Đề 1 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dân số học

Thuyết Malthus, được Thomas Malthus đưa ra, cho rằng dân số có xu hướng tăng theo cấp số nhân, trong khi nguồn cung lương thực chỉ tăng theo cấp số cộng. Do đó, dân số tăng nhanh có thể vượt quá khả năng cung cấp lương thực, dẫn đến đói nghèo và các vấn đề xã hội.

Chỉ số phát triển con người (HDI) là một thước đo tổng hợp về phát triển con người, bao gồm ba khía cạnh chính: sức khỏe (thể hiện qua tuổi thọ trung bình), giáo dục và thu nhập. Tuổi thọ trung bình là một chỉ số dân số học quan trọng được sử dụng trong HDI.

Khuyến khích hôn nhân sớm và sinh con nhiều là chính sách theo hướng tăng sinh, ngược lại với mục tiêu kiểm soát tăng trưởng dân số. Các biện pháp khác như nâng cao học vấn cho phụ nữ và kế hoạch hóa gia đình thường được sử dụng để giảm tỷ lệ sinh và kiểm soát tăng trưởng dân số.

Điều tra dân số, hay tổng điều tra dân số, là quá trình thu thập, xử lý và công bố dữ liệu nhân khẩu học, kinh tế và xã hội của tất cả những người sống trong một quốc gia vào một thời điểm nhất định. Đây là nguồn dữ liệu dân số chính thức và toàn diện nhất.

Đô thị hóa là quá trình chuyển dịch dân cư từ nông thôn ra thành thị, làm tăng tỷ lệ dân số sống ở khu vực đô thị và sự phát triển của các đô thị.

Phân tích dữ liệu dân số cung cấp thông tin quan trọng về xu hướng dân số, cấu trúc tuổi, giới tính, di cư, v.v. Những thông tin này rất cần thiết để hoạch định chính sách trong nhiều lĩnh vực như y tế, giáo dục, nhà ở, an sinh xã hội, và phát triển kinh tế.

Nâng cao vai trò của phụ nữ trong xã hội, đặc biệt là thông qua giáo dục và cơ hội việc làm, thường dẫn đến việc phụ nữ kết hôn muộn hơn, ưu tiên sự nghiệp hơn và có ít con hơn, do đó làm giảm tỷ lệ sinh.

Giai đoạn 2 của chuyển đổi nhân khẩu học, thường gắn liền với giai đoạn đầu của công nghiệp hóa, chứng kiến sự cải thiện về y tế và điều kiện sống, dẫn đến tỷ lệ tử vong giảm nhanh chóng. Tuy nhiên, tỷ lệ sinh vẫn còn cao do các yếu tố văn hóa và kinh tế xã hội.

Di cư quốc tế có thể mang lại nhiều lợi ích cho quốc gia tiếp nhận, bao gồm bổ sung lực lượng lao động, đặc biệt trong các ngành nghề thiếu hụt lao động địa phương, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế và làm phong phú thêm sự đa dạng văn hóa.

Tháp dân số là biểu đồ thể hiện phân bố dân số theo độ tuổi và giới tính. Hình dạng tháp (đáy rộng, đỉnh hẹp, hình trụ,...) phản ánh cấu trúc tuổi và xu hướng phát triển dân số.

Bùng nổ dân số xảy ra khi tỷ lệ sinh cao kết hợp với tỷ lệ tử vong thấp, dẫn đến sự gia tăng dân số nhanh chóng và đáng kể trong một khoảng thời gian ngắn.

Cửa sổ cơ hội dân số xảy ra khi tỷ lệ người phụ thuộc (trẻ em và người cao tuổi) giảm so với dân số trong độ tuổi lao động. Điều này tạo ra cơ hội để tăng trưởng kinh tế do lực lượng lao động lớn hơn và tỷ lệ phụ thuộc thấp hơn.

Tỷ suất tử vong trẻ sơ sinh (Infant Mortality Rate - IMR) là số trẻ em dưới 1 tuổi tử vong trên 1.000 trẻ sinh sống trong một năm nhất định. Đây là một chỉ số quan trọng về sức khỏe bà mẹ và trẻ em, cũng như điều kiện sống chung.

Tuổi thọ trung bình khi sinh là số năm trung bình mà một người mới sinh dự kiến sẽ sống, dựa trên các điều kiện tử vong hiện tại. Đây là một chỉ số quan trọng về sức khỏe và phát triển của một quốc gia.

Sự phân bố dân số trên thế giới rất không đều, chủ yếu do sự khác biệt về điều kiện tự nhiên (khí hậu, địa hình, tài nguyên) và các yếu tố kinh tế - xã hội (cơ hội việc làm, phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa).

Tổng tỷ suất sinh (TFR) là số con trung bình mà một phụ nữ sinh ra trong suốt cuộc đời sinh sản của mình, và là thước đo chính xác về mức sinh sản của một quần thể.

Tải lượng dân số là số lượng dân số tối đa mà một môi trường (với nguồn tài nguyên nhất định) có thể hỗ trợ một cách bền vững trong thời gian dài, mà không gây suy thoái môi trường hoặc cạn kiệt tài nguyên.

Vòng xoáy đói nghèo cho thấy mối quan hệ phức tạp giữa nghèo đói và các yếu tố khác. Dân số tăng nhanh ở các nước nghèo có thể gây áp lực lên tài nguyên, dịch vụ và cơ hội kinh tế, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói.

Tổng tỷ suất sinh (TFR) chính xác là số con trung bình mà một phụ nữ sẽ sinh ra trong suốt cuộc đời sinh sản của mình, giả định rằng bà ta sống hết tuổi sinh sản và tỷ lệ sinh theo tuổi không thay đổi.

Đô thị hóa quá nhanh thường gây ra nhiều vấn đề đô thị như ô nhiễm, quá tải cơ sở hạ tầng và các vấn đề xã hội. Tuy nhiên, nó thường không dẫn đến phát triển kinh tế nông thôn mạnh mẽ hơn mà ngược lại, có thể làm suy giảm kinh tế nông thôn do di cư dân số.

Khi tỷ lệ sinh giảm, số lượng người trẻ tuổi giảm, làm đáy tháp thu hẹp. Khi tuổi thọ tăng, số lượng người cao tuổi tăng, làm đỉnh tháp mở rộng. Kết quả là tháp dân số trở nên `già hóa`, có đáy hẹp và đỉnh rộng hơn.

Mật độ dân số chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội và chính sách dân số. Màu sắc da không phải là yếu tố quyết định mật độ dân số.

Giai đoạn 2 của chuyển đổi nhân khẩu học (đầu công nghiệp hóa) chứng kiến tỷ lệ tử vong giảm mạnh trong khi tỷ lệ sinh vẫn cao. Sự chênh lệch lớn giữa tỷ lệ sinh và tử vong này dẫn đến tốc độ tăng trưởng dân số nhanh nhất.

Tỷ lệ giới tính khi sinh thường được biểu thị bằng số bé trai sinh ra trên 100 bé gái. Thông thường, tỷ lệ này hơi cao hơn 100, ví dụ 105 bé trai trên 100 bé gái.

Dân số già hóa có thể tạo ra áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe do số lượng người cao tuổi cần hỗ trợ tăng lên, trong khi lực lượng lao động trẻ có thể giảm.

Gia tăng dân số tự nhiên xảy ra khi số sinh ra nhiều hơn số chết đi trong một khoảng thời gian nhất định. Do đó, tỷ lệ sinh cao hơn tỷ lệ tử vong là nguyên nhân chính.

Chính sách dân số theo hướng tăng sinh nhằm mục đích tăng tỷ lệ sinh, thường được áp dụng ở các quốc gia có tỷ lệ sinh thấp và dân số già hóa.

Di cư ròng là sự khác biệt giữa số người nhập cư (đến một khu vực) và số người xuất cư (rời khỏi khu vực đó). Di cư ròng dương nghĩa là nhập cư nhiều hơn xuất cư, và ngược lại.

Dân số già hóa là tình trạng tỷ lệ người cao tuổi trong tổng dân số ngày càng tăng, thường do tỷ lệ sinh giảm và tuổi thọ tăng.

Mô hình chuyển đổi nhân khẩu học thường được chia thành 4 giai đoạn chính, mô tả sự thay đổi trong tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử vong theo thời gian, gắn liền với quá trình phát triển kinh tế - xã hội.