Đề 2 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tài chính công

Sự can thiệp của chính phủ vào thị trường thường được biện minh khi có `thất bại thị trường`, tức là khi thị trường tự do không thể phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả. Hàng hóa công cộng và ngoại ứng là những ví dụ điển hình về thất bại thị trường, đòi hỏi sự can thiệp của chính phủ.

Hiệu quả của chi tiêu công không chỉ đo bằng số lượng tiền đã chi, mà quan trọng hơn là chi tiêu đó có đạt được các mục tiêu chính sách đã đề ra (ví dụ, cải thiện y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng) và có tác động tích cực thực tế đến xã hội hay không.

Thuế lũy thoái là loại thuế mà tỷ lệ thuế giảm khi thu nhập tăng. Thuế VAT có xu hướng lũy thoái vì người có thu nhập thấp thường chi tiêu một tỷ lệ lớn thu nhập của họ cho hàng hóa và dịch vụ chịu thuế VAT so với người có thu nhập cao.

Phát hành trái phiếu là một hình thức vay nợ của chính phủ. Mục đích chính của việc phát hành trái phiếu là để huy động vốn từ công chúng và các nhà đầu tư khác, nhằm bù đắp thâm hụt ngân sách hoặc tài trợ cho các dự án đầu tư công.

Chính sách tài khóa mở rộng (tăng chi tiêu chính phủ hoặc giảm thuế) nhằm mục đích tăng tổng cầu, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm tỷ lệ thất nghiệp.

Ngay cả khi ngân sách cân bằng, việc đồng thời tăng thuế và tăng chi tiêu công vẫn thường dẫn đến tăng tổng cầu (AD). Điều này là do `hiệu ứng số nhân` của chi tiêu chính phủ thường lớn hơn `hiệu ứng giảm` của thuế, đặc biệt khi thuế đánh vào tiết kiệm hoặc đầu tư ít nhạy cảm với thu nhập hơn chi tiêu chính phủ.

Thuế là nguồn thu chính của ngân sách nhà nước, được sử dụng để tài trợ cho các hoạt động chi tiêu công (như giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng) và để điều tiết nền kinh tế (ví dụ, thông qua thuế để khuyến khích hoặc hạn chế một số hoạt động kinh tế).

Chi chuyển nhượng là các khoản thanh toán một chiều từ chính phủ cho các cá nhân hoặc tổ chức mà không yêu cầu hàng hóa hoặc dịch vụ trực tiếp đổi lại. Ví dụ điển hình là trợ cấp xã hội, lương hưu, trợ cấp thất nghiệp.

Thuế carbon hoặc thuế môi trường được thiết kế đặc biệt để đánh vào các hoạt động gây ô nhiễm, làm tăng chi phí của các hoạt động này và khuyến khích doanh nghiệp và người tiêu dùng chuyển sang các hoạt động thân thiện với môi trường hơn.

Phim chiếu rạp có tính loại trừ cao (rạp phim có thể ngăn chặn người không mua vé vào xem) nhưng tính cạnh tranh thấp (một người xem phim không làm giảm trải nghiệm xem phim của người khác, trong giới hạn sức chứa của rạp).

Nợ công là tổng nghĩa vụ nợ của chính phủ, phát sinh từ việc vay vốn để tài trợ cho thâm hụt ngân sách và các nhu cầu chi tiêu khác của nhà nước.

Toàn cầu hóa tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đa quốc gia dễ dàng chuyển lợi nhuận qua các quốc gia có thuế suất thấp hơn, tận dụng các kẽ hở pháp lý để giảm thiểu nghĩa vụ thuế, gây thất thu ngân sách cho các quốc gia có thuế suất cao hơn.

Chính sách tài khóa thắt chặt (giảm chi tiêu chính phủ hoặc tăng thuế) được sử dụng để giảm tổng cầu, từ đó kiềm chế lạm phát khi nền kinh tế có dấu hiệu quá nóng.

Một trong ba chức năng chính của tài chính công (bên cạnh phân bổ nguồn lực và ổn định kinh tế vĩ mô) là phân phối lại thu nhập. Chức năng này nhằm giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo và đảm bảo một mức sống tối thiểu cho mọi người dân thông qua các chính sách thuế và chi tiêu công.

Nợ công tăng lên khi chính phủ liên tục chi tiêu nhiều hơn thu nhập, dẫn đến thâm hụt ngân sách. Các khoản thâm hụt này được tài trợ bằng cách vay nợ, làm tăng tổng nợ công theo thời gian.

Nguyên tắc `công bằng theo lợi ích` cho rằng những người hưởng lợi từ các dịch vụ công nên đóng góp vào việc tài trợ cho các dịch vụ đó, tương ứng với lợi ích mà họ nhận được.

Thuế VAT là thuế gián thu vì người nộp thuế (doanh nghiệp) không phải là người chịu thuế cuối cùng; gánh nặng thuế được chuyển sang người tiêu dùng thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ.

Các quốc gia đang phát triển thường đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý nợ công do nguồn thu ngân sách hạn chế, biến động tỷ giá hối đoái làm tăng gánh nặng nợ (đặc biệt là nợ bằng ngoại tệ), và rủi ro vỡ nợ khi không thể trả nợ đúng hạn.

Thâm hụt ngân sách xảy ra khi chính phủ chi tiêu nhiều hơn số tiền thu được từ thuế và các nguồn thu khác, dẫn đến sự thiếu hụt trong ngân sách.

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: không cạnh tranh (việc một người sử dụng không làm giảm lượng hàng hóa cho người khác) và không loại trừ (khó hoặc không thể ngăn cản người khác sử dụng).

Trong mô hình IS-LM, chính sách tài khóa mở rộng (ví dụ, tăng chi tiêu chính phủ) làm dịch chuyển đường IS sang phải, dẫn đến điểm cân bằng mới với lãi suất và sản lượng đều cao hơn.

Gánh nặng thuế không chỉ đơn thuần là ai nộp thuế theo quy định, mà là ai thực sự chịu gánh nặng kinh tế của thuế. Nó phụ thuộc vào độ co giãn của cung và cầu trên thị trường.

Đầu tư vào giáo dục và đào tạo tạo ra nhiều ngoại ứng tích cực cho xã hội như nâng cao năng suất lao động, cải thiện sức khỏe, giảm tội phạm và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vượt trội hơn so với các loại đầu tư khác về mặt lợi ích xã hội rộng lớn.

Chi thường xuyên là các khoản chi có tính chất lặp đi lặp lại, định kỳ để duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và cung cấp dịch vụ công cơ bản. Chi lương cho cán bộ, công chức là một ví dụ điển hình.

Thuế lũy tiến là hệ thống thuế mà trong đó tỷ lệ thuế tăng lên khi thu nhập của người nộp thuế tăng. Mục đích của thuế lũy tiến thường là để giảm bất bình đẳng thu nhập.

Giảm thuế thu nhập cá nhân có thể làm tăng thu nhập khả dụng của người dân, khuyến khích họ làm việc và cung ứng lao động nhiều hơn. Điều này có thể làm tăng tổng cung ngắn hạn (AS) dịch chuyển sang phải, mặc dù tác động chính sách tài khóa thường mạnh hơn lên tổng cầu.

Thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào một số hàng hóa và dịch vụ nhất định (như thuốc lá, rượu, xăng dầu) nhằm tăng giá của chúng, từ đó giảm tiêu thụ và điều chỉnh hành vi của người tiêu dùng theo hướng mong muốn của chính phủ.

Chính sách tài khóa sử dụng chi tiêu chính phủ và thuế để tác động đến nền kinh tế. Chi tiêu chính phủ là một công cụ trực tiếp của chính sách tài khóa, trong khi các công cụ còn lại thuộc về chính sách tiền tệ.

Nguyên tắc cân bằng ngân sách (thu bằng chi) có ưu điểm là duy trì sự ổn định tài chính và tránh tích lũy nợ công. Tuy nhiên, nó thiếu linh hoạt trong việc sử dụng chính sách tài khóa để ứng phó với các cú sốc kinh tế, đặc biệt là trong giai đoạn suy thoái khi cần chính sách tài khóa mở rộng.

Chi tiêu chính phủ là một thành phần của tổng cầu (AD = C + I + G + NX). Khi chính phủ tăng chi tiêu công (G), tổng cầu sẽ tăng lên, làm đường AD dịch chuyển sang phải.