn sinh con), và tôn giáo, văn hóa (ảnh hưởng đến quan niệm về gia đình và sinh sản) đều là những yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ sinh.

Dân số học là khoa học nghiên cứu về quy luật vận động và cơ cấu của dân số, bao gồm các yếu tố như quy mô, cơ cấu, phân bố, biến động dân số và các quá trình sinh, tử, di cư.

Mặc dù dữ liệu từ mạng xã hội có thể cung cấp một số thông tin liên quan đến dân số, nhưng nó không phải là nguồn dữ liệu chính thức và đáng tin cậy trong dân số học. Các nguồn dữ liệu chính thống bao gồm điều tra dân số, hệ thống đăng ký hộ tịch (thống kê sinh tử), và các cuộc điều tra mẫu được thiết kế khoa học.

Tuổi thọ trung bình là một ước tính thống kê về số năm trung bình một người dự kiến sẽ sống, tính từ khi sinh ra, dựa trên các tỷ lệ tử vong theo tuổi hiện tại trong một dân số nhất định. Nó không phải là số năm sống thực tế của mỗi người hay tuổi thọ tối đa.