Đề 13 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh

Siêu âm bụng thường là lựa chọn đầu tiên ở trẻ em nghi ngờ viêm ruột thừa vì không sử dụng bức xạ ion hóa, nhanh chóng, và có độ chính xác tương đối cao trong chẩn đoán viêm ruột thừa ở trẻ em. CT có độ nhạy cao hơn nhưng sử dụng bức xạ, MRI ít dùng đầu tay.

Số Hounsfield (HU) là đơn vị đo độ đậm độ trên ảnh CT, phản ánh khả năng hấp thụ tia X của các mô khác nhau. Nước có HU là 0, không khí là -1000, xương có HU cao hơn nhiều.

Ưu điểm nổi bật nhất của siêu âm là không sử dụng bức xạ ion hóa, an toàn hơn cho phụ nữ mang thai và trẻ em. X-quang sử dụng bức xạ, chi phí và thời gian chụp có thể khác nhau tùy thuộc vào tình huống cụ thể.

MRI có độ phân giải mô mềm cao, đặc biệt phù hợp để đánh giá các cấu trúc mô mềm như dây chằng, sụn khớp, tủy xương. CT tốt cho xương, siêu âm có thể thấy một số tổn thương nông, X-quang chủ yếu đánh giá xương.

Dấu hiệu cánh bướm trên X-quang phổi, với hình ảnh mờ lan tỏa hai bên rốn phổi, thường gặp trong phù phổi cấp do suy tim trái hoặc các nguyên nhân khác gây tăng áp lực thủy tĩnh mao mạch phổi.

Chụp CT mạch vành là kỹ thuật rất hiệu quả để đánh giá động mạch vành, phát hiện hẹp lòng mạch do mảng xơ vữa, giúp chẩn đoán bệnh lý động mạch vành. Siêu âm tim đánh giá chức năng tim và van tim, MRI tim cũng có thể đánh giá chức năng và cấu trúc tim, X-quang tim phổi chủ yếu đánh giá bóng tim và phổi.

CT có độ nhạy cao hơn nhiều so với X-quang thường quy trong việc phát hiện chảy máu nội sọ, dập não, và các tổn thương não khác trong chấn thương sọ não. X-quang thường quy chủ yếu phát hiện gãy xương sọ.

Tín hiệu T1 và T2 trong MRI được tạo ra bởi sự khác biệt trong cách các proton nước trong mô hồi phục về trạng thái cân bằng sau khi bị kích thích bởi sóng radio. Sự khác biệt này được điều khiển bởi thời gian lặp (TR) và thời gian hồi âm (TE) trong chuỗi xung MRI.

Phản ứng dị ứng (từ nhẹ đến nặng) là tác dụng phụ thường gặp nhất của chất tương phản iod hóa. Suy thận là một nguy cơ tiềm ẩn, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh thận nền, nhưng ít gặp hơn phản ứng dị ứng.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để kích thích các proton trong cơ thể, sau đó thu nhận tín hiệu phát ra để tạo thành hình ảnh. MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Trong siêu âm Doppler màu, quy ước màu thường dùng là đỏ biểu thị dòng máu chảy về phía đầu dò, và xanh lam biểu thị dòng máu chảy ra xa đầu dò. Màu sắc mã hóa hướng dòng chảy, còn thang màu có thể liên quan đến vận tốc.

X-quang sử dụng bức xạ ion hóa để tạo ra hình ảnh bằng cách hấp thụ tia X khác nhau của các mô trong cơ thể. Siêu âm sử dụng sóng âm, MRI sử dụng từ trường và sóng radio, nội soi là phương pháp xâm lấn trực tiếp.

Chụp CT ngực liều thấp (LDCT) được khuyến cáo là phương pháp sàng lọc ung thư phổi hiệu quả ở nhóm người có nguy cơ cao (ví dụ: người hút thuốc lá nhiều năm) vì nó có độ nhạy cao hơn X-quang phổi trong phát hiện các nốt phổi nhỏ và ung thư phổi giai đoạn sớm, với liều bức xạ thấp hơn CT thường quy.

Fluoroscopy (soi huỳnh quang) sử dụng tia X liên tục để tạo ra hình ảnh động thời gian thực, rất hữu ích trong các thủ thuật can thiệp tim mạch (ví dụ: đặt stent mạch vành), can thiệp mạch máu, thủ thuật tiêu hóa, và nhiều lĩnh vực khác cần quan sát trực tiếp trong quá trình thực hiện.

Máy tạo nhịp tim và một số thiết bị kim loại cấy ghép không tương thích MRI là chống chỉ định tuyệt đối vì từ trường mạnh của MRI có thể gây nhiễu loạn hoặc làm hỏng các thiết bị này, gây nguy hiểm cho bệnh nhân. Mang thai, sợ không gian hẹp, dị ứng chất tương phản là chống chỉ định tương đối hoặc có thể có biện pháp khắc phục.

Chụp thực quản - dạ dày - tá tràng có thuốc cản quang (fluoroscopy) cho phép quan sát nhu động ruột và hình thái của đường tiêu hóa trên theo thời gian thực. Các kỹ thuật khác như X-quang bụng, siêu âm, CT thường đánh giá hình thái tĩnh.

DSA là kỹ thuật X-quang đặc biệt, xóa bỏ hình ảnh xương và mô mềm để chỉ hiển thị mạch máu sau khi tiêm chất tương phản. Nó rất hữu ích trong việc chẩn đoán và can thiệp các bệnh lý mạch máu.

Siêu âm sử dụng sóng âm có tần số cao (siêu âm) phát ra từ đầu dò, sóng âm này đi vào cơ thể, phản xạ lại từ các cấu trúc mô khác nhau và được đầu dò thu nhận, xử lý để tạo thành hình ảnh.

Y học hạt nhân sử dụng các dược chất phóng xạ để theo dõi quá trình sinh lý và chức năng của cơ quan. Các kỹ thuật như xạ hình xương, xạ hình thận, xạ hình tim thuộc y học hạt nhân.

Cửa sổ xương trong CT là cài đặt hiển thị hình ảnh được tối ưu hóa để làm nổi bật các cấu trúc xương. Nó sử dụng độ rộng cửa sổ và mức cửa sổ phù hợp để xương có độ tương phản tốt nhất, trong khi mô mềm có thể bị `cháy` hoặc `đen`.

Phân suất tống máu (EF) là chỉ số quan trọng đánh giá chức năng co bóp của tâm thất trái, biểu thị tỷ lệ phần trăm máu được bơm ra khỏi tâm thất trái trong mỗi nhịp tim. EF giảm thường gặp trong suy tim.

X-quang bụng không chuẩn bị (KUB) chủ yếu được sử dụng để phát hiện các vật cản quang như sỏi cản quang (sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang). Nó ít nhạy trong chẩn đoán viêm ruột thừa hay tắc ruột, cần kết hợp với lâm sàng và các phương pháp khác.

MRI vượt trội CT về độ phân giải mô mềm, đặc biệt là các cấu trúc như não, tủy sống, dây chằng, sụn khớp. CT nhanh hơn, chi phí thường thấp hơn, và tốt hơn trong phát hiện chảy máu cấp tính và xương.

Ảnh giả (artifact) là những hình ảnh bất thường xuất hiện trên phim chẩn đoán hình ảnh không phản ánh bệnh lý thực sự, mà do các yếu tố kỹ thuật trong quá trình chụp, xử lý ảnh, hoặc do vật lý của phương pháp tạo ảnh. Nhận biết ảnh giả rất quan trọng để tránh chẩn đoán sai.

Gadolinium là một kim loại hiếm thuộc nhóm lanthanide, được sử dụng làm chất tương phản từ trong chụp MRI. Nó làm thay đổi từ tính của mô, giúp tăng cường độ tương phản trên ảnh T1.

Cả CT và siêu âm đều được sử dụng rộng rãi để hướng dẫn các thủ thuật can thiệp. CT cho phép định vị chính xác trong không gian 3D, còn siêu âm thời gian thực, di động và không dùng bức xạ, tùy thuộc vào vị trí và loại thủ thuật can thiệp.

X-quang khớp vẫn là phương pháp cơ bản và hữu hiệu để đánh giá thoái hóa khớp, thể hiện các dấu hiệu như hẹp khe khớp, gai xương, đặc xương dưới sụn. MRI tốt hơn cho mô mềm quanh khớp và sụn khớp ban đầu, CT tốt cho chi tiết xương, siêu âm có thể thấy tràn dịch và tổn thương mô mềm nông.

Nhũ ảnh là phương pháp X-quang tuyến vú, được sử dụng chủ yếu để sàng lọc và phát hiện sớm ung thư vú, đặc biệt là các vi vôi hóa và khối u nhỏ.

PET là viết tắt của Positron Emission Tomography (Chụp cắt lớp phát xạ positron). Đây là một kỹ thuật y học hạt nhân sử dụng các chất phóng xạ phát positron để tạo ra hình ảnh chức năng và chuyển hóa của cơ thể.

Chất tương phản iod hóa được sử dụng rộng rãi trong chụp CT để tăng cường độ tương phản giữa các mô và mạch máu, giúp phát hiện và đánh giá tổn thương rõ ràng hơn. MRI thường dùng chất tương phản gốc gadolinium, siêu âm có thể dùng chất tương phản vi bọt khí.