Đề 13 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Giải phẫu đại cương

Mô liên kết (connective tissue) có đặc điểm chung là các tế bào nằm rải rác trong chất nền ngoại bào (matrix) phong phú. Chất nền ngoại bào quyết định tính chất của mô liên kết (ví dụ: lỏng ở máu, cứng ở xương). Mô biểu mô có tế bào xếp sát nhau. Mô cơ có chức năng co rút. Mô thần kinh có chức năng dẫn truyền xung thần kinh.

Hệ tuần hoàn (tim và mạch máu) có chức năng chính là vận chuyển máu, mang oxy và chất dinh dưỡng từ phổi và hệ tiêu hóa đến các tế bào, đồng thời mang chất thải (CO2, sản phẩm chuyển hóa) từ tế bào đến phổi và thận để thải ra ngoài. Các lựa chọn khác là chức năng của hệ thần kinh, hệ miễn dịch và một phần của hệ da.

Màng ngoài tim (pericardium) là một bao sợi bao quanh tim, bảo vệ và giảm ma sát cho tim. Màng trong tim (endocardium) là lớp nội mạc lót bên trong các buồng tim và van tim, tiếp xúc trực tiếp với máu. Lớp cơ tim (myocardium) là lớp cơ chính của thành tim, nằm giữa màng ngoài tim và màng trong tim.

Vị trí giải phẫu chuẩn là tư thế quy ước quốc tế, giúp thống nhất cách mô tả vị trí và hướng của các cấu trúc giải phẫu trên cơ thể người, tránh nhầm lẫn trong giao tiếp và nghiên cứu y khoa. Tư thế chuẩn là người đứng thẳng, mắt nhìn thẳng, hai tay xuôi thân, lòng bàn tay hướng về phía trước, hai chân khép và hướng về phía trước.

Tiểu não (cerebellum) là một phần của não bộ, có vai trò quan trọng trong điều phối vận động, giữ thăng bằng và tư thế của cơ thể. Vận động ý thức do vỏ não vận động điều khiển. Cảm xúc và trí nhớ liên quan đến hệ limbic và vỏ não. Các chức năng sống do hành não điều khiển.

Cơ thể sống được tổ chức theo các cấp độ từ đơn giản đến phức tạp: Tế bào → Mô → Cơ quan → Hệ cơ quan → Cơ thể. Hệ cơ quan là tập hợp các cơ quan cùng phối hợp thực hiện chức năng nhất định, do đó là cấp độ phức tạp nhất trong các lựa chọn.

Hệ bạch huyết (lymphatic system) là một hệ thống mạch và cơ quan, bao gồm mạch bạch huyết, hạch bạch huyết, lách, tuyến ức và amidan. Lách là một cơ quan lympho lớn nhất, tham gia vào chức năng miễn dịch và lọc máu. Gan, thận và tụy không thuộc hệ bạch huyết.

Hầu (pharynx) là ngã tư đường thở và đường ăn, nằm phía sau khoang miệng và mũi, phía trước cột sống cổ, phía trên thanh quản và thực quản. Không khí từ mũi/miệng và thức ăn đều đi qua hầu trước khi vào khí quản và thực quản tương ứng.

Hệ tiêu hóa là một hệ thống ống dài bắt đầu từ miệng, nơi thức ăn được đưa vào và bắt đầu quá trình tiêu hóa cơ học và hóa học. Sau đó thức ăn đi qua hầu, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già và kết thúc ở hậu môn.

Hành não (medulla oblongata) là phần thấp nhất của thân não, chứa các trung khu thần kinh quan trọng điều khiển các chức năng sống cơ bản như hô hấp, tuần hoàn, nuốt, ho, hắt hơi. Trung khu hô hấp nằm ở hành não, điều khiển nhịp điệu và độ sâu của hô hấp.

Mô thần kinh cấu tạo nên hệ thần kinh, bao gồm tế bào thần kinh (neuron) và tế bào thần kinh đệm (neuroglia). Neuron có chức năng dẫn truyền xung thần kinh, giúp cơ thể phản ứng với kích thích và điều hòa hoạt động các cơ quan.

Thành của các cơ quan nội tạng rỗng như dạ dày, ruột, bàng quang, mạch máu được cấu tạo bởi cơ trơn (smooth muscle). Cơ trơn hoạt động không theo ý muốn, co bóp chậm và kéo dài, giúp thực hiện các chức năng như nhu động ruột, co bóp dạ dày. Cơ vân là cơ xương, cơ tim chỉ có ở tim, mô sụn là mô liên kết.

Điểm khác biệt chính giữa cơ vân và cơ trơn là cấu trúc và kiểm soát hoạt động. Cơ vân (cơ xương) có vân ngang do sự sắp xếp các sợi actin và myosin, hoạt động theo ý muốn (vận động chủ động). Cơ trơn không có vân ngang, hoạt động không theo ý muốn (vận động tự động), có mặt ở thành các cơ quan nội tạng.

Máu là một loại mô liên kết đặc biệt, bao gồm các tế bào máu và huyết tương. Các loại tế bào máu chính là hồng cầu (vận chuyển oxy), bạch cầu (tham gia miễn dịch) và tiểu cầu (tham gia đông máu). Các lựa chọn khác là các loại tế bào của hệ thần kinh, mô cơ và mô biểu mô.

Hệ tiết niệu (urinary system) bao gồm thận (lọc máu tạo nước tiểu), niệu quản (dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang), bàng quang (chứa nước tiểu) và niệu đạo (thải nước tiểu ra ngoài). Trực tràng là phần cuối của ruột già, thuộc hệ tiêu hóa.

Da là lớp bảo vệ ngoài cùng của cơ thể, có chức năng quan trọng là tạo hàng rào vật lý ngăn chặn sự xâm nhập của vi sinh vật gây bệnh, hóa chất độc hại và các tác nhân có hại từ môi trường. Các chức năng khác của da bao gồm điều hòa thân nhiệt (tiết mồ hôi), tổng hợp vitamin D và cảm giác, nhưng chức năng bảo vệ vật lý là quan trọng hàng đầu.

Hệ hô hấp bao gồm các cơ quan tham gia vào quá trình trao đổi khí, như mũi, hầu, thanh quản, khí quản, phế quản và phổi. Khí quản là một phần của đường dẫn khí. Thực quản thuộc hệ tiêu hóa, tụy thuộc hệ tiêu hóa và nội tiết, lách thuộc hệ miễn dịch.

Trong vị trí giải phẫu chuẩn, cơ thể đứng thẳng, hai tay xuôi thân và lòng bàn tay hướng về phía trước. Đây là quy ước quốc tế để đảm bảo sự thống nhất trong mô tả giải phẫu và tránh nhầm lẫn về hướng và vị trí các cấu trúc.

Khớp hoạt dịch (synovial joint) là loại khớp có khoang khớp chứa dịch hoạt dịch, cho phép các xương cử động tương đối tự do với nhiều biên độ khác nhau. Khớp sợi và khớp sụn ít hoặc không cử động. Khớp bán động có cử động hạn chế.

Neuron (tế bào thần kinh) là đơn vị cấu trúc và chức năng cơ bản của hệ thần kinh. Neuron có khả năng nhận, xử lý và truyền thông tin dưới dạng xung thần kinh. Nephron là đơn vị chức năng của thận, hồng cầu là tế bào máu, tế bào biểu mô tạo nên mô biểu mô.

Thận (kidney) là cơ quan chính của hệ tiết niệu, có chức năng chính là lọc máu để loại bỏ chất thải, chất độc hại và chất dư thừa ra khỏi cơ thể, đồng thời điều hòa lượng nước, điện giải và pH của máu. Quá trình lọc máu tạo ra nước tiểu, sau đó được thải ra ngoài.

Da và các phần phụ của da (lông, tóc, móng, tuyến mồ hôi, tuyến bã) tạo thành hệ da và phần phụ (integumentary system). Da là cơ quan lớn nhất của cơ thể, có nhiều chức năng như bảo vệ, điều hòa thân nhiệt, cảm giác, bài tiết, tổng hợp vitamin D.

Tế bào biểu mô có nhiều đặc điểm như tính phân cực, liên kết chặt chẽ, có màng đáy, có khả năng tái tạo, và phủ mặt ngoài cơ thể, lót các ống, xoang. Khả năng co rút mạnh mẽ là đặc điểm của tế bào cơ, không phải tế bào biểu mô.

Xương thuộc hệ vận động, có nhiều chức năng quan trọng, trong đó chức năng chính là tạo khung nâng đỡ cơ thể, bảo vệ các cơ quan nội tạng (như hộp sọ bảo vệ não, lồng ngực bảo vệ tim phổi), và là nơi bám của cơ giúp vận động. Các lựa chọn khác là chức năng của cơ, tuyến nội tiết và hệ hô hấp.

Trong giải phẫu, `gần` (proximal) và `xa` (distal) dùng để mô tả vị trí tương đối so với gốc chi hoặc điểm tham chiếu. Cẳng tay (forearm) nằm gần thân hơn so với bàn tay (hand), do đó cẳng tay ở phía gần (proximal) so với bàn tay.

Mặt phẳng ngang (Transverse/Horizontal) là mặt phẳng đi ngang qua cơ thể, vuông góc với trục dọc, chia cơ thể thành phần trên (superior) và phần dưới (inferior). Mặt phẳng đứng dọc giữa chia thành trái và phải, mặt phẳng trán chia thành trước và sau.

Tuyến tụy (pancreas) vừa là tuyến ngoại tiết (tiết enzyme tiêu hóa) vừa là tuyến nội tiết (tiết hormone insulin và glucagon). Insulin và glucagon là hai hormone chính tham gia điều hòa đường huyết (glucose máu).

Động mạch (artery) là mạch máu dẫn máu từ tim đến các cơ quan trong cơ thể. Tĩnh mạch (vein) là mạch máu dẫn máu từ các cơ quan trở về tim. Thông thường, động mạch mang máu giàu oxy (trừ động mạch phổi), tĩnh mạch mang máu nghèo oxy (trừ tĩnh mạch phổi). Tĩnh mạch (đặc biệt ở chi dưới) có van để ngăn máu chảy ngược chiều. Động mạch có thành dày hơn tĩnh mạch để chịu áp lực máu cao hơn.

Đường dẫn khí của hệ hô hấp được chia thành đường dẫn khí trên (mũi, hốc mũi, hầu) và đường dẫn khí dưới (thanh quản, khí quản, phế quản, tiểu phế quản). Phế quản là một phần của đường dẫn khí dưới, nằm sau khí quản và dẫn khí vào phổi. Mũi và hầu thuộc đường dẫn khí trên, thanh quản là ranh giới giữa đường dẫn khí trên và dưới.

Giải phẫu học (Anatomy) là ngành khoa học nghiên cứu về hình thái và cấu trúc của cơ thể sống, bao gồm cả người và động vật, cũng như các thành phần cấu tạo nên chúng. Các lựa chọn khác thuộc về sinh lý học, sinh thái học và hóa sinh học.