Đề 5 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tài chính công

Chính sách tài khóa sử dụng thuế, chi tiêu chính phủ và các khoản chuyển giao để tác động đến nền kinh tế. Lãi suất là công cụ của chính sách tiền tệ, không phải tài khóa.

Chính phủ can thiệp vào nền kinh tế để khắc phục các khuyết tật của thị trường (thất bại thị trường), đảm bảo công bằng xã hội, và cung cấp hàng hóa công cộng. Tối đa hóa lợi nhuận doanh nghiệp không phải là mục tiêu chính của sự can thiệp của chính phủ.

Quản lý nợ công hiệu quả nhằm đảm bảo chính phủ có khả năng trả nợ đúng hạn, giảm thiểu chi phí vay vốn, và duy trì sự ổn định tài chính quốc gia.

Hệ thống thuế lũy tiến là hệ thống mà thuế suất biên tế (thuế suất áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm) tăng lên khi mức thu nhập tăng lên.

Đánh giá tác động của chính sách tài khóa (fiscal impact assessment) là quá trình phân tích, đo lường và đánh giá những ảnh hưởng, tác động của các chính sách tài khóa (thuế, chi tiêu, nợ công...) đến các mục tiêu kinh tế - xã hội như tăng trưởng kinh tế, lạm phát, việc làm, phân phối thu nhập, môi trường...

Tính minh bạch trong tài chính công (public finance transparency) là yếu tố quan trọng để đảm bảo trách nhiệm giải trình của chính phủ, tạo điều kiện cho người dân giám sát và kiểm soát việc sử dụng ngân sách, từ đó góp phần giảm thiểu tham nhũng và lãng phí.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi nhằm tăng cường cơ sở hạ tầng, năng lực sản xuất và phát triển kinh tế dài hạn (ví dụ: xây dựng trường học, đường xá, đầu tư R&D). Trợ cấp thất nghiệp là chi thường xuyên, mang tính chất an sinh xã hội.

Quy trình ngân sách nhà nước thường bao gồm các giai đoạn chính: lập dự toán, thẩm định và quyết định, chấp hành, và quyết toán ngân sách. `Thanh lý ngân sách` không phải là giai đoạn chính thức trong quy trình này.

Thặng dư ngân sách (surplus) xảy ra khi tổng doanh thu của chính phủ vượt quá tổng chi tiêu trong một kỳ nhất định.

Nguyên tắc công bằng theo chiều dọc (vertical equity) trong thuế khóa yêu cầu những người có khả năng trả thuế cao hơn (thu nhập cao hơn, tài sản lớn hơn) phải đóng góp nhiều hơn vào ngân sách nhà nước.

Chính sách tài khóa bền vững trong dài hạn đòi hỏi phải đảm bảo cân bằng ngân sách hoặc thặng dư ngân sách để kiểm soát nợ công ở mức hợp lý, tránh gây ra những rủi ro và gánh nặng cho tương lai. Thâm hụt ngân sách liên tục và nợ công tăng nhanh là không bền vững.

Trong suy thoái kinh tế, chính phủ thường áp dụng chính sách tài khóa nới lỏng (ví dụ: tăng chi tiêu công, giảm thuế) để kích thích tổng cầu và thúc đẩy tăng trưởng.

Thất bại thị trường (market failure) xảy ra khi thị trường tự do không thể phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả, dẫn đến lãng phí nguồn lực hoặc không đáp ứng được nhu cầu xã hội.

Thuế tiêu thụ đặc biệt (excise tax) thường được áp dụng đối với một số hàng hóa, dịch vụ đặc biệt (ví dụ: rượu, bia, thuốc lá) nhằm tăng doanh thu ngân sách và điều tiết tiêu dùng, hạn chế tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe hoặc xã hội.

Hàng hóa công cộng có hai đặc tính chính: không loại trừ (không thể ngăn người không trả tiền sử dụng) và không cạnh tranh (việc một người sử dụng không làm giảm lượng hàng hóa cho người khác).

Phân cấp quản lý tài chính công (fiscal decentralization) là quá trình chuyển giao quyền hạn, trách nhiệm và nguồn lực tài chính từ chính quyền trung ương xuống các cấp chính quyền địa phương, nhằm tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm của chính quyền địa phương trong quản lý tài chính.

Tài chính công tập trung vào hoạt động tài chính của khu vực công (chính phủ), không bao gồm quản lý tài chính của doanh nghiệp tư nhân.

Để giảm thiểu ngoại ứng tiêu cực, chính phủ có thể áp dụng thuế ô nhiễm (Pigouvian tax) để làm tăng chi phí của hoạt động gây ô nhiễm, từ đó khuyến khích giảm thiểu ô nhiễm.

Hệ thống ngân sách nhà nước ở Việt Nam được xây dựng và thực hiện theo nguyên tắc tập trung dân chủ, đảm bảo sự thống nhất, minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Chi thường xuyên là các khoản chi có tính chất lặp lại, nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và cung cấp dịch vụ công (ví dụ: lương, chi quản lý hành chính).

Thuế trực thu là loại thuế đánh trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của người nộp thuế, do đó người nộp thuế đồng thời là người chịu thuế (ví dụ: thuế thu nhập cá nhân).

Phân bổ nguồn lực hiệu quả trong tài chính công là việc sử dụng các nguồn lực công một cách tối ưu để sản xuất và cung cấp hàng hóa, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của xã hội và đạt được các mục tiêu công.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tài chính công đối mặt với nhiều thách thức như trốn thuế quốc tế, cạnh tranh thuế, biến động dòng vốn. Gia tăng chi tiêu quốc phòng không phải là thách thức đặc trưng do toàn cầu hóa mà phụ thuộc vào tình hình an ninh và chính sách của từng quốc gia.

Cải cách tài chính công (public financial management reform) nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả, hiệu lực, minh bạch và trách nhiệm giải trình của hệ thống tài chính công, đảm bảo sử dụng nguồn lực công một cách tối ưu và phục vụ tốt nhất cho xã hội.

Ngoại ứng tiêu cực (ví dụ: ô nhiễm) xảy ra khi một hoạt động kinh tế tạo ra chi phí cho bên thứ ba (xã hội) mà người gây ra hoạt động đó không phải gánh chịu toàn bộ. Do đó, chi phí xã hội lớn hơn chi phí tư nhân.

Chính sách tài khóa tập trung vào ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ổn định tỷ giá hối đoái thường là mục tiêu của chính sách tiền tệ.

Kiểm toán nhà nước là cơ quan nhà nước có chức năng kiểm tra, đánh giá tính hợp pháp, đúng đắn, kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong việc quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước, tiền và tài sản công.

Thuế giá trị gia tăng (VAT) là thuế gián thu đánh vào giá trị tăng thêm của hàng hóa và dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.

Quy mô của khu vực công (tỷ lệ chi tiêu chính phủ/GDP) chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như mức độ phát triển kinh tế, hệ tư tưởng chính trị (vai trò nhà nước), mức độ đô thị hóa (nhu cầu dịch vụ công). Giá vàng thế giới không phải là yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến quy mô khu vực công.

Nợ công (public debt) là tổng giá trị các khoản vay của chính phủ (trong nước và nước ngoài) mà chính phủ còn phải trả, tích lũy qua các thời kỳ.