Đề 1 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kinh tế phát triển

Tham nhũng và quản lý yếu kém ở các nước nhận viện trợ có thể làm giảm đáng kể hiệu quả của viện trợ, khiến viện trợ bị lãng phí, sử dụng sai mục đích, hoặc không đến được đúng đối tượng, thậm chí có thể tạo ra sự phụ thuộc và làm suy yếu động lực phát triển nội tại.

Đầu tư vào vốn nhân lực (giáo dục, y tế) và công nghệ (nghiên cứu & phát triển, đổi mới sáng tạo) giúp nâng cao năng suất lao động và tạo ra động lực tăng trưởng bền vững trong dài hạn, vượt trội hơn so với các yếu tố ngắn hạn hoặc dựa vào tài nguyên.

Phát triển bền vững được xây dựng trên ba trụ cột chính: kinh tế (tăng trưởng kinh tế bền vững), xã hội (công bằng, bao trùm, và đáp ứng nhu cầu xã hội), và môi trường (bảo vệ và duy trì tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu ô nhiễm). Tăng cường sức mạnh quân sự không phải là một trụ cột của phát triển bền vững.

HDI là chỉ số tổng hợp đo lường sự phát triển của một quốc gia dựa trên ba khía cạnh cơ bản của con người: sức khỏe (tuổi thọ), tri thức (giáo dục), và mức sống (thu nhập).

Chỉ số Gini là một thước đo phổ biến về sự bất bình đẳng trong phân phối thu nhập hoặc của cải. Chỉ số này có giá trị từ 0 (hoàn toàn bình đẳng) đến 1 (hoàn toàn bất bình đẳng), giá trị càng cao thể hiện mức độ bất bình đẳng càng lớn.

Phát triển kinh tế bền vững đòi hỏi phải cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường là những thách thức nghiêm trọng đe dọa sự bền vững của phát triển kinh tế trong dài hạn, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực đến kinh tế, xã hội và môi trường.

Cơ sở hạ tầng mềm bao gồm các hệ thống và dịch vụ hỗ trợ xã hội và kinh tế như giáo dục, y tế, hệ thống pháp luật, thể chế tài chính, và quản lý nhà nước. Đầu tư vào giáo dục và đào tạo là một ví dụ điển hình, giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh của quốc gia.

Cải cách ruộng đất, nếu được thực hiện hiệu quả, có thể giúp phân phối lại đất đai công bằng hơn, tăng cường quyền sở hữu cho nông dân, khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nâng cao năng suất và thu nhập cho người nông dân, từ đó góp phần giảm nghèo đói và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

Đô thị hóa, quá trình tập trung dân cư và hoạt động kinh tế vào các đô thị, có thể mang lại nhiều lợi ích cho phát triển kinh tế. Đô thị hóa tạo điều kiện cho sự tập trung nguồn lực, chuyên môn hóa lao động, tăng năng suất, và tạo ra môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế quy mô lớn.

Toàn cầu hóa và tiến bộ công nghệ, đặc biệt là tự động hóa, đã làm tăng nhu cầu về lao động kỹ năng cao và giảm nhu cầu về lao động kỹ năng thấp, dẫn đến sự phân hóa thu nhập ngày càng lớn. Ngoài ra, các yếu tố khác như giảm thuế cho người giàu và suy yếu của các tổ chức công đoàn cũng góp phần làm gia tăng bất bình đẳng.

Nền kinh tế chia sẻ (sharing economy) là mô hình kinh tế dựa trên việc sử dụng chung tài sản, dịch vụ hoặc kỹ năng thông qua các nền tảng công nghệ số, cho phép người dùng tiếp cận và chia sẻ tài sản nhàn rỗi (ví dụ như nhà ở, xe cộ, kỹ năng) một cách hiệu quả hơn, tạo ra giá trị kinh tế và xã hội mới.

GDP là một thước đo quan trọng về quy mô kinh tế, nhưng nó có nhiều hạn chế khi được sử dụng làm thước đo duy nhất về phát triển. GDP không phản ánh được sự phân phối thu nhập, chất lượng môi trường, sức khỏe, giáo dục, và các khía cạnh quan trọng khác của chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững.

Nguyên tắc `trách nhiệm chung nhưng có phân biệt` được áp dụng rộng rãi trong các thỏa thuận quốc tế về biến đổi khí hậu và môi trường. Nguyên tắc này thừa nhận rằng tất cả các quốc gia đều có trách nhiệm bảo vệ môi trường toàn cầu, nhưng các nước phát triển, do lịch sử phát thải nhiều hơn và có năng lực tài chính và công nghệ tốt hơn, cần phải đóng góp nhiều hơn và đi đầu trong các nỗ lực giảm phát thải và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Chính sách công nghiệp là các biện pháp can thiệp của chính phủ nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế thông qua việc hỗ trợ và định hướng phát triển một số ngành công nghiệp được coi là quan trọng đối với mục tiêu phát triển quốc gia. Các biện pháp này có thể bao gồm trợ cấp, ưu đãi thuế, bảo hộ thương mại, đầu tư công, và hỗ trợ nghiên cứu và phát triển.

WTO là tổ chức quốc tế điều phối hệ thống thương mại đa phương, có vai trò quan trọng trong việc thiết lập các quy tắc thương mại công bằng và minh bạch, giảm thiểu các rào cản thương mại, và giải quyết các tranh chấp thương mại giữa các quốc gia thành viên, góp phần thúc đẩy thương mại tự do và phát triển kinh tế toàn cầu.

Các nước đang phát triển thường đối mặt với nhiều thách thức về thể chế và pháp luật, bao gồm sự thiếu minh bạch, tham nhũng, và hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện. Ngược lại, hệ thống thể chế mạnh mẽ và minh bạch là đặc điểm của các nước phát triển.

Vốn xã hội là khái niệm chỉ các mạng lưới xã hội, lòng tin, các chuẩn mực và giá trị xã hội tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác và hành động tập thể. Vốn xã hội được coi là một yếu tố quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội.

Công nghiệp hóa hướng ngoại là chiến lược phát triển kinh tế tập trung vào việc thúc đẩy xuất khẩu, đặc biệt là các sản phẩm công nghiệp chế tạo. Chiến lược này tận dụng lợi thế so sánh để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và tạo động lực tăng trưởng từ bên ngoài.

Mô hình `tam giác phát triển` thường nhấn mạnh vai trò của ba yếu tố chính trong tăng trưởng kinh tế: vốn (đầu tư), lao động (nguồn nhân lực), và công nghệ (đổi mới và tiến bộ kỹ thuật). Tài nguyên thiên nhiên là một yếu tố quan trọng nhưng không nằm trong khái niệm cốt lõi của `tam giác phát triển` ban đầu, mô hình này tập trung hơn vào các yếu tố sản xuất có thể tích lũy và phát triển.

DNVVN đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế ở cả nước phát triển và đang phát triển. Chúng là nguồn tạo việc làm chính, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, đóng góp đáng kể vào GDP, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và tạo ra sự năng động cho nền kinh tế.

Ngoại ứng tiêu cực xảy ra khi một hoạt động kinh tế gây ra chi phí hoặc tác động tiêu cực cho bên thứ ba không liên quan trực tiếp đến hoạt động đó. Ô nhiễm công nghiệp là một ví dụ điển hình, gây ra chi phí y tế và giảm chất lượng cuộc sống cho cộng đồng xung quanh mà không được tính vào chi phí sản xuất của doanh nghiệp.

Đầu tư vào giáo dục và y tế cho người nghèo giúp nâng cao vốn nhân lực, cải thiện sức khỏe và kỹ năng, tăng cơ hội việc làm và thu nhập trong dài hạn, từ đó giúp người nghèo thoát khỏi đói nghèo một cách bền vững. Các chính sách trợ cấp có thể giúp giảm nghèo tạm thời nhưng không giải quyết được gốc rễ vấn đề.

Chính sách tài khóa (fiscal policy) bao gồm các biện pháp của chính phủ liên quan đến chi tiêu và thuế khóa. Chính phủ có thể sử dụng chính sách tài khóa để kích thích tăng trưởng kinh tế thông qua việc tăng chi tiêu công vào các lĩnh vực quan trọng như cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, hoặc giảm thuế để khuyến khích đầu tư và tiêu dùng.

Bẫy thu nhập trung bình mô tả tình trạng các quốc gia đạt đến mức thu nhập trung bình nhưng gặp khó khăn trong việc duy trì tăng trưởng và nâng cấp nền kinh tế để đạt mức thu nhập cao, thường do mất lợi thế cạnh tranh về chi phí lao động thấp và chưa đủ sức cạnh tranh về công nghệ và đổi mới.

Mô hình tăng trưởng hội tụ dựa trên giả định rằng các nước nghèo có tiềm năng tăng trưởng nhanh hơn các nước giàu vì họ có thể tận dụng lợi thế `đi sau`, tiếp thu công nghệ và kinh nghiệm từ các nước phát triển, và có nhiều dư địa để cải thiện hiệu quả kinh tế. Do đó, thu nhập bình quân đầu người giữa các nước sẽ có xu hướng hội tụ lại theo thời gian.

Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs) là một loạt mục tiêu phát triển quốc tế được Liên Hợp Quốc đề ra vào năm 2000, tập trung vào các vấn đề cấp bách như xóa đói giảm nghèo, giáo dục, y tế, bình đẳng giới, và bảo vệ môi trường. Phát triển công nghệ vũ trụ không nằm trong số các MDGs.

Thể chế tốt (bao gồm luật pháp, hệ thống chính trị, bộ máy hành chính công) đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi, giảm thiểu rủi ro, bảo vệ quyền sở hữu, và khuyến khích các hoạt động kinh tế, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế.

Mô hình ISI, mặc dù có mục tiêu thúc đẩy công nghiệp hóa trong nước, nhưng trong thực tế thường dẫn đến sự kém hiệu quả do thiếu cạnh tranh, bảo hộ quá mức kéo dài làm suy yếu động lực đổi mới và nâng cao năng suất, và tạo ra sự phụ thuộc vào chính sách bảo hộ của nhà nước.

Kinh tế tuần hoàn (circular economy) là mô hình kinh tế hướng tới việc sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả và bền vững, bằng cách giảm thiểu chất thải, kéo dài tuổi thọ sản phẩm, và tái chế, tái sử dụng vật liệu. Tái chế và tái sử dụng vật liệu là một ví dụ điển hình, giúp giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Tự do hóa thương mại, thông qua việc giảm thiểu các rào cản thương mại, có thể giúp các nước đang phát triển mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, tiếp cận công nghệ và kiến thức mới, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh.