Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tài chính công

Chi thường xuyên là các khoản chi để duy trì hoạt động bộ máy nhà nước, hoạt động sự nghiệp công và phục vụ các nhiệm vụ kinh tế - xã hội. Chi trả nợ gốc là chi trả các khoản vay đã có, không phải chi thường xuyên.

Nguyên tắc hưởng lợi (benefit principle) cho rằng những người hưởng lợi từ một dịch vụ công cụ thể nên là người chi trả cho dịch vụ đó thông qua thuế hoặc phí. Ví dụ, phí cầu đường nên do người sử dụng đường trả.

Ngân sách cấp tỉnh có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính để thực hiện các nhiệm vụ chi của địa phương (giáo dục, y tế, giao thông,...) và điều phối hoạt động ngân sách của các cấp dưới (huyện, xã).

Thâm hụt ngân sách (hay bội chi ngân sách) là tình trạng chi tiêu của chính phủ vượt quá thu nhập trong một thời kỳ nhất định.

Tái cơ cấu nợ là việc thay đổi các điều khoản của khoản nợ (ví dụ: gia hạn thời gian trả nợ, giảm lãi suất) nhằm giảm áp lực trả nợ khi quốc gia gặp khó khăn tài chính và có nguy cơ vỡ nợ.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi nhằm tạo ra năng lực sản xuất mới, cải thiện cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dài hạn. Xây dựng bệnh viện và trường học là đầu tư vào cơ sở hạ tầng xã hội.

Phân bổ ngân sách hiệu quả là việc sử dụng nguồn lực công một cách tối ưu, hướng tới việc đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội quan trọng nhất, với chi phí cơ hội thấp nhất.

Hiệu quả chi tiêu công không chỉ đo lường bằng việc chi tiêu đúng kế hoạch hay tỷ lệ giải ngân cao, mà quan trọng hơn là phải đánh giá xem chi tiêu đó có đạt được các mục tiêu về kinh tế - xã hội đã đề ra hay không (ví dụ: tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo, cải thiện y tế, giáo dục,...).

Ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính trung tâm của quốc gia, phản ánh dự kiến thu và chi của chính phủ trong một năm tài chính, nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước.

Tham nhũng và thất thoát ngân sách là vấn đề nghiêm trọng ở nhiều quốc gia đang phát triển, làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực công, gây lãng phí và ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.

Kiểm toán nhà nước là cơ quan độc lập kiểm tra, đánh giá việc quản lý và sử dụng tài chính công, giúp phát hiện và ngăn chặn sai phạm, đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả và đúng mục đích.

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: tính không cạnh tranh (việc một người sử dụng không làm giảm khả năng người khác sử dụng) và tính không loại trừ (khó hoặc không thể ngăn chặn người không trả tiền sử dụng). Ví dụ: quốc phòng, đèn đường.

Quỹ dự trữ tài chính là khoản tiền được nhà nước tích lũy để đối phó với các rủi ro tài chính, kinh tế bất ngờ hoặc khi nguồn thu ngân sách gặp khó khăn, đảm bảo sự ổn định tài chính quốc gia.

Thuế VAT là thuế gián thu vì người nộp thuế (doanh nghiệp) không phải là người chịu thuế cuối cùng. Thuế này được cộng vào giá bán hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng cuối cùng là người chịu thuế.

Phát hành trái phiếu là hình thức chính phủ vay tiền để bù đắp thâm hụt ngân sách. Vay nợ luôn làm tăng nợ công của quốc gia.

Thuế lũy tiến là hệ thống thuế mà người có thu nhập cao hơn phải chịu tỷ lệ thuế cao hơn, nhằm đảm bảo tính công bằng và tái phân phối thu nhập.

Trong mô hình kinh tế vĩ mô giản đơn (mô hình Keynes), chi tiêu chính phủ (G) là một thành phần của tổng cầu (AD). Khi G tăng, AD tăng, dẫn đến GDP tăng (giả định các yếu tố khác không đổi).

Thuế VAT có tính lũy thoái vì người có thu nhập thấp thường chi tiêu một tỷ lệ thu nhập lớn hơn cho hàng hóa và dịch vụ chịu thuế VAT so với người có thu nhập cao. Do đó, tỷ lệ thuế VAT trên thu nhập của người nghèo cao hơn.

Chính sách tài khóa thắt chặt (giảm chi tiêu chính phủ hoặc tăng thuế) được áp dụng để giảm tổng cầu, kiềm chế lạm phát khi nền kinh tế có dấu hiệu quá nóng.

Trong quá trình hội nhập, tính minh bạch và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế về quản lý tài chính công trở nên quan trọng hơn để tạo lòng tin cho nhà đầu tư, nâng cao uy tín quốc gia và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Chính sách tài khóa mở rộng (tăng chi tiêu chính phủ hoặc giảm thuế) được áp dụng để kích thích tổng cầu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khi nền kinh tế suy thoái hoặc tăng trưởng chậm.

Thuế Pigou là loại thuế được đánh vào các hoạt động gây ra ngoại ứng tiêu cực, nhằm làm tăng chi phí của hoạt động đó, giảm mức độ hoạt động và khắc phục ngoại ứng. Ví dụ: thuế môi trường đối với khí thải công nghiệp.

Giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là biện pháp của chính sách thuế, có thể nhằm mục tiêu kích thích đầu tư, tăng trưởng kinh tế, nhưng không trực tiếp nhằm tăng cường tuân thủ thuế. Các biện pháp còn lại (đơn giản hóa thủ tục, thanh tra, nâng cao nhận thức) đều hướng tới việc tăng cường tuân thủ thuế.

Nguyên tắc công bằng theo chiều dọc (vertical equity) trong thuế khóa đòi hỏi những người có khả năng tài chính khác nhau (thu nhập khác nhau) phải đóng góp khác nhau, thường là người có thu nhập cao hơn phải chịu tỷ lệ thuế cao hơn (thuế lũy tiến).

Bảo hiểm xã hội là một hệ thống bảo hiểm do nhà nước quản lý và thực hiện, thuộc lĩnh vực tài chính công, nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động và người dân.

Tỷ lệ nợ công trên GDP là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá tính bền vững của nợ công. Nó cho biết gánh nặng nợ công so với khả năng tạo ra thu nhập của nền kinh tế để trả nợ. Tỷ lệ này càng cao, rủi ro vỡ nợ càng lớn.

Chính sách tài khóa ổn định hóa kinh tế vĩ mô nhằm mục tiêu duy trì sự ổn định của nền kinh tế, tránh các biến động lớn về giá cả, việc làm và đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững.

Các chức năng chính của tài chính công là phân bổ nguồn lực (cung cấp hàng hóa công, khắc phục ngoại ứng), ổn định hóa kinh tế vĩ mô (kiểm soát lạm phát, thất nghiệp), và tái phân phối thu nhập (giảm bất bình đẳng). Tối đa hóa lợi nhuận doanh nghiệp không phải là chức năng của tài chính công, mà là mục tiêu của doanh nghiệp tư nhân.

Ngoại ứng là chi phí hoặc lợi ích của một hoạt động kinh tế mà không được phản ánh trong giá thị trường của hàng hóa hoặc dịch vụ đó. Ngoại ứng dẫn đến sự phân bổ nguồn lực không hiệu quả của thị trường. Ví dụ: ô nhiễm môi trường (ngoại ứng tiêu cực), giáo dục (ngoại ứng tích cực).

Lãi suất tái chiết khấu là công cụ của chính sách tiền tệ, do ngân hàng trung ương điều chỉnh. Các công cụ còn lại (thuế, chi tiêu chính phủ, trợ cấp) là các công cụ của chính sách tài khóa.