Đề 1 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Huyết học – truyền máu

Một đơn vị máu (khối hồng cầu) nên được truyền xong trong vòng tối đa 4 giờ sau khi lấy ra khỏi tủ lạnh bảo quản máu. Điều này là để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và đảm bảo chất lượng của máu truyền. Nếu truyền chậm hơn 4 giờ, máu còn lại nên bị hủy bỏ.

Truyền máu chậm ban đầu, thường trong 15-30 phút đầu, rất quan trọng để theo dõi sát các dấu hiệu sớm của phản ứng truyền máu như sốt, rét run, khó thở, đau ngực, v.v. Nếu có phản ứng, việc truyền máu cần được dừng lại ngay lập tức.

Mục tiêu chính của truyền máu là cải thiện khả năng vận chuyển oxy (truyền hồng cầu), phục hồi thể tích tuần hoàn (truyền huyết tương hoặc máu toàn phần), và cung cấp các yếu tố đông máu (truyền huyết tương tươi đông lạnh, cryoprecipitate, yếu tố đông máu). Tăng cường chức năng miễn dịch KHÔNG phải là mục tiêu chính của truyền máu; trong một số trường hợp, truyền máu thậm chí có thể gây ức chế miễn dịch thoáng qua.

TRALI (Transfusion-Related Acute Lung Injury) là một biến chứng nghiêm trọng của truyền máu, đặc trưng bởi tổn thương phổi cấp tính, gây khó thở và suy hô hấp. Cơ chế thường liên quan đến kháng thể trong máu người cho gây hoạt hóa bạch cầu trung tính của người nhận trong phổi.

Yếu tố Rh (Rhesus) là một kháng nguyên D trên bề mặt hồng cầu. Người có kháng nguyên này được gọi là Rh dương (Rh+), người không có là Rh âm (Rh-). Sự tương thích Rh quan trọng trong truyền máu, đặc biệt đối với người Rh âm nhận máu Rh dương có thể gây phản ứng.

Cryoprecipitate là sản phẩm máu được điều chế từ huyết tương tươi đông lạnh, giàu yếu tố VIII, fibrinogen, yếu tố von Willebrand và yếu tố XIII. Nó thường được sử dụng để điều trị thiếu hụt fibrinogen và yếu tố VIII, ví dụ trong bệnh Von Willebrand, DIC (rối loạn đông máu rải rác nội mạch), hoặc giảm fibrinogen máu.

Truyền máu tự thân là quá trình truyền máu sử dụng máu của chính bệnh nhân, đã được thu thập và lưu trữ trước đó (ví dụ, trước phẫu thuật theo kế hoạch). Phương pháp này giúp loại bỏ nguy cơ phản ứng truyền máu do không tương thích nhóm máu và giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền qua đường truyền máu.

Khi nghi ngờ phản ứng truyền máu, bước đầu tiên và quan trọng nhất là phải DỪNG NGAY LẬP TỨC việc truyền máu. Sau đó, các bước tiếp theo bao gồm duy trì đường truyền tĩnh mạch, đánh giá bệnh nhân, thông báo cho ngân hàng máu, và gửi mẫu máu và nước tiểu đi xét nghiệm để xác định loại phản ứng và có biện pháp xử trí phù hợp.

Thiếu máu mãn tính ổn định, có thể điều trị bằng các phương pháp khác như bổ sung sắt, erythropoietin, có thể coi là chống chỉ định tương đối của truyền máu. Truyền máu nên được cân nhắc kỹ lưỡng khi có các lựa chọn điều trị khác hiệu quả và ít rủi ro hơn. Các trường hợp khác (mất máu cấp, giảm tiểu cầu nặng, rối loạn đông máu) thường là chỉ định mạnh mẽ của truyền máu.

Do nguy cơ nhiễm khuẩn cao hơn ở nhiệt độ phòng, khối tiểu cầu đậm đặc thường được bảo quản tối đa 5 ngày khi được lắc liên tục ở 20-24°C. Bảo quản lạnh không phù hợp cho tiểu cầu vì có thể làm mất chức năng của chúng.

Xét nghiệm Coombs trực tiếp (DAT) phát hiện kháng thể IgG hoặc bổ thể (C3d) đã gắn trực tiếp trên bề mặt hồng cầu của bệnh nhân. Xét nghiệm này thường được sử dụng để chẩn đoán các tình trạng tan máu tự miễn, bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh do bất đồng nhóm máu mẹ con, và phản ứng truyền máu tan máu chậm.

Xét nghiệm hòa hợp chéo kiểm tra sự tương thích giữa máu người cho và người nhận bằng cách trộn lẫn mẫu máu của cả hai để phát hiện xem có phản ứng ngưng kết (kết tụ) xảy ra hay không, cho thấy sự không tương thích do kháng thể.

Huyết tương tươi đông lạnh (FFP) chứa tất cả các yếu tố đông máu, protein huyết tương và không có hồng cầu. Nó được sử dụng để điều trị các rối loạn đông máu do thiếu hụt yếu tố đông máu. Các lựa chọn khác chứa hồng cầu (khối hồng cầu đậm đặc) hoặc chủ yếu tập trung vào tiểu cầu/yếu tố VIII và fibrinogen (tiểu cầu đậm đặc, cryoprecipitate).

Truyền máu trao đổi ở trẻ sơ sinh thường được chỉ định trong trường hợp tăng bilirubin máu nặng do bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh, ví dụ do bất đồng nhóm máu Rh hoặc ABO. Mục tiêu là loại bỏ bilirubin và kháng thể gây tan máu khỏi máu của trẻ, đồng thời thay thế bằng máu phù hợp.

Truyền máu nhanh KHÔNG phải là biện pháp giảm nguy cơ phản ứng truyền máu; ngược lại, truyền máu quá nhanh có thể làm tăng nguy cơ quá tải tuần hoàn (TACO). Các biện pháp giảm nguy cơ phản ứng truyền máu bao gồm xác định chính xác nhóm máu, hòa hợp chéo, sử dụng bộ lọc máu, và theo dõi sát bệnh nhân trong và sau truyền máu.

Phản ứng dị ứng sau truyền máu (biểu hiện bằng mày đay, ngứa) thường là do phản ứng quá mẫn típ I, trong đó các chất gây dị ứng trong máu truyền kích hoạt dưỡng bào của người nhận giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác, gây ra các triệu chứng dị ứng.

Phản ứng truyền máu tan máu cấp tính thường gây ra các triệu chứng như sốt, rét run, đau ngực/lưng, và nước tiểu sẫm màu do hồng cầu bị phá hủy và giải phóng hemoglobin. Tăng huyết áp KHÔNG phải là triệu chứng điển hình; thực tế, hạ huyết áp thường gặp hơn trong phản ứng này.

Máu đã được giảm bạch cầu (Leukoreduced blood products) có bạch cầu bị loại bỏ hoặc giảm đáng kể. Lợi ích chính là giảm nguy cơ lây nhiễm virus CMV (truyền bạch cầu là con đường lây truyền CMV) và giảm nguy cơ phản ứng truyền máu sốt không tan máu (do bạch cầu trong máu truyền giải phóng các chất gây sốt). Nó không ảnh hưởng đáng kể đến nguy cơ phản ứng dị ứng, thời gian bảo quản máu, hoặc khả năng vận chuyển oxy.

Dung dịch Glucose 5% (Dextrose 5%) KHÔNG được sử dụng để truyền cùng đường truyền với máu hoặc các sản phẩm máu vì Glucose có thể gây ngưng kết hồng cầu hoặc làm hỏng sản phẩm máu. Dung dịch muối sinh lý 0.9% NaCl là dung dịch chuẩn để truyền cùng máu. Ringer Lactate và Albumin cũng có thể được sử dụng trong một số trường hợp, nhưng cần thận trọng và tuân theo hướng dẫn.

Xét nghiệm sàng lọc kháng thể bất thường (Antibody screening) nhằm phát hiện các kháng thể bất thường trong huyết tương của người nhận chống lại các kháng nguyên hồng cầu khác ngoài kháng nguyên A và B (ví dụ, kháng thể kháng Rh, Kidd, Duffy, Kell...). Nếu phát hiện kháng thể bất thường, cần thực hiện thêm xét nghiệm xác định kháng thể đặc hiệu và lựa chọn máu phù hợp để truyền.

Khối hồng cầu đậm đặc chủ yếu cung cấp hồng cầu để tăng khả năng vận chuyển oxy. Thiếu máu do thiếu sắt nghiêm trọng là tình trạng thiếu hồng cầu, do đó truyền khối hồng cầu đậm đặc là chỉ định phù hợp để cải thiện tình trạng thiếu máu.

Khối hồng cầu đậm đặc là sản phẩm máu được ưu tiên sử dụng cho trẻ sơ sinh khi cần truyền máu, đặc biệt là truyền máu thể tích nhỏ, vì nó cung cấp hồng cầu với thể tích dịch thấp hơn so với máu toàn phần, giúp giảm nguy cơ quá tải tuần hoàn ở trẻ nhỏ.

Nhóm máu O âm là `người cho vạn năng` và Rh âm có thể truyền cho tất cả các nhóm máu khác trong hệ ABO và Rh mà không gây phản ứng truyền máu do kháng thể ABO hoặc Rh. Do đó, trong trường hợp khẩn cấp, nhóm máu O âm thường được ưu tiên sử dụng khi chưa xác định được nhóm máu của bệnh nhân.

Đối với bệnh nhân có tiền sử phản ứng truyền máu dị ứng, việc sử dụng thuốc kháng histamine (ví dụ, diphenhydramine) trước khi truyền máu có thể giúp ngăn chặn hoặc giảm nhẹ các triệu chứng dị ứng trong lần truyền máu tiếp theo. Các biện pháp khác như truyền máu nhanh hơn, sử dụng máu chiếu xạ, hoặc truyền số lượng lớn hơn không liên quan đến việc giảm nguy cơ phản ứng dị ứng.

Nhóm máu O không chứa kháng nguyên A hoặc B trên bề mặt hồng cầu, do đó có thể truyền cho tất cả các nhóm máu khác trong hệ ABO mà không gây phản ứng truyền máu do kháng thể ABO.

Bộ lọc máu được sử dụng để loại bỏ các cục máu đông nhỏ, mảnh vụn tế bào, hoặc các tạp chất khác có thể hình thành trong quá trình bảo quản và vận chuyển máu. Điều này giúp giảm nguy cơ tắc mạch và các biến chứng khác liên quan đến truyền máu.

Hồng cầu chứa hemoglobin, protein có khả năng liên kết và vận chuyển oxy. Bạch cầu liên quan đến hệ miễn dịch, tiểu cầu tham gia quá trình đông máu, và huyết tương là môi trường lỏng của máu.

Phản ứng truyền máu tan máu chậm thường xảy ra muộn sau truyền máu, khi cơ thể người nhận tạo ra kháng thể chống lại các kháng nguyên hồng cầu mà họ chưa từng tiếp xúc trước đó. Các kháng thể này sau đó gây phá hủy hồng cầu đã truyền, dẫn đến thiếu máu tan máu.

Xét nghiệm công thức máu toàn phần không phải là xét nghiệm thường quy sàng lọc máu hiến tặng trước khi truyền. Các xét nghiệm thường quy bao gồm nhóm máu ABO và Rh, sàng lọc các virus lây truyền qua đường truyền máu như HIV, HBV, HCV và giang mai để đảm bảo an toàn cho người nhận.

TACO (Transfusion-Associated Circulatory Overload) là biến chứng quá tải tuần hoàn, xảy ra khi truyền máu quá nhanh hoặc quá nhiều thể tích dịch so với khả năng xử lý của hệ tuần hoàn, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh tim mạch, suy thận, hoặc trẻ nhỏ. Biến chứng này có thể dẫn đến phù phổi cấp.