Đề 10 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Giải phẫu bệnh

Phù trong viêm xảy ra do sự tăng tính thấm thành mạch máu, cho phép protein và dịch thoát ra khỏi mạch máu vào mô kẽ. Đồng thời, các chất trung gian hóa học gây viêm cũng có thể gây giãn mạch, làm tăng áp lực thủy tĩnh trong mạch máu, góp phần đẩy dịch ra ngoài. Cả hai yếu tố này đều dẫn đến sự tích tụ dịch trong mô, gây phù.

Hội chứng Down (Trisomy 21) là một bệnh lý di truyền do rối loạn số lượng nhiễm sắc thể, thuộc nhóm rối loạn phát triển. Các bệnh lý khác như viêm phổi, bệnh tim thiếu máu cục bộ và đái tháo đường type 2 không phải là rối loạn phát triển, mà là các bệnh lý mắc phải hoặc bệnh chuyển hóa.

Bệnh Alzheimer là một bệnh lý thoái hóa thần kinh tiến triển, đặc trưng bởi sự thoái hóa và mất chức năng của tế bào thần kinh trong não. Các bệnh lý khác như viêm ruột thừa cấp và viêm cầu thận cấp là các bệnh viêm cấp tính. Hen phế quản là một bệnh viêm mạn tính đường hô hấp, nhưng không thuộc nhóm bệnh thoái hóa.

AIDS (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải) là một bệnh lý do suy giảm miễn dịch gây ra bởi virus HIV. HIV tấn công và phá hủy tế bào lympho T CD4+, gây suy giảm chức năng hệ thống miễn dịch, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ hội và ung thư. Các bệnh lý khác như Lupus ban đỏ hệ thống, Viêm khớp dạng thấp và Bệnh Basedow là các bệnh tự miễn, do hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức và tấn công cơ thể.

Hoại tử bã đậu (caseous necrosis) là một dạng hoại tử đặc trưng thường gặp trong bệnh lao. Tên gọi `bã đậu` xuất phát từ hình ảnh đại thể của vùng hoại tử có màu trắng, mềm, giống như phô mai hoặc bã đậu. Về vi thể, cấu trúc mô bị phá hủy hoàn toàn, không còn nhận ra cấu trúc tế bào, chỉ còn lại mảnh vụn tế bào và protein đông vón.

Bệnh tự miễn phát sinh do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm lẫn các thành phần của chính cơ thể. Đây là kết quả của sự mất dung nạp miễn dịch, khi cơ thể không còn nhận biết và bỏ qua các kháng nguyên bản thân, dẫn đến phản ứng miễn dịch chống lại chúng.

U trung mô (sarcoma) là loại ung thư xuất phát từ mô liên kết, bao gồm mô mỡ, mô cơ, xương, sụn, mạch máu, v.v. U cơ vân (rhabdomyosarcoma) là một loại sarcoma ác tính xuất phát từ tế bào cơ vân. Ung thư biểu mô tế bào vảy và u tuyến (adenoma) là các loại ung thư biểu mô, xuất phát từ tế bào biểu mô. U mỡ (lipoma) là một loại u trung mô lành tính.

Bạch cầu đa nhân trung tính (neutrophils) là loại tế bào viêm chiếm ưu thế trong phản ứng viêm cấp tính ban đầu. Chúng là những tế bào di chuyển nhanh đến vị trí viêm, thực bào vi khuẩn và các mảnh vụn tế bào, và giải phóng các chất trung gian hóa học gây viêm. Đại thực bào và tế bào lympho thường xuất hiện muộn hơn trong phản ứng viêm, đặc biệt trong viêm mạn tính.

Ung thư biểu mô tuyến (adenocarcinoma) là loại ung thư biểu mô xuất phát từ tế bào biểu mô tuyến, có khả năng hình thành cấu trúc tuyến và có thể sản xuất chất nhầy. Tuy nhiên, chúng không thường gặp ở da. Ung thư biểu mô tế bào đáy và ung thư biểu mô tế bào vảy phổ biến hơn ở da. Ung thư biểu mô tuyến thường gặp ở các cơ quan có tuyến như phổi, dạ dày, đại tràng, tuyến vú, tuyến tiền liệt, v.v.

Xét nghiệm Pap smear (Papanicolaou smear) là một xét nghiệm tế bào học được sử dụng rộng rãi để sàng lọc ung thư cổ tử cung và các tổn thương tiền ung thư cổ tử cung. Nó giúp phát hiện sớm các tế bào bất thường trên bề mặt cổ tử cung để có thể can thiệp kịp thời.

Khi tổn thương mô nghiêm trọng hoặc tổn thương đến các tế bào không có khả năng tái tạo (tế bào vĩnh viễn), cơ thể sẽ sửa chữa bằng cách thay thế mô bị tổn thương bằng mô liên kết, dẫn đến hình thành mô sẹo. Mô sẹo chủ yếu bao gồm collagen và các thành phần nền ngoại bào khác, không có chức năng chuyên biệt như mô ban đầu.

Phản ứng quá mẫn type I (phản ứng tức thì hoặc phản ứng dị ứng) được trung gian bởi kháng thể IgE. Khi tiếp xúc với dị nguyên lần đầu, cơ thể sản xuất IgE đặc hiệu. IgE này gắn vào thụ thể trên bề mặt tế bào mast. Khi tái tiếp xúc với dị nguyên, dị nguyên liên kết chéo các phân tử IgE trên tế bào mast, kích hoạt tế bào mast giải phóng các chất trung gian hóa học như histamine, gây ra các triệu chứng dị ứng.

Trong hầu hết các trường hợp tắc mạch phổi (PE), nguồn gốc thuyên tắc (emboli) là huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) ở chi dưới, đặc biệt là tĩnh mạch đùi và tĩnh mạch chậu. Huyết khối này tách ra khỏi thành mạch, theo dòng máu về tim phải, rồi lên động mạch phổi, gây tắc nghẽn mạch máu phổi.

Xét nghiệm FISH (Fluorescence in situ hybridization) là một kỹ thuật di truyền tế bào phân tử, sử dụng các đoạn dò DNA huỳnh quang để phát hiện các bất thường về nhiễm sắc thể, như mất đoạn, lặp đoạn, chuyển đoạn hoặc tăng số lượng bản sao gen. FISH thường được sử dụng trong chẩn đoán ung thư và các bệnh lý di truyền.

Tăng sản (hyperplasia) là sự gia tăng số lượng tế bào trong một cơ quan hoặc mô, dẫn đến tăng kích thước của cơ quan/mô đó. Phì đại (hypertrophy) là sự tăng kích thước của tế bào, dẫn đến tăng kích thước của cơ quan/mô mà không có sự gia tăng số lượng tế bào. Cả hai có thể là sinh lý hoặc bệnh lý, và có thể xảy ra đồng thời.

Hoại tử đông là dạng hoại tử thường gặp nhất, đặc biệt trong các cơ quan đặc như tim, thận, gan. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu máu cục bộ (thiếu oxy). Đặc trưng là hình dạng và cấu trúc tế bào vẫn được duy trì một thời gian do protein tế bào bị đông vón, ngăn chặn sự phân hủy nhanh chóng.

Các dấu hiệu chính của viêm cấp tính, theo Celcius và Galen, bao gồm: Sưng (Tumor), Đau (Dolor), Nóng (Calor), Đỏ (Rubor) và Mất chức năng (Functio laesa). Xơ hóa là một quá trình liên quan đến viêm mạn tính và sửa chữa mô, không phải dấu hiệu chính của viêm cấp tính.

Xét nghiệm hóa mô miễn dịch (IHC) là một kỹ thuật quan trọng trong giải phẫu bệnh, sử dụng kháng thể để phát hiện sự hiện diện và phân bố của các protein đặc hiệu (kháng nguyên) trong tế bào và mô. Điều này giúp xác định nguồn gốc tế bào, phân loại khối u, đánh giá tiên lượng và đáp ứng điều trị.

Anaplasia là thuật ngữ mô tả sự mất biệt hóa của tế bào, đặc biệt là tế bào ung thư. Tế bào anaplasia trở nên kém biệt hóa hoặc mất biệt hóa hoàn toàn, có hình thái và chức năng không giống với tế bào gốc ban đầu của chúng, và có xu hướng giống tế bào gốc phôi thai hơn. Đây là một dấu hiệu của tính ác tính cao.

Phì đại tuyến tiền liệt lành tính (Benign Prostatic Hyperplasia - BPH) là một ví dụ điển hình về tăng sản lành tính, trong đó có sự gia tăng số lượng tế bào tuyến và tế bào đệm của tuyến tiền liệt, dẫn đến phì đại tuyến. Đây là một bệnh lý phổ biến ở nam giới lớn tuổi, không phải là ung thư.

Loạn sản biểu mô là sự thay đổi tiền ung thư, đặc trưng bởi sự mất trật tự cấu trúc tế bào, tăng sinh tế bào bất thường, hình dạng và kích thước tế bào không đồng đều, nhân tế bào lớn và đậm màu. Tuy nhiên, điểm quan trọng là loạn sản chưa xâm nhập qua màng đáy. Nếu đã xâm nhập, đó là ung thư biểu mô xâm nhập.

Viêm mạn tính đặc trưng bởi sự xâm nhập của tế bào lympho và đại thực bào. Bạch cầu đa nhân trung tính chiếm ưu thế trong viêm cấp tính. Tế bào mast và bạch cầu ái toan thường liên quan đến các phản ứng dị ứng và ký sinh trùng.

U hạt (granuloma) là một tập hợp các tế bào viêm mạn tính, chủ yếu là đại thực bào và tế bào lympho T, được hình thành để bao vây và cô lập các tác nhân khó tiêu, chẳng hạn như vi khuẩn lao, nấm hoặc dị vật. Đây là một phản ứng miễn dịch qua trung gian tế bào (chủ yếu là phản ứng quá mẫn type IV).

Trong xơ gan, tế bào Ito (hay còn gọi là tế bào hình sao, hepatic stellate cells) đóng vai trò trung tâm trong quá trình xơ hóa. Khi gan bị tổn thương mạn tính, các tế bào Ito được hoạt hóa, chuyển dạng thành nguyên bào sợi cơ, sản xuất quá mức collagen và các thành phần nền ngoại bào khác, dẫn đến xơ hóa gan.

Tế bào ung thư mất khả năng kiểm soát tăng sinh, có khả năng xâm lấn mô xung quanh và di căn đến các vị trí xa. Ngược lại, tế bào ung thư thường có khả năng biệt hóa kém hoặc mất biệt hóa (anaplasia), tức là chúng ít hoặc không giống với tế bào gốc ban đầu của chúng về hình thái và chức năng. Khả năng biệt hóa cao là đặc điểm của tế bào bình thường.

Hút thuốc lá, tiếp xúc với amiăng, và tia cực tím đều là các yếu tố nguy cơ gây ung thư đã được chứng minh. Chế độ ăn giàu chất xơ, ngược lại, thường được xem là yếu tố bảo vệ, có thể giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng.

Nhồi máu cơ tim (myocardial infarction) xảy ra do thiếu máu cục bộ nghiêm trọng ở cơ tim, thường do tắc nghẽn động mạch vành. Loại hoại tử chính xảy ra trong nhồi máu cơ tim là hoại tử đông. Vùng cơ tim bị thiếu máu trở nên hoại tử đông, mất chức năng co bóp.

Apoptosis (chết tế bào theo chương trình) là một quá trình chết tế bào chủ động, có trật tự, không gây viêm. Đặc điểm vi thể của apoptosis bao gồm: co rút tế bào, cô đặc chất nhiễm sắc, phân mảnh nhân, hình thành thể apoptosis (apoptotic bodies) - các túi nhỏ chứa bào tương và nhân tế bào, sau đó bị thực bào nhanh chóng bởi đại thực bào mà không gây viêm.

Di căn ung thư là quá trình phức tạp bao gồm nhiều bước: (1) Xâm nhập vào mô xung quanh và mạch máu/bạch huyết; (2) Xâm nhập vào tuần hoàn; (3) Thoát mạch ra khỏi mạch máu ở vị trí xa; (4) Hình thành khối u thứ phát (di căn) tại vị trí mới. Tăng sinh mạch máu (angiogenesis) là cần thiết để nuôi dưỡng khối u và hỗ trợ di căn. Hoại tử đông tại vị trí khối u nguyên phát không phải là một cơ chế trực tiếp tham gia vào quá trình di căn, mặc dù hoại tử có thể xảy ra trong khối u.

Nhuộm Hematoxylin và Eosin (H&E) là phương pháp nhuộm mô học được sử dụng rộng rãi và phổ biến nhất trong giải phẫu bệnh. Hematoxylin nhuộm nhân tế bào màu xanh tím, còn Eosin nhuộm bào tương và các thành phần ngoại bào màu hồng. Sự tương phản màu sắc này giúp quan sát và phân tích hình thái tế bào và cấu trúc mô một cách rõ ràng.