Đề 6 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dân số học

Già hóa dân số xảy ra khi tỷ lệ người già trong tổng dân số tăng lên. Điều này chủ yếu do tỷ lệ sinh giảm (ít người trẻ được sinh ra) và tuổi thọ trung bình tăng (người già sống lâu hơn).

Phân tích dân số học cung cấp thông tin quan trọng về quy mô, cơ cấu, phân bố và biến động dân số, là cơ sở để hoạch định chính sách và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, y tế, giáo dục, và nhiều lĩnh vực khác.

Cơ cấu dân số vàng là giai đoạn mà tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động (thường từ 15-64 tuổi) đạt mức cao nhất, tạo cơ hội lớn cho phát triển kinh tế.

Mật độ dân số đo lường mức độ tập trung dân cư trên một đơn vị diện tích (thường là km²), phản ánh sự phân bố dân số trên lãnh thổ.

Phương pháp toán học (ngoại suy xu hướng) dựa trên việc phân tích và mở rộng các xu hướng dân số đã quan sát được trong quá khứ và hiện tại để dự đoán các giá trị dân số trong tương lai, giả định rằng các xu hướng này sẽ tiếp tục.

Kiểm soát dân số thường tập trung vào giảm tỷ lệ sinh. Tuyên truyền kế hoạch hóa gia đình và chính sách `một con` là các biện pháp trực tiếp. Nâng cao học vấn cho phụ nữ gián tiếp làm giảm sinh. Cải thiện y tế và chăm sóc sức khỏe chủ yếu hướng đến giảm tỷ lệ tử vong và nâng cao chất lượng dân số, không trực tiếp kiểm soát số lượng.

Xuất cư (emigration) là quá trình người dân rời khỏi quốc gia gốc của mình để đến định cư ở một quốc gia khác. Nhập cư (immigration) là quá trình ngược lại, người dân từ quốc gia khác đến định cư.

Dữ liệu dân số học có ứng dụng rộng rãi trong hoạch định chính sách công, phân tích thị trường và xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Nghiên cứu lịch sử và văn hóa cổ đại chủ yếu dựa trên các nguồn sử liệu và khảo cổ học, không phải dữ liệu dân số học hiện đại.

Tháp dân số hình cây thông (đáy rộng, đỉnh nhọn) thể hiện dân số trẻ, tỷ lệ sinh cao và tuổi thọ trung bình thấp, đặc trưng cho các quốc gia đang phát triển.

Yếu tố `kéo` là những yếu tố hấp dẫn, thu hút người dân đến một địa điểm mới. Cơ hội việc làm và thu nhập cao là động lực mạnh mẽ `kéo` người dân di cư đến các khu vực hoặc quốc gia khác.

Mục tiêu chính sách dân số thường hướng đến ổn định quy mô, nâng cao chất lượng và phân bố dân số hợp lý. Mục tiêu thay đổi cơ cấu giới tính để đạt `cân bằng tuyệt đối` là không thực tế và không phải mục tiêu chính của chính sách dân số, vì tỷ lệ giới tính tự nhiên khi sinh vốn đã có sự chênh lệch nhỏ.

Tỷ lệ giới tính thường được tính bằng số nam giới trên 100 nữ giới, hoặc số nam giới trên 1000 nữ giới, thể hiện sự cân bằng giới tính trong dân số.

Sinh sản, tử vong và di cư là ba yếu tố biến động dân số chính, quyết định quy mô và cơ cấu dân số. Thu nhập bình quân là yếu tố kinh tế, không trực tiếp cấu thành dân số.

Các nguồn dữ liệu chính thức trong dân số học bao gồm tổng điều tra dân số, hệ thống đăng ký hộ tịch và các cuộc khảo sát mẫu. Tin đồn và mạng xã hội không phải là nguồn dữ liệu đáng tin cậy và chính thức.

Tổng tỷ suất sinh (TFR) là số con trung bình mà một phụ nữ dự kiến sẽ sinh ra trong suốt cuộc đời sinh sản của mình, nếu tỷ lệ sinh theo độ tuổi không đổi.

Đô thị hóa nhanh chóng thường gây ra nhiều thách thức như ô nhiễm, tắc nghẽn, thiếu nhà ở, gia tăng tệ nạn xã hội. Tuy nhiên, nó không trực tiếp làm giảm tỷ lệ thất nghiệp ở nông thôn, mà có thể làm tăng do di cư từ nông thôn ra thành thị.

Trong bối cảnh dân số già hóa và thiếu lao động, việc hạn chế nhập cư lao động sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực. Các chính sách khuyến khích sinh đẻ, nâng tuổi nghỉ hưu và đầu tư công nghệ là các giải pháp phù hợp hơn.

Tỷ lệ phụ thuộc đo lường gánh nặng kinh tế của dân số phụ thuộc (trẻ em và người già) lên dân số trong độ tuổi lao động, phản ánh tiềm năng phát triển kinh tế và an sinh xã hội.

Biến số nhân khẩu học là các thuộc tính hoặc đặc điểm của dân số có thể đo lường, thu thập và phân loại được, ví dụ như tuổi, giới tính, trình độ học vấn, tình trạng hôn nhân, nghề nghiệp, nơi cư trú, v.v.

Tuổi thọ kỳ vọng (Life expectancy) là chỉ số thống kê ước tính số năm trung bình mà một người mới sinh dự kiến sẽ sống, dựa trên tỷ lệ tử vong hiện tại.

Chất lượng dân số là khái niệm đa chiều, bao gồm sức khỏe, trình độ học vấn, kỹ năng, đạo đức và lối sống văn hóa. Mức thu nhập bình quân đầu người là chỉ tiêu kinh tế, phản ánh mức sống vật chất, không trực tiếp thuộc phạm trù `chất lượng dân số` theo nghĩa rộng.

Quá trình chuyển đổi nhân khẩu học mô tả sự thay đổi từ mức sinh và tử vong cao sang thấp. Giai đoạn dân số tăng trưởng bùng nổ do nhập cư không thuộc các giai đoạn chính của mô hình chuyển đổi nhân khẩu học, mà là một yếu tố bên ngoài tác động đến dân số.

Đô thị hóa là quá trình tăng tỷ lệ dân số sống ở khu vực thành thị. Nó làm thay đổi sự phân bố dân số, tập trung dân cư từ nông thôn về thành thị.

Tháp dân số là công cụ trực quan, hiệu quả để biểu diễn cơ cấu dân số theo tuổi và giới tính, giúp phân tích đặc điểm dân số của một khu vực hoặc quốc gia.

Tỷ lệ tử vong chịu ảnh hưởng lớn bởi điều kiện y tế, mức sống, môi trường sống và dịch bệnh. Cơ cấu dân số theo giới tính ít ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ tử vong nói chung, mà chủ yếu ảnh hưởng đến tỷ lệ giới tính khi sinh.

Di cư quốc tế là sự di chuyển dân cư giữa các quốc gia. Di cư từ nông thôn ra thành thị là di cư `nội địa`, diễn ra trong phạm vi một quốc gia.

Dân số học tập trung nghiên cứu về con người, bao gồm quy mô, cơ cấu dân số, sự phân bố và các biến động dân số theo thời gian và không gian.

Nhóm когорт (cohort) là một nhóm người được xác định bởi một sự kiện nhân khẩu học chung xảy ra trong cùng một khoảng thời gian nhất định, ví dụ như когорт sinh (những người sinh cùng năm) hoặc когорт kết hôn (những người kết hôn cùng năm).

Dân số tăng quá nhanh thường gây áp lực lên tài nguyên, môi trường, gia tăng các vấn đề xã hội và gây khó khăn cho an sinh xã hội. Suy giảm kinh tế do thiếu lao động là hệ quả của dân số giảm hoặc già hóa, không phải tăng nhanh.

Tỷ suất sinh thô (CBR) đo lường số trẻ sinh ra trên 1000 dân trong một năm, sử dụng dân số trung bình năm để phản ánh chính xác hơn số dân có nguy cơ sinh đẻ.