Đề 10 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kế toán quản trị

Chi phí cơ hội là giá trị của cơ hội tốt nhất bị bỏ qua khi đưa ra một quyết định. Nó đại diện cho lợi ích tiềm năng mà doanh nghiệp mất đi khi không chọn phương án thay thế có giá trị cao nhất tiếp theo. Chi phí cơ hội rất quan trọng trong việc ra quyết định, đặc biệt là các quyết định dài hạn và chiến lược.

Chi phí liên quan (relevant cost) là chi phí khác biệt giữa các phương án và ảnh hưởng đến quyết định. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp để tự sản xuất là chi phí liên quan vì nó chỉ phát sinh nếu doanh nghiệp quyết định tự sản xuất, và không phát sinh nếu mua ngoài. Các chi phí khác (khấu hao máy móc đã có, chi phí thuê nhà xưởng, chi phí quản lý chung) có thể là chi phí chìm hoặc chi phí không khác biệt giữa các phương án.

Phương pháp định giá `chi phí cộng thêm` (cost-plus pricing) xác định giá bán bằng cách cộng thêm một tỷ lệ lợi nhuận mong muốn vào chi phí sản xuất sản phẩm. Đây là phương pháp đơn giản và thường được sử dụng khi doanh nghiệp có lợi thế về chi phí hoặc sản phẩm độc đáo.

Ưu điểm chính của việc lập ngân sách (budgeting) là giúp phối hợp các hoạt động của các bộ phận khác nhau trong doanh nghiệp, định hướng mục tiêu chung, và cung cấp cơ sở để kiểm soát hiệu quả hoạt động bằng cách so sánh kết quả thực tế với ngân sách đã lập. Ngân sách không đảm bảo lợi nhuận, không loại bỏ rủi ro, và không thay thế quản lý thực tế.

Sự khác biệt chính yếu nằm ở đối tượng sử dụng thông tin. Kế toán quản trị phục vụ nhu cầu thông tin của nhà quản lý nội bộ, trong khi kế toán tài chính hướng đến các đối tượng bên ngoài như nhà đầu tư, chủ nợ, cơ quan thuế.

`Margin of safety` (vùng an toàn) trong phân tích CVP thể hiện mức độ doanh thu thực tế hoặc dự kiến vượt quá doanh thu hòa vốn. Nó cho biết doanh nghiệp có thể giảm doanh thu bao nhiêu trước khi bắt đầu bị lỗ. Vùng an toàn càng lớn, rủi ro kinh doanh càng thấp.

Phương pháp ABC (Activity-Based Costing) phân bổ chi phí gián tiếp dựa trên các hoạt động (activities) và chi phí của các hoạt động đó. Thay vì sử dụng các cơ sở phân bổ truyền thống như giờ công hoặc giờ máy, ABC xác định các hoạt động gây ra chi phí và phân bổ chi phí theo mức độ sử dụng các hoạt động này bởi từng sản phẩm hoặc dịch vụ, giúp phân bổ chi phí chính xác hơn.

Đòn bẩy hoạt động (operating leverage) đo lường mức độ nhạy cảm của lợi nhuận trước thuế và lãi vay (EBIT) đối với sự thay đổi của doanh thu. Doanh nghiệp có đòn bẩy hoạt động cao sẽ có tỷ lệ chi phí cố định cao so với chi phí biến đổi. Khi doanh thu tăng, lợi nhuận sẽ tăng nhanh hơn, nhưng khi doanh thu giảm, lợi nhuận cũng sẽ giảm nhanh hơn.

KPIs (Key Performance Indicators) là các chỉ số đo lường hiệu suất chính được sử dụng để đánh giá mức độ đạt được các mục tiêu chiến lược và hoạt động của doanh nghiệp. KPIs giúp nhà quản lý theo dõi tiến độ, xác định vấn đề và đưa ra quyết định cải thiện hiệu suất.

Kế toán quản trị chiến lược (Strategic Management Accounting) mở rộng phạm vi của kế toán quản trị để bao gồm việc hỗ trợ quá trình hoạch định và thực hiện chiến lược dài hạn của doanh nghiệp. Nó tập trung vào việc cung cấp thông tin kế toán để giúp doanh nghiệp đạt được lợi thế cạnh tranh và mục tiêu chiến lược dài hạn.

Điểm hòa vốn là mức sản lượng mà tại đó tổng doanh thu bằng tổng chi phí, tức là doanh nghiệp không có lãi cũng không lỗ. Công thức tính điểm hòa vốn theo sản lượng là tổng chi phí cố định chia cho lợi nhuận gộp đơn vị (Giá bán đơn vị - Chi phí biến đổi đơn vị).

Phương pháp `giá thị trường` (market price method) thường được sử dụng để xác định giá chuyển giao khi có một thị trường cạnh tranh bên ngoài cho sản phẩm hoặc dịch vụ được chuyển giao. Giá thị trường được coi là giá khách quan và công bằng nhất, phản ánh giá trị kinh tế thực tế của sản phẩm hoặc dịch vụ.

Chênh lệch chi phí vật liệu thuận lợi xảy ra khi chi phí vật liệu thực tế thấp hơn so với chi phí vật liệu tiêu chuẩn. Điều này có thể do mua được vật liệu với giá rẻ hơn dự kiến hoặc do quản lý mua hàng hiệu quả.

Kế toán tinh gọn (Lean Accounting) là một hệ thống kế toán hỗ trợ các nguyên tắc sản xuất tinh gọn (Lean Manufacturing). Mục tiêu chính của kế toán tinh gọn là loại bỏ lãng phí (waste) trong quy trình sản xuất và các hoạt động kinh doanh khác, đồng thời tập trung vào việc tạo ra giá trị cho khách hàng.

Trong phân tích CVP, giả định rằng chi phí cố định TỔNG CỘNG là không đổi trong một phạm vi phù hợp của hoạt động, KHÔNG phải chi phí cố định ĐƠN VỊ sản phẩm. Chi phí cố định đơn vị sản phẩm sẽ thay đổi khi mức sản lượng thay đổi. Các giả định khác (giá bán đơn vị không đổi, chi phí biến đổi đơn vị không đổi, tổng chi phí cố định không đổi) là các giả định cơ bản của phân tích CVP.

Kế toán quản trị tập trung vào việc cung cấp thông tin cho các nhà quản lý bên trong tổ chức để hỗ trợ họ trong việc lập kế hoạch, ra quyết định, và kiểm soát hoạt động. Các lựa chọn khác mô tả mục tiêu của kế toán tài chính hoặc các chức năng kế toán nói chung.

Phân tích CVP (Cost-Volume-Profit) nghiên cứu mối quan hệ giữa chi phí, sản lượng (hoặc doanh số bán hàng) và lợi nhuận. Nó giúp nhà quản lý hiểu được sự thay đổi trong sản lượng hoặc doanh số bán hàng ảnh hưởng như thế nào đến chi phí và lợi nhuận, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp.

Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard) xem xét 4 khía cạnh hoạt động chính của doanh nghiệp: Tài chính, Khách hàng, Quy trình nội bộ, và Học hỏi và phát triển. Việc xem xét đa chiều này giúp đánh giá hiệu quả hoạt động toàn diện hơn, không chỉ tập trung vào khía cạnh tài chính.

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh bộ phận (segment income statement) thường được sử dụng để đánh giá hiệu quả hoạt động của các trung tâm trách nhiệm (như trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận, trung tâm đầu tư). Báo cáo này tập trung vào doanh thu, chi phí và lợi nhuận có thể kiểm soát của từng bộ phận.

Phương pháp tính giá thành theo quá trình (process costing) phù hợp với các doanh nghiệp sản xuất hàng loạt các sản phẩm tương tự nhau, trải qua một quy trình sản xuất liên tục. Chi phí được tích lũy theo từng công đoạn (quá trình) sản xuất và sau đó được phân bổ cho số lượng sản phẩm hoàn thành trong kỳ. Ví dụ: sản xuất hóa chất, thực phẩm, đồ uống.

Giá chuyển giao (transfer price) là giá được sử dụng cho các giao dịch nội bộ giữa các bộ phận hoặc đơn vị trong cùng một tổ chức. Việc xác định giá chuyển giao ảnh hưởng đến lợi nhuận của từng bộ phận và lợi nhuận tổng thể của doanh nghiệp.

Độ lệch tỷ lệ lương (labor rate variance) trong phân tích độ lệch chi phí lao động trực tiếp phản ánh sự khác biệt giữa mức lương thực tế trả cho công nhân so với mức lương tiêu chuẩn cho số giờ lao động thực tế đã làm. Độ lệch này có thể do thay đổi về mức lương thị trường, sử dụng lao động có trình độ khác nhau so với tiêu chuẩn, hoặc do làm thêm giờ với mức lương cao hơn.

Phân tích độ lệch (variance analysis) là một công cụ quan trọng trong kế toán quản trị, được sử dụng để so sánh kết quả hoạt động thực tế với kế hoạch (ngân sách) và xác định các chênh lệch (độ lệch). Sau đó, nhà quản lý sẽ phân tích nguyên nhân gây ra các độ lệch này để có biện pháp điều chỉnh và cải thiện hiệu quả hoạt động.

Phương pháp tính giá thành theo công việc (job costing) thích hợp cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm hoặc dịch vụ theo đơn đặt hàng riêng biệt của khách hàng, nơi mỗi đơn hàng là một `công việc` riêng biệt và có thể theo dõi chi phí riêng. Ví dụ: xây dựng, in ấn theo yêu cầu, dịch vụ tư vấn.

Quyết định chấp nhận hay từ chối đơn hàng đặc biệt (special order) thường dựa trên việc so sánh doanh thu tăng thêm từ đơn hàng với chi phí biến đổi tăng thêm để thực hiện đơn hàng đó. Chi phí cố định thường không liên quan vì nó không thay đổi do quyết định chấp nhận hay từ chối đơn hàng đặc biệt (trong ngắn hạn và trong phạm vi năng lực sản xuất hiện tại).

Chi phí chìm (sunk cost) là chi phí đã phát sinh trong quá khứ và không thể thu hồi hoặc thay đổi bởi bất kỳ quyết định nào trong tương lai. Vì vậy, chi phí chìm không nên được xem xét khi ra quyết định vì chúng không phải là chi phí liên quan và không ảnh hưởng đến các phương án quyết định trong tương lai.

Kế toán chi phí biến đổi tập trung vào chi phí biến đổi và chi phí cố định riêng biệt, giúp nhà quản lý dễ dàng đánh giá lợi nhuận cận biên và đưa ra các quyết định ngắn hạn như quyết định sản xuất, định giá bán trong các tình huống đặc biệt. Kế toán chi phí toàn bộ phân bổ chi phí cố định vào sản phẩm, có thể làm sai lệch thông tin cho quyết định ngắn hạn.

Trung tâm lợi nhuận (profit center) là trung tâm trách nhiệm mà nhà quản lý chịu trách nhiệm về cả doanh thu và chi phí, do đó đánh giá hiệu quả hoạt động dựa trên lợi nhuận. Các trung tâm khác có trách nhiệm hạn chế hơn: trung tâm chi phí chỉ chịu trách nhiệm về chi phí, trung tâm doanh thu chỉ chịu trách nhiệm về doanh thu.

Chi phí cố định là chi phí không thay đổi theo mức độ hoạt động trong một phạm vi phù hợp. Chi phí khấu hao theo phương pháp đường thẳng là một ví dụ điển hình, không phụ thuộc vào sản lượng sản xuất trong ngắn hạn. Các chi phí khác (nguyên vật liệu, lương công nhân trực tiếp, hoa hồng) thường biến đổi theo mức độ hoạt động.

Ngân sách linh hoạt được điều chỉnh dựa trên mức sản lượng thực tế đã đạt được. Điều này cho phép so sánh chi phí thực tế với chi phí dự kiến ở cùng mức sản lượng, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động chính xác hơn so với việc so sánh với ngân sách tĩnh (dựa trên sản lượng dự kiến ban đầu).