Đề 10 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Khoa học thần kinh và hành vi

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) được đặc trưng chủ yếu bởi những khó khăn trong giao tiếp xã hội, tương tác xã hội và các hành vi, sở thích lặp đi lặp lại, hạn chế. Các lựa chọn khác mô tả các rối loạn khác nhau.

Theo mô hình ba ngôi não, `não bò sát′ (thân não và tiểu não) là phần cổ xưa nhất, chịu trách nhiệm cho các bản năng sinh tồn cơ bản, phản xạ và các hành vi tự động như hô hấp, nhịp tim và phản ứng chiến đấu hay bỏ chạy.

Giấc ngủ REM được đặc trưng bởi hoạt động não bộ tăng cao tương tự trạng thái thức tỉnh, chuyển động mắt nhanh, và thường là giấc mơ sống động. Giấc ngủ non-REM có hoạt động não chậm hơn và chia thành các giai đoạn khác nhau về độ sâu.

EEG (Điện não đồ) đo hoạt động điện của não thông qua các điện cực đặt trên da đầu, cung cấp độ phân giải thời gian rất cao (mili giây) nhưng độ phân giải không gian thấp (khó xác định chính xác nguồn gốc hoạt động trong não). fMRI có độ phân giải không gian tốt hơn nhưng độ phân giải thời gian kém hơn.

Synaptic pruning (tỉa bỏ khớp thần kinh) là quá trình loại bỏ các synap ít sử dụng, xảy ra mạnh mẽ nhất trong giai đoạn vị thành niên và trưởng thành sớm, giúp tối ưu hóa mạng lưới thần kinh và tăng hiệu quả xử lý thông tin.

Phản xạ có điều kiện Pavlovian là một dạng học tập liên kết, trong đó một kích thích trung tính được liên kết với một kích thích có ý nghĩa, dẫn đến phản ứng có điều kiện. Các lựa chọn khác không mô tả đúng bản chất của phản xạ có điều kiện.

Hội chứng `người ngoài hành tinh′ thường liên quan đến tổn thương vỏ não trước trán, đặc biệt là vùng vỏ não vận động bổ sung, gây ra sự mất kiểm soát tự chủ đối với một chi. Các vùng não khác có liên quan đến chức năng khác nhau.

Oligodendrocyte là tế bào thần kinh đệm tạo ra lớp myelin bao bọc sợi trục thần kinh trong hệ thần kinh trung ương, giúp tăng tốc độ truyền tín hiệu. Các chức năng khác do các loại tế bào thần kinh đệm khác đảm nhiệm (ví dụ, astrocyte tạo hàng rào máu não, microglia loại bỏ chất thải).

Tính mềm dẻo của não bộ (neuroplasticity) đề cập đến khả năng não bộ thay đổi cấu trúc và chức năng để đáp ứng với kinh nghiệm, học tập và tổn thương. Điều này bao gồm cả khả năng tái tổ chức và phục hồi chức năng sau tổn thương.

Bệnh Alzheimer là một rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, đặc trưng bởi sự suy giảm trí nhớ và chức năng nhận thức. Các rối loạn khác có các triệu chứng và cơ chế khác nhau.

Củng cố dương tính bao gồm việc thêm vào một kích thích dễ chịu để tăng khả năng lặp lại hành vi. Củng cố âm tính bao gồm việc loại bỏ một kích thích khó chịu để tăng khả năng lặp lại hành vi. Cả hai đều làm tăng tần suất hành vi.

Acetylcholine là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong vận động cơ (tại các khớp thần kinh cơ) và các quá trình nhận thức như trí nhớ và sự chú ý. Các chất dẫn truyền thần kinh khác liên quan đến các chức năng khác.

Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh chủ yếu trong hệ thống khen thưởng, liên quan đến động lực, khoái lạc và củng cố hành vi. Serotonin liên quan đến tâm trạng, GABA là chất ức chế, và norepinephrine liên quan đến sự tỉnh táo.

Tiểu não đóng vai trò quan trọng trong việc phối hợp vận động, duy trì cân bằng và học các kỹ năng vận động tinh vi. Vỏ não vận động điều khiển vận động có ý thức, hạnh nhân xử lý cảm xúc, và hồi hải mã liên quan đến trí nhớ.

GABA (axit gamma-aminobutyric) là chất dẫn truyền thần kinh ức chế chính trong hệ thần kinh trung ương, làm giảm hoạt động của nơron và có tác dụng làm dịu, giảm lo âu.

Thùy chẩm ở phía sau não bộ là trung tâm xử lý thị giác chính. Các thùy khác có chức năng khác nhau: thùy trán cho chức năng điều hành, thùy đỉnh cho cảm giác thân thể và thùy thái dương cho thính giác và trí nhớ.

Vỏ não vận động là khu vực chính điều khiển các chuyển động tự nguyện. Tiểu não liên quan đến sự phối hợp và cân bằng, hồi hải mã với trí nhớ, và hạch hạnh nhân với cảm xúc.

Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ, sự thèm ăn và một số chức năng khác. Dopamine liên quan đến vận động và khen thưởng, GABA là chất ức chế, và norepinephrine liên quan đến sự tỉnh táo.

Hệ thần kinh tự chủ điều khiển các chức năng không tự nguyện của cơ thể, bao gồm cơ tim, cơ trơn (trong các cơ quan nội tạng và mạch máu) và các tuyến. Cơ xương được điều khiển bởi hệ thần kinh soma (có ý thức).

MRI (Chụp cộng hưởng từ) sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để tạo ra hình ảnh cấu trúc chi tiết của não bộ. fMRI đo hoạt động não, EEG đo hoạt động điện, và PET đo hoạt động trao đổi chất.

Long-term potentiation (LTP) là sự tăng cường kéo dài về sức mạnh synap dựa trên hoạt động đồng thời giữa các nơron tiền synap và hậu synap, được coi là cơ chế tế bào chính của học tập và trí nhớ.

Nơron cảm giác (nơron hướng tâm) mang thông tin từ các thụ quan cảm giác về hệ thần kinh trung ương. Nơron vận động truyền tín hiệu từ hệ thần kinh trung ương đến cơ bắp, nơron trung gian kết nối các nơron khác trong não và tủy sống, tế bào thần kinh đệm hỗ trợ nơron.

Trong thí nghiệm `Little Albert′, phản ứng sợ hãi con thỏ trắng là phản ứng có điều kiện. Ban đầu, Albert không sợ thỏ (kích thích trung tính), nhưng sau khi kết hợp với tiếng ồn lớn (kích thích không điều kiện), thỏ trở thành kích thích có điều kiện gây ra phản ứng sợ hãi (phản ứng có điều kiện).

Hệ thần kinh giao cảm là một phần của hệ thần kinh tự chủ, chuẩn bị cơ thể cho phản ứng `chiến đấu hoặc bỏ chạy′ khi đối mặt với căng thẳng hoặc nguy hiểm. Nó làm tăng nhịp tim, huyết áp, và sự tỉnh táo. Hệ thần kinh phó giao cảm thúc đẩy trạng thái `nghỉ ngơi và tiêu hóa′.

Hạnh nhân (amygdala) đóng vai trò trung tâm trong việc xử lý cảm xúc, đặc biệt là cảm xúc sợ hãi và lo lắng. Nó nhận thông tin cảm giác và kích hoạt phản ứng sợ hãi. Các cấu trúc khác có chức năng khác nhau.

Khu vực Broca, thường nằm ở thùy trán trái, đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất ngôn ngữ, đặc biệt là khả năng nói và cấu trúc ngữ pháp. Khu vực Wernicke liên quan đến hiểu ngôn ngữ.

Hồi hải mã rất cần thiết cho việc mã hóa ký ức dài hạn mới. Hạnh nhân liên quan đến cảm xúc, vỏ não trước trán với chức năng điều hành, và đồi thị là trạm chuyển tiếp cảm giác.

Nơron gương được kích hoạt khi một cá nhân thực hiện một hành động hoặc quan sát người khác thực hiện hành động tương tự. Chúng được cho là đóng vai trò quan trọng trong sự đồng cảm, học tập bằng cách quan sát, và hiểu hành động và ý định của người khác.

Chất xám chủ yếu bao gồm thân tế bào thần kinh và sợi nhánh, trong khi chất trắng chứa chủ yếu sợi trục thần kinh được myelin hóa, tạo nên màu trắng và giúp truyền tín hiệu nhanh hơn. Vị trí của chúng cũng khác nhau, nhưng sự khác biệt chính là thành phần cấu tạo.

Cortisol, hormone chính liên quan đến phản ứng căng thẳng, được sản xuất bởi tuyến thượng thận, nằm phía trên thận. Các tuyến khác sản xuất các hormone khác nhau với chức năng khác nhau.