Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh

Thời gian TE (Thời gian vọng) là khoảng thời gian từ xung kích thích RF đến thời điểm thu nhận tín hiệu echo trong chuỗi xung MRI. TE ảnh hưởng chủ yếu đến độ tương phản T2. TE dài tạo ra độ tương phản T2 mạnh hơn, trong khi TE ngắn giảm độ tương phản T2 và tăng độ tương phản T1.

MRI hoạt động dựa trên nguyên lý cộng hưởng từ hạt nhân. Các hạt nhân nguyên tử (thường là proton trong phân tử nước) trong cơ thể được kích thích bởi sóng radio trong từ trường mạnh, sau đó phát ra tín hiệu khi trở về trạng thái ban đầu. Tín hiệu này được thu nhận và xử lý để tạo thành hình ảnh.

Chụp mạch số hóa xóa nền (DSA) sử dụng kỹ thuật số để loại bỏ hình ảnh xương và các mô mềm khác khỏi hình ảnh, chỉ giữ lại hình ảnh mạch máu sau khi tiêm chất tương phản. Điều này giúp hình ảnh mạch máu trở nên rõ nét hơn nhiều so với chụp mạch máu thông thường, hỗ trợ chẩn đoán và can thiệp mạch máu.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) sử dụng từ trường mạnh và sóng radio (tần số radio) để tạo ra hình ảnh chi tiết của cơ thể. Không giống như X-quang và CT sử dụng bức xạ ion hóa, MRI không sử dụng bức xạ ion hóa, làm cho nó an toàn hơn trong một số trường hợp.

Cửa sổ (window) trong CT bao gồm `mức cửa sổ` (window level) và `độ rộng cửa sổ` (window width). Chúng xác định dải tỷ trọng Hounsfield (HU) được hiển thị trên hình ảnh và cách độ tương phản được phân bố. Điều chỉnh cửa sổ giúp tối ưu hóa hình ảnh để quan sát tốt nhất các mô khác nhau (ví dụ: cửa sổ xương, cửa sổ nhu mô phổi, cửa sổ mô mềm).

Chụp cắt lớp vi tính năng lượng kép (Dual-energy CT) sử dụng hai mức năng lượng tia X khác nhau để thu nhận dữ liệu. Điều này cho phép phân biệt và định lượng thành phần vật chất của mô, ví dụ như phân biệt giữa calci và acid uric trong bệnh gout, hoặc phân biệt giữa chất tương phản iod và calci trong mạch máu. CT thông thường chỉ sử dụng một mức năng lượng, không có khả năng này.

Siêu âm Doppler màu đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá lưu lượng máu và hướng dòng chảy trong mạch máu, điều mà siêu âm B-mode thông thường không thể thực hiện được. Các ưu điểm khác như độ phân giải hay khả năng hiển thị xương không phải là ưu điểm chính của Doppler màu so với B-mode.

Ung thư do tia xạ là tác dụng ngẫu nhiên (stochastic effect), nghĩa là xác suất xảy ra tăng lên khi tăng liều lượng, nhưng không có ngưỡng liều an toàn tuyệt đối. Các tác dụng khác như viêm da, rụng tóc, đục thủy tinh thể thường là tác dụng xác định (deterministic effect), có ngưỡng liều và độ nặng tăng lên khi vượt ngưỡng.

Hình ảnh siêu âm được tạo ra chủ yếu dựa trên sự phản xạ và tán xạ sóng âm khi sóng âm gặp các ranh giới giữa các mô có trở kháng âm khác nhau. Đầu dò siêu âm vừa phát sóng âm vừa thu nhận sóng âm phản xạ để tạo thành hình ảnh.

Siêu âm và CT được sử dụng rộng rãi để hướng dẫn các thủ thuật can thiệp như sinh thiết, dẫn lưu áp xe, chọc hút dịch, đặt catheter... Hình ảnh thời gian thực từ siêu âm hoặc CT giúp bác sĩ định vị chính xác kim hoặc dụng cụ can thiệp đến vị trí cần thiết, tăng độ chính xác và an toàn của thủ thuật.

Độ cản tia X (khả năng hấp thụ tia X) của mô phụ thuộc chủ yếu vào mật độ electron và số nguyên tử của các nguyên tố cấu thành mô. Mô có mật độ electron và số nguyên tử cao (như xương chứa canxi) sẽ cản tia X nhiều hơn, xuất hiện màu trắng trên phim X-quang.

Chụp cắt lớp vi tính mạch vành (CT coronary angiography) là phương pháp không xâm lấn hiệu quả để phát hiện và đánh giá mức độ hẹp hoặc tắc nghẽn của động mạch vành do xơ vữa động mạch. Nó giúp chẩn đoán bệnh mạch vành và quyết định các phương pháp điều trị tiếp theo.

Chất tương phản dựa trên gadolinium thường được sử dụng trong MRI mạch máu (MRA - Magnetic Resonance Angiography) để tăng cường độ tương phản của mạch máu và giúp hình ảnh rõ nét hơn. Iod hữu cơ dùng trong CT và X-quang, bari sulfat dùng trong chụp đường tiêu hóa, không khí có thể dùng làm chất tương phản âm tính trong một số trường hợp nhưng không phổ biến trong MRA.

Y học hạt nhân, bao gồm các kỹ thuật như xạ hình, PET và SPECT, sử dụng các chất phóng xạ để đánh giá chức năng của cơ quan. Ví dụ, xạ hình thận đánh giá chức năng lọc và bài tiết của thận, xạ hình tim đánh giá tưới máu cơ tim. Các phương pháp khác như X-quang, CT và MRI chủ yếu cung cấp thông tin về cấu trúc giải phẫu, ít thông tin về chức năng (trừ MRI chức năng).

PET-CT (Positron Emission Tomography - Computed Tomography) thường sử dụng chất phóng xạ Fluoro-deoxyglucose (FDG), một dạng glucose được đánh dấu phóng xạ. FDG được hấp thụ bởi các tế bào có hoạt động chuyển hóa glucose cao, ví dụ như tế bào ung thư. PET-CT giúp đánh giá hoạt động chuyển hóa glucose, từ đó phát hiện và theo dõi ung thư, cũng như đánh giá các bệnh lý viêm nhiễm và thần kinh.

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo hình ảnh, không sử dụng bức xạ ion hóa. Chụp X-quang, CT và PET đều sử dụng bức xạ ion hóa (tia X, tia gamma, positron) để tạo ảnh.

Mức nước hơi (air-fluid level) trên phim X-quang bụng không chuẩn bị là dấu hiệu kinh điển của tắc ruột. Khi ruột bị tắc nghẽn, khí và dịch tích tụ trong lòng ruột, tạo thành các mức ngang giữa khí (trên) và dịch (dưới) khi chụp phim ở tư thế đứng. Các bệnh lý khác có thể gây đau bụng nhưng không điển hình với dấu hiệu mức nước hơi như tắc ruột.

Chất tương phản iod hóa chủ yếu được sử dụng trong chụp CT và X-quang để tăng độ tương phản giữa các cấu trúc khác nhau, giúp hình ảnh rõ nét hơn. Trong MRI, chất tương phản thường dựa trên gadolinium, còn siêu âm ít khi sử dụng chất tương phản iod hóa (mặc dù có chất tương phản siêu âm nhưng cơ chế và thành phần khác).

Trên phim X-quang ngực thẳng, bóng tim chủ yếu được đánh giá về kích thước (ví dụ: tỷ lệ tim-lồng ngực), hình dạng (ví dụ: các cung tim) và vị trí trong lồng ngực. Các khía cạnh khác như chức năng co bóp, lưu lượng máu hay dẫn truyền điện tim không thể đánh giá trực tiếp bằng X-quang ngực thẳng mà cần các phương pháp khác như siêu âm tim, điện tâm đồ, hoặc các kỹ thuật hình ảnh chuyên sâu hơn.

Chuỗi xung FLAIR (Fluid-Attenuated Inversion Recovery) là một biến thể của chuỗi xung T2W, trong đó tín hiệu từ dịch não tủy (CSF) được triệt tiêu. FLAIR rất nhạy trong việc phát hiện phù nề và các tổn thương viêm nhiễm, đặc biệt là ở não và tủy sống, vì nó làm nổi bật các tổn thương này trên nền dịch não tủy tối.

Chụp nhũ ảnh là kỹ thuật X-quang chuyên biệt được sử dụng chủ yếu để sàng lọc và chẩn đoán ung thư vú ở phụ nữ. Nó giúp phát hiện sớm các vi vôi hóa và khối u nhỏ, tăng cơ hội điều trị thành công.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh an toàn và hiệu quả, không sử dụng bức xạ ion hóa, rất thích hợp để theo dõi sự phát triển của thai nhi trong suốt thai kỳ. Nó được sử dụng rộng rãi để đánh giá hình thái, kích thước, sự phát triển và các bất thường của thai nhi.

Vận động vùng (wall motion abnormality) trong siêu âm tim mô tả sự bất thường trong cách các vùng khác nhau của thành tim co bóp. Nó thường gợi ý tình trạng thiếu máu cơ tim cục bộ do bệnh mạch vành hoặc các bệnh lý cơ tim khác. Các bất thường vận động vùng có thể bao gồm giảm động (hypokinesia), vô động (akinesia), hoặc loạn động (dyskinesia).

Chụp PET dựa trên việc sử dụng các chất phóng xạ phát positron. Khi positron gặp electron, chúng hủy nhau và tạo ra hai photon gamma phát ra theo hướng ngược nhau. Các đầu dò PET phát hiện các photon gamma này và tái tạo hình ảnh dựa trên sự phân bố của chất phóng xạ trong cơ thể, thường phản ánh hoạt động chuyển hóa.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp chi tiết của cơ thể. Các phương pháp khác như siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa. X-quang thường quy sử dụng bức xạ ion hóa nhưng tạo ra hình ảnh 2D, không phải cắt lớp.

Trong các phương pháp được liệt kê, CT thường có độ phân giải không gian tốt nhất, cho phép hiển thị chi tiết cấu trúc giải phẫu nhỏ. Tiếp theo là X-quang, MRI và cuối cùng là siêu âm (độ phân giải không gian của siêu âm phụ thuộc nhiều vào tần số đầu dò và độ sâu khảo sát).

Thời gian TR (Thời gian lặp lại) là khoảng thời gian giữa các xung kích thích RF liên tiếp trong chuỗi xung MRI. TR ảnh hưởng chủ yếu đến độ tương phản T1. TR ngắn tạo ra độ tương phản T1 mạnh hơn, trong khi TR dài giảm độ tương phản T1 và tăng độ tương phản T2.

Dấu hiệu gián tiếp là những dấu hiệu hình ảnh không phải là tổn thương trực tiếp, mà là các thay đổi thứ phát hoặc ảnh hưởng của tổn thương lên các cấu trúc lân cận. Ví dụ, trong tắc ruột, dấu hiệu gián tiếp có thể là quai ruột giãn, mức nước hơi, chứ không phải là nguyên nhân gây tắc nghẽn.

MRI có độ tương phản mô mềm vượt trội so với các phương pháp khác, làm cho nó trở thành lựa chọn lý tưởng để đánh giá các cấu trúc mô mềm như dây chằng, sụn khớp, tủy sống, não và các cơ quan nội tạng. X-quang và CT chủ yếu tốt cho xương, còn siêu âm có hạn chế trong việc khảo sát sâu và chi tiết mô mềm.

Artefact (nhiễu ảnh) là những hình ảnh bất thường xuất hiện trên phim chẩn đoán hình ảnh, nhưng không phản ánh cấu trúc giải phẫu hoặc bệnh lý thực tế của bệnh nhân. Artefact có thể do nhiều nguyên nhân kỹ thuật gây ra (ví dụ: chuyển động của bệnh nhân, kim loại, lỗi thiết bị).