Đề 9 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tâm lý học giáo dục

Mặc dù thuyết tam giác tình yêu của Sternberg tập trung vào tình yêu lãng mạn, các thành phần của nó (đam mê, thân mật, cam kết) có thể được áp dụng để phân tích và hiểu các mối quan hệ khác, bao gồm cả mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh. Một mối quan hệ giáo viên-học sinh tích cực cần có sự đam mê (nhiệt huyết giảng dạy), thân mật (sự thấu hiểu, gần gũi) và cam kết (trách nhiệm giáo dục).

Tập trung có chọn lọc là khả năng của não bộ chỉ tập trung vào một số kích thích hoặc thông tin quan trọng tại một thời điểm nhất định, đồng thời lọc bỏ hoặc giảm thiểu sự chú ý đến các kích thích không liên quan. Đây là một cơ chế quan trọng giúp chúng ta xử lý thông tin hiệu quả trong môi trường phức tạp.

Thuyết tự quyết (SDT) xác định ba nhu cầu tâm lý cơ bản thúc đẩy động lực nội tại: tự chủ (autonomy), năng lực (competence), và quan hệ (relatedness). Nhu cầu tự chủ là mong muốn được tự do lựa chọn, kiểm soát hành động và cảm thấy hành động của mình xuất phát từ ý chí tự thân, không bị ép buộc từ bên ngoài.

Xói mòn động lực xảy ra khi học sinh trải qua những thất bại liên tục mà không có sự hỗ trợ hoặc nhận thấy sự tiến bộ. Điều này dẫn đến cảm giác bất lực, mất niềm tin vào khả năng của bản thân và suy giảm động lực học tập.

Giáo dục hòa nhập đòi hỏi sự cá nhân hóa cao để đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh, đặc biệt là học sinh khuyết tật. Giáo viên cần điều chỉnh phương pháp, tài liệu, và tạo môi trường hỗ trợ để học sinh khuyết tật có thể tham gia và học tập hiệu quả cùng các bạn.

Tư duy phản biện là khả năng phân tích, đánh giá thông tin một cách khách quan, lập luận logic, nhận diện thành kiến, và đưa ra quyết định hoặc kết luận dựa trên bằng chứng và lý lẽ vững chắc. Nó khác với việc chỉ ghi nhớ hoặc chấp nhận thông tin một cách thụ động.

Vùng phát triển gần nhất (ZPD) là một khái niệm trung tâm trong lý thuyết phát triển văn hóa - xã hội của Lev Vygotsky. ZPD là khoảng cách giữa những gì trẻ có thể tự mình làm được và những gì trẻ có thể làm được với sự hướng dẫn, hỗ trợ của người khác.

Môi trường vi mô (microsystem) trong lý thuyết hệ sinh thái của Bronfenbrenner bao gồm các yếu tố gần gũi, trực tiếp tác động đến cá nhân, như gia đình, bạn bè, nhà trường, và cộng đồng lân cận. Đây là những môi trường mà cá nhân tương tác trực tiếp và thường xuyên.

Giai đoạn thao tác cụ thể, theo Piaget, diễn ra trong khoảng từ 7 đến 11 tuổi. Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu có khả năng tư duy logic về các sự vật, hiện tượng cụ thể, có thật, nhưng còn gặp khó khăn với các khái niệm trừu tượng.

Vô vọng học được là trạng thái tâm lý mà người học cảm thấy bất lực và thụ động sau khi trải qua nhiều thất bại liên tiếp, và tin rằng dù cố gắng đến đâu cũng không thể thay đổi được kết quả tiêu cực. Họ mất động lực và ngừng cố gắng, ngay cả khi có cơ hội thành công.

Tự điều chỉnh học tập là quá trình học sinh tự chủ động kiểm soát và quản lý quá trình học tập của mình. Các thành phần chính bao gồm lập kế hoạch học tập, giám sát tiến trình thực hiện kế hoạch và đánh giá kết quả học tập.

Trí thông minh nội tâm, theo Gardner, là khả năng nhận thức và hiểu biết sâu sắc về bản thân, bao gồm cảm xúc, suy nghĩ, động cơ và mục tiêu của chính mình. Người có trí thông minh nội tâm cao thường tự nhận thức rõ ràng và có khả năng tự điều chỉnh.

Động lực bên trong bắt nguồn từ sự hứng thú, đam mê và thỏa mãn nội tại khi thực hiện một hoạt động. Ngược lại, động lực bên ngoài xuất phát từ mong muốn đạt được phần thưởng, tránh bị phạt hoặc đáp ứng kỳ vọng từ người khác.

Quan điểm kiến tạo nhấn mạnh rằng học sinh chủ động xây dựng kiến thức cho riêng mình thông qua trải nghiệm và tương tác. Dạy học dự án là một ví dụ điển hình, tạo cơ hội cho học sinh tự khám phá, nghiên cứu và kiến tạo kiến thức thông qua việc giải quyết các vấn đề thực tế.

Sợ học đường, hay còn gọi là từ chối đi học, thường phổ biến nhất ở lứa tuổi tiểu học, đặc biệt là giai đoạn đầu cấp. Trẻ có thể lo lắng, sợ hãi khi phải đến trường, tách rời khỏi gia đình hoặc đối mặt với môi trường học tập mới.

Dạy học hợp tác mang lại nhiều lợi ích, bao gồm giảm cạnh tranh, phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giao tiếp, tăng tính chủ động và trách nhiệm của học sinh. Phương pháp này khuyến khích học sinh học hỏi lẫn nhau và cùng nhau giải quyết vấn đề.

Đánh giá tổng kết được thực hiện vào cuối một giai đoạn học tập (ví dụ: cuối chương, cuối kỳ, cuối năm học) nhằm mục đích chính là đánh giá và xếp loại kết quả học tập của học sinh sau một quá trình học tập nhất định. Nó thường được sử dụng để xác định mức độ đạt được mục tiêu học tập và cấp chứng nhận.

Phong cách học tập là cách thức mà mỗi cá nhân tiếp thu, xử lý, và ghi nhớ thông tin một cách hiệu quả nhất. Nó bao gồm các sở thích và xu hướng trong việc học tập, ví dụ như học qua thị giác, thính giác, vận động, hoặc đọc-viết.

Phong cách giáo viên quyền uy (authoritative) được đặc trưng bởi sự kết hợp giữa yêu cầu cao về kỷ luật và học tập, đồng thời thể hiện sự ấm áp, hỗ trợ và tôn trọng học sinh. Ngược lại, phong cách độc đoán (authoritarian) nhấn mạnh quá mức vào kỷ luật, kiểm soát, ít quan tâm đến nhu cầu và cảm xúc của học sinh.

Thuyết hành vi cho rằng học tập là sự thay đổi hành vi do kết quả của kinh nghiệm và tương tác với môi trường. Các yếu tố môi trường, đặc biệt là các kích thích và phản hồi, đóng vai trò quyết định trong việc hình thành hành vi học tập.

Giao tiếp khẳng định là phong cách giao tiếp thể hiện sự tôn trọng bản thân và người khác, bày tỏ ý kiến và nhu cầu một cách rõ ràng, trực tiếp nhưng không gây hấn. Đây là phong cách giao tiếp hiệu quả nhất để giải quyết xung đột một cách xây dựng và tôn trọng lẫn nhau.

Trí tuệ cảm xúc (EQ) tập trung vào khả năng nhận thức, hiểu, quản lý và sử dụng cảm xúc một cách hiệu quả. Khả năng giải quyết các bài toán phức tạp liên quan nhiều hơn đến trí tuệ logic (IQ) và ít liên quan trực tiếp đến trí tuệ cảm xúc.

Thời điểm học bài có thể ảnh hưởng đến sự tỉnh táo và khả năng tập trung nhất thời, nhưng ít có tác động quyết định đến quá trình ghi nhớ dài hạn. Các yếu tố như sự tập trung, liên hệ kiến thức và ôn tập đóng vai trò quan trọng hơn trong việc chuyển thông tin vào trí nhớ dài hạn.

Hiệu ứng neo đậu (anchoring bias) là một thiên kiến nhận thức, trong đó con người có xu hướng quá phụ thuộc vào thông tin đầu tiên (neo) mà họ nhận được khi đưa ra quyết định hoặc phán đoán, ngay cả khi thông tin đó không liên quan hoặc không chính xác.

Trong lớp học đa văn hóa, giáo viên cần chủ động tìm hiểu và tôn trọng sự đa dạng văn hóa của học sinh, tránh áp đặt văn hóa của mình lên người khác. Sử dụng tài liệu và ví dụ đa dạng, khuyến khích học sinh chia sẻ về văn hóa của mình giúp tạo môi trường học tập hòa nhập và tránh định kiến văn hóa.

Dạy học truy vấn là phương pháp sư phạm đặt học sinh vào vị trí chủ động trong quá trình học tập. Học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi, tìm tòi, nghiên cứu, khám phá và tự mình xây dựng kiến thức thông qua quá trình tìm kiếm câu trả lời cho các câu hỏi, vấn đề.

Tư duy tăng trưởng và tư duy cố định là hai khái niệm đối lập trong lý thuyết về tư duy của Carol Dweck. Tư duy tăng trưởng tin rằng khả năng và trí thông minh có thể phát triển thông qua nỗ lực và học hỏi, trong khi tư duy cố định cho rằng khả năng là bẩm sinh và không thay đổi.

Tâm lý học giáo dục tập trung vào việc nghiên cứu các yếu tố tâm lý tác động đến quá trình giáo dục, bao gồm cả dạy và học, nhằm tối ưu hóa hiệu quả của quá trình này.

Dạy học phân hóa là phương pháp sư phạm nhằm đáp ứng sự đa dạng về nhu cầu học tập, phong cách học tập, trình độ, và sở thích của từng học sinh trong một lớp học. Giáo viên điều chỉnh nội dung, quy trình, sản phẩm học tập và môi trường học tập để phù hợp với từng cá nhân.

Hiệu ứng Pygmalion, hay hiệu ứng kỳ vọng của nhà giáo dục, là một dạng của hiệu ứng tự hoàn thành lời tiên tri. Nó cho thấy rằng kỳ vọng cao của giáo viên đối với học sinh có thể dẫn đến kết quả học tập tốt hơn, và ngược lại, kỳ vọng thấp có thể dẫn đến kết quả kém hơn, vì kỳ vọng này ảnh hưởng đến cách giáo viên tương tác và đối xử với học sinh.