Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Huyết học – truyền máu

Tiểu cầu đậm đặc được truyền chủ yếu để điều trị hoặc phòng ngừa chảy máu do giảm số lượng hoặc chức năng tiểu cầu. Các tình huống khác có chỉ định chế phẩm máu khác phù hợp hơn.

Trong 15 phút đầu tiên của truyền máu, tốc độ truyền nên chậm (ví dụ, 2ml/phút) để theo dõi sát các dấu hiệu phản ứng truyền máu sớm như sốt, rét run, phát ban, khó thở. Nếu có phản ứng, cần dừng truyền ngay lập tức.

Bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh do bất đồng nhóm máu Rh xảy ra khi mẹ Rh âm mang thai con Rh dương. Kháng thể anti-D (Rh) từ mẹ (được tạo ra từ lần mang thai trước hoặc truyền máu Rh dương) có thể qua nhau thai tấn công hồng cầu Rh dương của thai nhi.

Máu và chế phẩm máu nên được truyền trong vòng 4 giờ sau khi lấy ra khỏi tủ lạnh để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Thời gian dài hơn có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Yếu tố Rh, hay kháng nguyên D, là một loại protein nằm trên bề mặt hồng cầu. Người có yếu tố Rh được gọi là Rh dương (Rh+), người không có yếu tố Rh là Rh âm (Rh-).

Hồng cầu rửa được rửa sạch huyết tương và các protein huyết tương khác. Chúng được ưu tiên cho bệnh nhân có tiền sử phản ứng dị ứng nặng với truyền máu hoặc thiếu hụt IgA để giảm nguy cơ phản ứng dị ứng do protein huyết tương.

Xét nghiệm Coombs trực tiếp (DAT) phát hiện sự hiện diện của kháng thể IgG hoặc bổ thể (C3d) đã gắn vào bề mặt hồng cầu của bệnh nhân, thường gặp trong các trường hợp thiếu máu tan máu tự miễn hoặc tan máu do truyền máu.

Trước khi truyền máu, việc xác minh chính xác tên bệnh nhân, nhóm máu ABO và Rh, và số đơn vị máu trên túi máu và phiếu truyền máu là quan trọng nhất để tránh sai sót truyền máu gây hậu quả nghiêm trọng.

Chiếu xạ chế phẩm máu bằng tia gamma hoặc tia X nhằm mục đích phá hủy bạch cầu lympho T của người cho để ngăn ngừa biến chứng bệnh ghép chống chủ (GVHD) ở những bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu (ví dụ, bệnh nhân ghép tạng, trẻ sơ sinh, bệnh nhân ung thư máu).

Dung dịch Glucose 5% (Dextrose) có thể gây ngưng kết hồng cầu và không tương thích với truyền máu. Dung dịch NaCl 0.9% là dung dịch đẳng trương và tương thích, thường được dùng để tráng rửa dây truyền máu. Ringer Lactate và Albumin 5% cũng tương thích.

Huyết tương tươi đông lạnh (FFP) có thể được bảo quản tối đa 12 tháng khi được đông lạnh ở nhiệt độ -18°C hoặc thấp hơn. Bảo quản ở nhiệt độ này giúp duy trì hoạt tính của các yếu tố đông máu.

Trong tình huống khẩn cấp, máu O Rh âm được coi là `vạn năng` và có thể truyền cho hầu hết mọi người, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ để tránh nguy cơ bất đồng nhóm máu Rh trong tương lai.

Nhóm máu O không có kháng nguyên A hoặc B trên bề mặt hồng cầu, do đó hồng cầu nhóm O có thể truyền cho bệnh nhân có bất kỳ nhóm máu ABO nào (trong trường hợp khẩn cấp và giới hạn).

Yếu tố VIII cô đặc là chế phẩm chứa yếu tố đông máu VIII, được sử dụng chủ yếu để điều trị bệnh Hemophilia A (máu khó đông A), là bệnh di truyền do thiếu yếu tố đông máu VIII.

Máu toàn phần chứa tất cả các thành phần của máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, huyết tương), do đó thích hợp nhất để bù đắp thể tích tuần hoàn trong mất máu cấp. Các thành phần khác có mục đích sử dụng chuyên biệt hơn.

Xét nghiệm sàng lọc kháng thể bất thường (antibody screen) được thực hiện để phát hiện sự hiện diện của các kháng thể kháng hồng cầu ngoài hệ ABO trong huyết thanh người nhận. Các kháng thể này có thể gây ra phản ứng truyền máu hoặc bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh.

Truyền nhầm nhóm máu ABO gây ra phản ứng tan máu cấp tính nghiêm trọng nhất do kháng thể của người nhận tấn công hồng cầu của người cho ngay lập tức, dẫn đến các biến chứng đe dọa tính mạng.

Huyết tương tươi đông lạnh (FFP) chứa tất cả các yếu tố đông máu (ổn định và không ổn định qua nhiệt). Nó được chỉ định trong các trường hợp thiếu hụt nhiều yếu tố đông máu, như bệnh gan nặng, DIC (đông máu nội mạch lan tỏa) hoặc quá liều warfarin.

Phản ứng tan máu muộn (delayed hemolytic transfusion reaction) xảy ra vài ngày đến vài tuần sau truyền máu, thường do sự xuất hiện kháng thể bất thường mới hoặc tăng hiệu giá kháng thể đã có, gây tan máu từ từ hồng cầu người cho.

Phản ứng dị ứng khi truyền máu thường là do kháng thể IgE của người nhận phản ứng với protein huyết tương (ví dụ: IgA ở người thiếu IgA) trong máu hoặc chế phẩm máu người cho.

Bệnh nhân suy tim có nguy cơ cao bị quá tải tuần hoàn (TACO) khi truyền máu. Do đó, cần truyền máu chậm hơn, theo dõi sát các dấu hiệu TACO (khó thở, phù phổi, tăng huyết áp) và có thể cần sử dụng thuốc lợi tiểu giữa các đơn vị máu.

Các `6 đúng` trong truyền máu thường bao gồm: Đúng bệnh nhân, đúng sản phẩm máu, đúng nhóm máu, đúng số đơn vị máu, đúng đường truyền và đúng thời gian (hạn sử dụng). `Đúng thời gian truyền` thường không nằm trong danh sách `6 đúng` chuẩn, mà là một yếu tố liên quan đến tốc độ và thời gian truyền hợp lý.

Phản ứng chéo (crossmatching) là bước cuối cùng của xét nghiệm hòa hợp nhóm máu, nhằm phát hiện các kháng thể trong huyết thanh người nhận có thể gây ngưng kết hoặc phá hủy hồng cầu người cho, đảm bảo an toàn truyền máu.

Trong truyền máu khối lượng lớn (ví dụ, mất máu > 1 thể tích máu), tỷ lệ 1:1:1 giữa hồng cầu lắng, huyết tương tươi đông lạnh và tiểu cầu đậm đặc được khuyến cáo để đạt được sự cân bằng giữa bù đắp thể tích, cung cấp yếu tố đông máu và duy trì số lượng tiểu cầu, mô phỏng thành phần máu toàn phần mất đi.

Lọc bạch cầu (leukoreduction) là quá trình loại bỏ bạch cầu khỏi chế phẩm máu. Mục đích chính là giảm nguy cơ lây truyền CMV (truyền qua bạch cầu) và giảm tỷ lệ phản ứng sốt không tan máu do bạch cầu trong máu truyền gây ra.

Truyền máu tự thân sử dụng máu của chính bệnh nhân, được thu thập và lưu trữ trước phẫu thuật hoặc điều trị. Mục tiêu chính là giảm thiểu rủi ro lây truyền bệnh qua đường truyền máu và giảm nguy cơ phản ứng truyền máu do không tương thích.

TACO xảy ra khi truyền máu quá nhanh hoặc truyền quá nhiều thể tích máu, đặc biệt ở bệnh nhân có chức năng tim mạch kém hoặc trẻ nhỏ. Điều này dẫn đến quá tải tuần hoàn, gây khó thở, phù phổi và suy tim.

Khối hồng cầu lắng được bảo quản tốt nhất ở nhiệt độ từ 2-6°C trong tủ lạnh chuyên dụng để duy trì chức năng và giảm thiểu sự phát triển của vi khuẩn. Nhiệt độ khác không phù hợp cho bảo quản hồng cầu.

TRALI là một biến chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng sau truyền máu, thường do kháng thể trong huyết tương người cho (chủ yếu là kháng thể kháng HLA hoặc kháng bạch cầu hạt) gây ra phản ứng viêm ở phổi người nhận.

Bệnh nhân thiếu IgA có thể có kháng thể kháng IgA và có nguy cơ phản ứng dị ứng nặng khi truyền chế phẩm máu chứa IgA (có trong huyết tương). Hồng cầu rửa được loại bỏ huyết tương, do đó giảm thiểu nguy cơ phản ứng dị ứng IgA.