Độ nhạy (sensitivity) của một phương pháp phân tích là khả năng của phương pháp đó để phân biệt sự thay đổi nhỏ về nồng độ hoặc lượng chất phân tích. Phương pháp có độ nhạy cao có thể phát hiện và định lượng chất phân tích ở nồng độ rất thấp. Độ đúng (accuracy) liên quan đến kết quả đúng gần giá trị thực, tốc độ phân tích là thời gian phân tích, và chi phí phân tích là yếu tố kinh tế, không phải là độ nhạy.

Quang phổ khối lượng (MS) là một kỹ thuật mạnh mẽ để xác định khối lượng phân tử và cấu trúc của các hợp chất hữu cơ. Bằng cách đo tỷ lệ khối lượng trên điện tích (m∕z) của các ion phân tử và mảnh ion, phổ MS cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc phân tử. Các phương pháp khác như chuẩn độ oxi hóa khử, Karl Fischer và gravimetry không trực tiếp cung cấp thông tin về cấu trúc phân tử.

Rửa giải đẳng dòng (isocratic elution) trong sắc ký cột là kỹ thuật sử dụng pha động có thành phần không đổi trong suốt quá trình phân tích. Mục đích là duy trì điều kiện phân tách ổn định. Ngược lại, rửa giải gradient (gradient elution) là kỹ thuật thay đổi thành phần pha động theo thời gian để tối ưu hóa quá trình tách cho các mẫu phức tạp. Nhiệt độ và áp suất pha động là các yếu tố khác, không trực tiếp liên quan đến khái niệm rửa giải đẳng dòng.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) và Quang phổ phát xạ nguyên tử plasma cảm ứng (ICP-AES) là các kỹ thuật phân tích nguyên tố có độ nhạy cao, rất phù hợp để xác định hàm lượng kim loại vết (nồng độ rất thấp) trong các mẫu môi trường như nước, đất, không khí. Chuẩn độ axit-bazơ thường dùng cho phân tích định lượng các chất có nồng độ cao hơn. Sắc ký khí và điện di mao quản chủ yếu dùng cho phân tích các hợp chất hữu cơ hoặc ion, không phải kim loại ở nồng độ vết.

Sự hấp thụ tia UV-Vis bởi một phân tử gây ra sự chuyển mức năng lượng electron, tức là electron chuyển từ trạng thái năng lượng thấp lên trạng thái năng lượng cao hơn. Các đáp án khác liên quan đến các kỹ thuật quang phổ khác (NMR - spin hạt nhân, IR - dao động liên kết) hoặc hiện tượng vật lý khác (phân hạch hạt nhân).

Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) sử dụng áp suất cao để bơm pha động qua cột sắc ký, giúp tăng tốc độ phân tích và cải thiện độ phân giải so với sắc ký lỏng truyền thống. Mặc dù chi phí thiết bị có thể cao hơn, nhưng hiệu quả và khả năng phân tích phức tạp của HPLC vượt trội. HPLC vẫn cần pha động và được sử dụng cho chất lỏng, không phải chất khí.

Sai số hệ thống (systematic error) là loại sai số có nguyên nhân cụ thể và thường có xu hướng làm cho kết quả đo bị lệch theo một hướng nhất định (cao hơn hoặc thấp hơn giá trị thực). Sai số này có thể được xác định và khắc phục bằng cách hiệu chuẩn thiết bị, kiểm tra phương pháp, hoặc sử dụng chất chuẩn. Sai số ngẫu nhiên (random error) là loại sai số không dự đoán được và gây ra sự phân tán kết quả xung quanh giá trị trung bình.

Detector ion hóa ngọn lửa (FID) là loại detector phổ biến và nhạy trong sắc ký khí, đặc biệt hiệu quả cho việc phát hiện các hợp chất hữu cơ. Các detector khác như UV-Vis và huỳnh quang thường dùng trong sắc ký lỏng (LC), detector độ dẫn điện thường dùng trong sắc ký ion.

Phân hủy mẫu bằng vi sóng (Microwave digestion) là một phương pháp chuẩn bị mẫu hiệu quả để hòa tan hoàn toàn các mẫu rắn, đặc biệt là các mẫu khó hòa tan. Phương pháp này sử dụng năng lượng vi sóng để gia nhiệt và tăng tốc quá trình phân hủy mẫu trong axit mạnh, giúp mẫu tan hoàn toàn để phân tích. Chiết Soxhlet và chiết pha rắn (SPE) là các phương pháp chiết tách, không phải hòa tan hoàn toàn mẫu. Sắc ký lớp mỏng (TLC) là phương pháp phân tích, không phải chuẩn bị mẫu.

Khi chuẩn độ một axit yếu bằng một bazơ mạnh, muối tạo thành tại điểm tương đương sẽ là muối của bazơ mạnh và axit yếu. Muối này sẽ bị thủy phân trong nước tạo môi trường bazơ, do đó pH tại điểm tương đương sẽ lớn hơn 7. Nếu chuẩn độ axit mạnh bằng bazơ mạnh, pH tại điểm tương đương mới là 7.

Ampe kế (Amperometry) là phương pháp phân tích điện hóa dựa trên việc đo dòng điện sinh ra khi xảy ra phản ứng oxi hóa hoặc khử chất phân tích tại điện cực làm việc, trong khi điện thế được giữ không đổi. Von-ampe hòa tan (Voltammetry) đo dòng điện biến đổi theo điện thế quét, điện hóa thế (Potentiometry) đo điện thế ở dòng điện bằng 0, và đo độ dẫn điện (Conductometry) đo độ dẫn điện của dung dịch.

Trong FAAS, ngọn lửa (thường là ngọn lửa đèn khí axetylen-không khí hoặc axetylen-nitơ oxit) đóng vai trò quan trọng trong việc nguyên tử hóa mẫu. Nhiệt độ cao của ngọn lửa làm bay hơi và phá vỡ các phân tử mẫu, tạo ra các nguyên tử tự do ở trạng thái hơi. Chính các nguyên tử này sẽ hấp thụ ánh sáng từ đèn catot rỗng, tạo ra tín hiệu đo được.

Quang phổ hấp thụ (ví dụ: UV-Vis, AAS, IR) là phương pháp phân tích dựa trên sự tương tác giữa ánh sáng và vật chất, dùng để xác định thành phần và nồng độ chất phân tích, nhưng không phải là phương pháp tách. Sắc ký, chiết và kết tủa là các phương pháp tách, dùng để phân tách các chất ra khỏi hỗn hợp dựa trên các tính chất vật lý hoặc hóa học khác nhau.

Quang phổ hồng ngoại (IR) dựa trên nguyên tắc hấp thụ năng lượng hồng ngoại của các phân tử, dẫn đến sự kích thích các dao động và quay của liên kết phân tử. Mỗi loại liên kết hóa học có tần số dao động đặc trưng, do đó phổ IR cung cấp thông tin về cấu trúc phân tử. Các đáp án khác mô tả nguyên tắc của quang phổ UV-Vis (chuyển mức electron), huỳnh quang (phát xạ), và tán xạ ánh sáng (phân tích độ đục).

Hệ số dung lượng (k), còn gọi là hệ số lưu giữ hoặc hệ số phân bố, trong sắc ký thể hiện tỷ lệ lượng chất phân tích nằm trong pha tĩnh so với lượng chất phân tích nằm trong pha động. Giá trị k càng lớn, chất phân tích càng lưu giữ mạnh hơn trên pha tĩnh và thời gian lưu càng dài. Các đáp án khác liên quan đến các khía cạnh khác của sắc ký như tốc độ dòng, thời gian lưu, và hiệu suất cột, nhưng không phải là định nghĩa trực tiếp của hệ số dung lượng.

Giới hạn phát hiện (Limit of Detection - LOD) là nồng độ thấp nhất của chất phân tích mà một phương pháp phân tích có thể phát hiện được một cách đáng tin cậy, nhưng không nhất thiết phải định lượng chính xác. Dưới LOD, tín hiệu phân tích có thể không phân biệt được với nhiễu nền. Giới hạn định lượng (LOQ) là nồng độ thấp nhất mà phương pháp có thể định lượng chính xác và đúng đắn.

Độ chọn lọc (selectivity) của một phương pháp phân tích là khả năng của phương pháp đó để xác định chất phân tích mục tiêu một cách riêng biệt, không bị ảnh hưởng hoặc gây nhiễu bởi các chất khác có mặt trong mẫu nền. Các khái niệm khác là độ đúng (accuracy), độ lặp lại (repeatability) và giới hạn phát hiện (LOD).

Chất chỉ thị axit-bazơ hoạt động dựa trên sự thay đổi màu sắc khi pH dung dịch thay đổi. Để chất chỉ thị hoạt động hiệu quả trong chuẩn độ, pKa của nó (hoặc khoảng pH chuyển màu) phải nằm trong khoảng pH biến đổi nhanh quanh điểm tương đương của phản ứng chuẩn độ. Điều này đảm bảo sự đổi màu của chỉ thị xảy ra gần với điểm tương đương thực tế.

Sai số ngẫu nhiên là loại sai số không dự đoán được và gây ra sự phân tán kết quả. Để giảm thiểu ảnh hưởng của sai số ngẫu nhiên, người ta thường thực hiện nhiều lần đo lặp lại và lấy giá trị trung bình của các kết quả. Việc lấy trung bình giúp làm giảm độ phân tán và tiến gần hơn đến giá trị thực. Các biện pháp khác như hiệu chuẩn thiết bị, sử dụng chất chuẩn, và kiểm soát nhiệt độ chủ yếu giúp giảm sai số hệ thống.

Tăng tốc độ dòng pha động thường làm giảm độ phân giải trong sắc ký vì thời gian tương tác giữa chất phân tích và pha tĩnh giảm, dẫn đến sự mở rộng pic và giảm khả năng tách. Các biện pháp khác như tăng chiều dài cột, giảm kích thước hạt pha tĩnh, và tối ưu hóa thành phần pha động đều có thể tăng độ phân giải bằng cách cải thiện hiệu suất cột, tăng số đĩa lý thuyết, hoặc tăng độ chọn lọc.

Chuẩn độ complexon là phương pháp phân tích thể tích định lượng, dùng để xác định lượng ion kim loại bằng cách chuẩn độ với chất tạo phức (complexon) như EDTA. Các phương pháp khác như TLC, phản ứng màu, và phân tích điểm chảy thường là phương pháp định tính hoặc bán định lượng, chủ yếu xác định sự hiện diện hoặc đặc tính của chất, không phải lượng chính xác.

Phương pháp thêm chuẩn (standard addition) được sử dụng để khắc phục ảnh hưởng của hiệu ứng nền mẫu (matrix effect). Hiệu ứng nền mẫu là sự ảnh hưởng của các thành phần khác trong mẫu nền đến tín hiệu phân tích của chất phân tích mục tiêu. Bằng cách thêm lượng chuẩn đã biết vào mẫu và so sánh tín hiệu trước và sau khi thêm chuẩn, có thể bù trừ được ảnh hưởng của nền mẫu và thu được kết quả chính xác hơn. Các đáp án khác không phải là mục đích chính của phương pháp thêm chuẩn.

Chiết lỏng-lỏng là kỹ thuật tách dựa trên sự khác biệt về độ tan của các chất trong hai pha lỏng không trộn lẫn. Chất cần tách sẽ phân bố khác nhau giữa hai pha, tùy thuộc vào độ tan của nó trong mỗi pha. Các tính chất khác như kích thước phân tử, điểm sôi, và điện tích ion có thể liên quan đến các kỹ thuật tách khác (ví dụ: sắc ký, chưng cất, điện di).

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là kỹ thuật phân tích nguyên tố, dùng để xác định nồng độ của các nguyên tố kim loại trong mẫu. Các phương pháp khác như chuẩn độ, sắc ký và điện di chủ yếu liên quan đến phân tích định lượng và định tính các hợp chất hoặc ion, không tập trung vào thành phần nguyên tố ở mức độ nguyên tử.

Đường chuẩn (calibration curve) là đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa tín hiệu phân tích (ví dụ: độ hấp thụ, cường độ dòng điện) và nồng độ của chất chuẩn. Đường chuẩn được xây dựng bằng cách đo tín hiệu của các dung dịch chuẩn đã biết nồng độ. Sau đó, đo tín hiệu của mẫu chưa biết và sử dụng đường chuẩn để ngoại suy hoặc nội suy ra nồng độ chất phân tích trong mẫu. Các đáp án khác không phải là mục đích chính của đường chuẩn.

Chuẩn độ Karl Fischer là phương pháp phân tích đặc hiệu để xác định hàm lượng nước (độ ẩm) trong nhiều loại mẫu khác nhau, từ chất lỏng, chất rắn đến khí. Thuốc thử Karl Fischer phản ứng đặc hiệu với nước, tạo ra sản phẩm có thể được phát hiện bằng phương pháp đo điện hóa hoặc thể tích.

Điểm tương đương trong chuẩn độ là điểm lý thuyết mà tại đó chất chuẩn đã phản ứng hoàn toàn và vừa đủ với chất phân tích, theo đúng tỷ lệ phản ứng hóa học. Điểm cuối chuẩn độ là điểm thực nghiệm quan sát được thông qua sự đổi màu của chất chỉ thị, thường được chọn sao cho gần với điểm tương đương.

Phân tích gravimetric (phân tích khối lượng) dựa trên việc cân khối lượng của một chất có thành phần xác định, được tạo ra từ chất cần phân tích. Trong phương pháp này, chất cần xác định thường được chuyển thành dạng kết tủa tinh khiết, có công thức hóa học và khối lượng mol xác định, sau đó kết tủa được lọc, rửa sạch, sấy khô hoặc nung đến khối lượng không đổi rồi cân. Các dạng khác không phù hợp với nguyên tắc của phân tích gravimetric.

Đo độ đục (Turbidimetry) là phương pháp quang học dùng để đo độ giảm cường độ ánh sáng truyền qua dung dịch do sự tán xạ ánh sáng bởi các hạt lơ lửng. Phương pháp này chủ yếu được sử dụng để xác định nồng độ chất lơ lửng, độ đục của dung dịch. Các ứng dụng khác như xác định cấu trúc phân tử (quang phổ MS, NMR), phân tích nguyên tố (AAS, ICP), đo pH (điện cực pH) sử dụng các phương pháp khác.

EDTA (axit ethylenediaminetetraacetic) là một complexon phổ biến, hoạt động như một chất tạo phức càng cua (chelate). EDTA có khả năng tạo phức bền với nhiều ion kim loại bằng cách bao quanh ion kim loại bằng nhiều vị trí liên kết, tạo thành cấu trúc vòng càng cua ổn định. Trong chuẩn độ complexon, EDTA được sử dụng để chuẩn độ các ion kim loại. Các đáp án khác không đúng với vai trò của EDTA trong chuẩn độ complexon.

Độ lệch chuẩn tương đối (RSD) là thước đo độ phân tán của dữ liệu so với giá trị trung bình, đánh giá độ chụm (precision) hay độ lặp lại của phép đo.

Điện di mao quản tách các chất dựa trên sự khác biệt về điện tích/khối lượng và kích thước ion khi di chuyển trong điện trường trong mao quản.

Hệ số dung lượng (k) được tính dựa trên thời gian lưu của chất phân tích (tR) và thời gian chết (tM): k = (tR - tM) / tM, thể hiện khả năng giữ chất phân tích của cột.

Chuẩn độ Karl Fischer dựa trên phản ứng đặc hiệu giữa iod, sulfur dioxide, base và nước trong methanol, trong đó lượng iod tiêu thụ tương ứng với lượng nước.

Mẫu trắng loại trừ sai số hệ thống từ thuốc thử, dụng cụ, nền mẫu. Sai số thao tác cá nhân là sai số ngẫu nhiên, không liên quan đến mẫu trắng.

Detector FID đốt cháy chất hữu cơ trong ngọn lửa hydro tạo ra ion, dòng ion tỷ lệ với lượng chất hữu cơ, dùng để định lượng.

Trong chuẩn độ oxi hóa khử, điện thế của điện cực chỉ thị (thường là điện cực platin) thay đổi mạnh mẽ gần điểm tương đương, được biểu diễn trên đường cong chuẩn độ.

Đường chuẩn thiết lập mối quan hệ giữa tín hiệu phân tích (ví dụ độ hấp thụ) và nồng độ chất chuẩn, cho phép suy ra nồng độ chất phân tích trong mẫu.

Chỉ thị kim loại tạo phức màu với ion kim loại, màu sắc thay đổi khi EDTA liên kết với ion kim loại mạnh hơn, báo hiệu điểm kết thúc chuẩn độ.

Phương pháp chuẩn độ (volumetric analysis) đo thể tích dung dịch chuẩn phản ứng, không phải khối lượng trực tiếp như phương pháp khối lượng.

Pha tĩnh trong HPLC thường là chất rắn dạng hạt nhỏ, có bề mặt riêng lớn để tăng hiệu quả tách, nhồi trong cột chịu áp suất cao.

Phương pháp UV-Vis dựa trên việc đo lượng ánh sáng UV-Vis bị hấp thụ bởi chất phân tích, tỷ lệ với nồng độ theo định luật Beer-Lambert.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là phương pháp nhạy và đặc hiệu để xác định hàm lượng kim loại, đặc biệt kim loại nặng, trong các mẫu khác nhau.

Phương pháp Kjeldahl định lượng nitơ tổng, thường dùng để xác định protein vì protein chứa nitơ với tỷ lệ tương đối ổn định.

Độ thu hồi đánh giá khả năng thu lại lượng chất phân tích đã biết thêm vào mẫu nền, phản ánh độ đúng (accuracy) của phương pháp trong điều kiện mẫu thực tế.

Phương pháp thêm chuẩn thêm lượng chuẩn đã biết vào mẫu, giúp hiệu chỉnh ảnh hưởng của nền mẫu (matrix effect) lên tín hiệu phân tích.

Đo độ đục dựa trên lượng ánh sáng bị tán xạ (scattered) bởi các hạt lơ lửng trong dung dịch, tỷ lệ với nồng độ hạt.

Sai số hệ thống là sai số có tính hệ thống, lặp lại, không ngẫu nhiên. Đo lặp lại chỉ giảm sai số ngẫu nhiên, không ảnh hưởng sai số hệ thống.

SPE có thể áp dụng cho cả mẫu lỏng và mẫu rắn (sau khi hòa tan hoặc chiết xuất), không chỉ giới hạn ở mẫu lỏng.

Phương pháp đo điện thế (Potentiometry) đo điện thế của điện cực chỉ thị so với điện cực tham khảo, liên quan đến nồng độ ion trong dung dịch.

Vùng vân tay (thường <1500 cm⁻¹) trong phổ IR chứa nhiều peak phức tạp, đặc trưng cho từng phân tử, giúp nhận dạng duy nhất hợp chất.

Chuẩn độ ngược dùng khi phản ứng chuẩn độ trực tiếp chậm, không hoàn toàn hoặc thiếu chỉ thị phù hợp, bằng cách thêm dư lượng chất chuẩn, rồi chuẩn độ lượng dư.

Định luật Beer-Lambert phát biểu rằng độ hấp thụ của dung dịch tỉ lệ thuận với nồng độ chất hấp thụ và chiều dài đường đi của ánh sáng qua dung dịch.

Phương pháp quang phổ (ví dụ UV-Vis, IR, NMR) thường không phá hủy mẫu, mẫu có thể được thu hồi sau phân tích. Các phương pháp khác thường có thể làm thay đổi hoặc tiêu thụ mẫu.

Độ phân giải sắc ký phụ thuộc vào hiệu năng cột, độ chọn lọc, và hệ số dung lượng. Kích thước bình chứa dung môi không ảnh hưởng trực tiếp đến độ phân giải.

Chất chỉ thị acid-base là các acid hoặc base yếu, có màu sắc khác nhau ở dạng acid và base liên hợp, phụ thuộc vào pH môi trường.

GC-MS kết hợp khả năng tách của sắc ký khí và khả năng nhận dạng cấu trúc của khối phổ, mạnh mẽ trong xác định cấu trúc hợp chất hữu cơ.

Hệ số phân bố (K) là tỷ số nồng độ chất phân tích ở pha hữu cơ so với pha nước ở trạng thái cân bằng, thể hiện khả năng phân bố của chất giữa hai pha.

Thời gian lưu là thời gian chất phân tích đi qua cột, phụ thuộc vào tương tác chất phân tích-pha tĩnh, không trực tiếp đánh giá hiệu năng cột như N, H, Tailing factor.

HPLC sử dụng pha động lỏng ở nhiệt độ thường hoặc hơi cao, không hóa hơi mẫu bằng nhiệt độ cao như AAS, GC, ICP-AES.