Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kế toán công

Hao mòn tài sản cố định là việc phân bổ giá trị của tài sản cố định một cách có hệ thống trong thời gian sử dụng hữu ích của nó. Về mặt kế toán, hao mòn vừa làm tăng chi phí hoạt động trong kỳ (thể hiện sự giảm giá trị sử dụng của tài sản), vừa làm giảm giá trị ghi sổ của tài sản cố định (thông qua bút toán ghi giảm giá trị hao mòn lũy kế).

Phương pháp dồn tích là phương pháp kế toán chủ yếu được áp dụng trong kế toán công để ghi nhận doanh thu và chi phí. Theo phương pháp này, doanh thu và chi phí được ghi nhận vào thời điểm phát sinh giao dịch, nghiệp vụ kinh tế, không phụ thuộc vào thời điểm thực tế thu hoặc chi tiền.

Công nợ phải thu trong kế toán công (tương tự kế toán doanh nghiệp) phát sinh khi đơn vị cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho đối tượng khác nhưng chưa nhận được tiền thanh toán ngay. Đây là khoản tiền mà đơn vị có quyền đòi từ khách hàng hoặc đối tượng sử dụng dịch vụ.

Tài sản trong kế toán công, tương tự như kế toán doanh nghiệp, là nguồn lực do đơn vị kiểm soát và dự kiến mang lại lợi ích kinh tế hoặc dịch vụ trong tương lai. `Tiền gửi ngân hàng của đơn vị hành chính sự nghiệp` đáp ứng định nghĩa này. Các lựa chọn khác là Nợ phải trả, Vốn chủ sở hữu và Doanh thu, không phải là tài sản.

Nguyên tắc `Công khai, minh bạch` là một trong những nguyên tắc cơ bản của quản lý tài chính công. Nó đòi hỏi các thông tin tài chính công phải được cung cấp một cách đầy đủ, kịp thời, dễ hiểu và có thể tiếp cận được cho các đối tượng quan tâm (công dân, tổ chức xã hội, nhà đầu tư,...) theo quy định của pháp luật, nhằm tăng cường trách nhiệm giải trình và giám sát từ xã hội.

Kiểm toán nhà nước là cơ quan kiểm toán độc lập, có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả của việc quản lý, sử dụng tài chính công và tài sản công. Vai trò chính của kiểm toán nhà nước là kiểm tra, đánh giá tính tuân thủ pháp luật, tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực công.

Kế toán công và kế toán doanh nghiệp có nhiều điểm khác biệt. Kế toán công không hướng đến mục tiêu lợi nhuận tối đa, mà tập trung vào việc cung cấp dịch vụ công, quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực công. Trách nhiệm giải trình trước công chúng là đặc điểm nổi bật của kế toán công. Kế toán công chịu sự điều chỉnh của hệ thống pháp luật tài chính công chặt chẽ hơn và phục vụ trực tiếp cho quản lý và điều hành khu vực công. Mục tiêu `lợi nhuận tối đa` là đặc trưng của kế toán doanh nghiệp, không phải kế toán công.

Mục lục ngân sách nhà nước là bảng danh mục hệ thống hóa các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước theo các tiêu chí nhất định (như lĩnh vực, mục tiêu, nội dung kinh tế...). Mục đích của Mục lục ngân sách là để thống nhất quản lý, hạch toán, tổng hợp và phân tích thông tin ngân sách một cách khoa học và hiệu quả.

Niên độ kế toán trong kế toán công, tương tự như kế toán doanh nghiệp tại Việt Nam, thường được xác định là năm dương lịch, bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 và kết thúc vào ngày 31 tháng 12 hàng năm. Điều này đảm bảo tính thống nhất và so sánh được giữa các kỳ báo cáo.

Các yêu cầu cơ bản đối với thông tin kế toán công (và kế toán nói chung) bao gồm tính thích hợp, tính đáng tin cậy, tính kịp thời, tính so sánh được, và dễ hiểu. `Tính bí mật tuyệt đối` không phải là yêu cầu cơ bản, ngược lại, thông tin kế toán công thường hướng tới sự minh bạch và công khai trong một phạm vi nhất định để phục vụ trách nhiệm giải trình.

Kiểm toán hoạt động (hay còn gọi là kiểm toán hiệu quả) là loại hình kiểm toán tập trung vào việc đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả của các hoạt động, chương trình, dự án hoặc đơn vị được kiểm toán. Mục tiêu là đưa ra các khuyến nghị cải thiện việc quản lý và sử dụng nguồn lực để đạt được mục tiêu đề ra một cách tối ưu nhất.

Quy trình kiểm toán báo cáo tài chính thường tuân theo các bước tuần tự. Giai đoạn `Phát hành báo cáo kiểm toán` là giai đoạn cuối cùng, sau khi đã hoàn thành các giai đoạn lập kế hoạch, thực hiện kiểm toán (bao gồm thu thập và đánh giá bằng chứng kiểm toán). Báo cáo kiểm toán là kết quả cuối cùng của quá trình kiểm toán, thể hiện ý kiến của kiểm toán viên về báo cáo tài chính.

Quỹ dự trữ tài chính là một phần của nguồn vốn chủ sở hữu trong kế toán công. Nó thể hiện phần vốn được tích lũy từ kết quả hoạt động và được dành riêng cho mục đích dự phòng hoặc đầu tư phát triển của đơn vị.

Các đối tượng sử dụng thông tin báo cáo tài chính công rất đa dạng, bao gồm cơ quan quản lý nhà nước (cấp trên), cơ quan kiểm toán, các nhà hoạch định chính sách, người dân, các tổ chức xã hội... Mục đích chính là để giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động và trách nhiệm giải trình của đơn vị công. `Nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ` ít khi sử dụng báo cáo tài chính công vì mối quan tâm của họ chủ yếu là khả năng thanh toán và quan hệ thương mại trực tiếp, không phải hiệu quả hoạt động công.

Báo cáo tài chính hợp nhất trong khu vực công nhằm tổng hợp thông tin tài chính của toàn bộ khu vực công, bao gồm Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và các đơn vị trực thuộc. Mục tiêu là cung cấp bức tranh tổng quan về tình hình tài chính và kết quả hoạt động của toàn bộ khu vực công, phục vụ cho việc quản lý và điều hành vĩ mô.

Vốn đầu tư xây dựng cơ bản là vốn được sử dụng để hình thành các tài sản cố định thông qua quá trình xây dựng, lắp đặt. Do đó, khi công trình hoàn thành và đưa vào sử dụng, vốn đầu tư xây dựng cơ bản sẽ chuyển thành `Tài sản cố định`, thuộc loại tài sản dài hạn trong kế toán công.

Phương pháp kiểm kê là phương pháp phổ biến trong kế toán để xác định số lượng và tình trạng thực tế của tài sản hiện có tại thời điểm kiểm kê. Phương pháp này đặc biệt quan trọng đối với các loại tài sản hữu hình như vật tư, hàng hóa, công cụ, dụng cụ, và tài sản cố định.

Theo quy định hiện hành, các báo cáo tài chính bắt buộc đối với đơn vị kế toán công thường bao gồm Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động (hoặc Báo cáo thu, chi), và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Báo cáo biến động vốn chủ sở hữu thường không phải là báo cáo bắt buộc trong hệ thống báo cáo tài chính công, mà chủ yếu tập trung vào khu vực doanh nghiệp.

Phiếu thu, phiếu chi và giấy báo Nợ của ngân hàng là các chứng từ kế toán cơ bản và thường xuyên sử dụng trong kế toán công để ghi nhận các nghiệp vụ thu, chi tiền và giao dịch ngân hàng. Hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) chủ yếu được sử dụng trong quan hệ mua bán hàng hóa, dịch vụ chịu thuế GTGT, không phải là chứng từ bắt buộc cho mọi nghiệp vụ trong kế toán công, đặc biệt là các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước.

Chi thường xuyên của ngân sách nhà nước là các khoản chi có tính chất lặp đi lặp lại, đảm bảo hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và các đơn vị sự nghiệp công lập. `Chi mua sắm trang thiết bị văn phòng` là một ví dụ điển hình của chi thường xuyên. Các lựa chọn khác (xây dựng bệnh viện, trả nợ gốc vay, chương trình mục tiêu quốc gia) thường thuộc chi đầu tư phát triển hoặc các khoản chi đặc biệt khác.

Kinh phí hoạt động của đơn vị hành chính sự nghiệp bao gồm cả nguồn thu (chủ yếu từ hoạt động sự nghiệp) và các khoản chi thường xuyên để đảm bảo hoạt động hàng ngày của đơn vị (lương, chi phí quản lý, chi phí hoạt động chuyên môn...). Vốn đầu tư xây dựng cơ bản thường không thuộc kinh phí hoạt động thường xuyên mà là nguồn vốn riêng biệt cho mục đích đầu tư phát triển.

Thặng dư hoặc thâm hụt ngân sách là kết quả của việc so sánh giữa tổng thu ngân sách và tổng chi ngân sách trong một khoảng thời gian nhất định (thường là năm ngân sách). Nếu tổng thu lớn hơn tổng chi, ngân sách thặng dư; ngược lại, nếu tổng chi lớn hơn tổng thu, ngân sách thâm hụt.

Tài khoản ngoài bảng cân đối kế toán được sử dụng để ghi nhận các khoản mục mà tại thời điểm lập báo cáo chưa đủ điều kiện ghi nhận là tài sản hoặc nợ phải trả (ví dụ: tài sản thuê ngoài, vật tư, hàng hóa nhận giữ hộ...). Đồng thời, nó cũng được dùng để theo dõi chi tiết các thông tin bổ sung cho các khoản mục đã được ghi nhận trong bảng cân đối kế toán (ví dụ: chi tiết số lượng vật tư tồn kho, số lượng tài sản cố định theo từng loại...).

Trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và yêu cầu chuyển đổi số đặt ra nhiều thách thức lớn cho kế toán công. Điều này đòi hỏi kế toán công phải đổi mới về phương pháp, quy trình, ứng dụng công nghệ vào hoạt động kế toán, cũng như nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ kế toán để thích ứng với môi trường số.

Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp áp dụng cho các đơn vị nhà nước, tổ chức được ngân sách nhà nước cấp kinh phí hoạt động. Công ty cổ phần, kể cả khi nhà nước nắm cổ phần chi phối, thường áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp, không phải chế độ kế toán hành chính sự nghiệp.

Theo nguyên tắc kế toán dồn tích, doanh thu từ hoạt động cung cấp dịch vụ được ghi nhận khi dịch vụ đã được cung cấp hoàn thành và có bằng chứng nghiệm thu, xác nhận từ phía người sử dụng dịch vụ, không phụ thuộc vào thời điểm nhận tiền. Việc nhận tiền ứng trước hoặc ký hợp đồng chưa đủ điều kiện để ghi nhận doanh thu.

Dự toán ngân sách là kế hoạch tài chính toàn diện của nhà nước hoặc một đơn vị công lập, thể hiện các khoản thu dự kiến và các khoản chi dự kiến trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm ngân sách. Dự toán ngân sách là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thực hiện thu, chi ngân sách trong năm.

Nguyên tắc cơ sở dồn tích (Accrual Basis) là nguyên tắc kế toán quan trọng, đặc biệt trong kế toán công và kế toán doanh nghiệp. Nguyên tắc này yêu cầu ghi nhận doanh thu và chi phí vào thời điểm phát sinh giao dịch, nghiệp vụ kinh tế, không phụ thuộc vào thời điểm thực tế thu hoặc chi tiền. Điều này giúp phản ánh chính xác hơn kết quả hoạt động và tình hình tài chính trong kỳ.

Mục tiêu cốt lõi của kế toán công là cung cấp thông tin tài chính đầy đủ, kịp thời và đáng tin cậy cho việc quản lý, điều hành hoạt động của các đơn vị trong khu vực công. Đồng thời, kế toán công đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo minh bạch và trách nhiệm giải trình của các đơn vị này trước công chúng và các cơ quan quản lý nhà nước.

Nguyên tắc `Giá gốc` là một nguyên tắc kế toán cơ bản trong VAS, nhưng nó ít được ưu tiên áp dụng trong kế toán công so với khu vực doanh nghiệp do đặc thù về nguồn lực và mục tiêu của khu vực công. Các nguyên tắc còn lại (Cơ sở dồn tích, Hoạt động liên tục, Trọng yếu và tập hợp) đều là các nguyên tắc quan trọng và được áp dụng rộng rãi trong kế toán công theo VAS.