Đề 10 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tài chính công

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: không loại trừ (non-excludable) và không cạnh tranh (non-rivalrous). Đèn đường là ví dụ điển hình vì mọi người đều có thể sử dụng và việc một người sử dụng không làm giảm khả năng sử dụng của người khác.

Trái phiếu chính phủ là công cụ nợ do chính phủ phát hành để huy động vốn. Mục đích chính là để tài trợ cho thâm hụt ngân sách khi chi tiêu vượt quá thu hoặc để huy động vốn cho các dự án đầu tư công quan trọng.

Trong mô hình IS-LM, tăng chi tiêu chính phủ làm dịch chuyển đường IS sang phải. Điều này dẫn đến điểm cân bằng mới với lãi suất và sản lượng đều cao hơn.

Ngân sách cân bằng (balanced budget) là tình trạng khi tổng thu ngân sách nhà nước bằng với tổng chi ngân sách nhà nước, không có thâm hụt hoặc bội thu.

Thuế tiêu thụ đặc biệt (excise tax) được đánh vào một số hàng hóa và dịch vụ cụ thể, thường là những mặt hàng gây tác động tiêu cực đến xã hội hoặc môi trường, nhằm tăng giá và giảm tiêu thụ (ví dụ: thuốc lá, rượu, xăng dầu).

Cải cách hành chính trong tài chính công nhằm hiện đại hóa hệ thống quản lý tài chính, tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, và hiệu quả sử dụng nguồn lực công, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Thuế lũy thoái là loại thuế mà tỷ lệ thuế giảm khi thu nhập tăng. Thuế VAT có tính lũy thoái vì người có thu nhập thấp thường chi tiêu phần lớn thu nhập cho hàng hóa và dịch vụ chịu thuế VAT, trong khi người thu nhập cao có tỷ lệ tiết kiệm lớn hơn.

Chính sách tài khóa sử dụng công cụ chi tiêu chính phủ và thuế để tác động đến nền kinh tế, nhằm đạt được các mục tiêu như tăng trưởng kinh tế, ổn định việc làm và kiểm soát lạm phát.

Công bằng theo chiều ngang (horizontal equity) trong thuế khóa đòi hỏi những người có khả năng kinh tế tương đương (ví dụ, thu nhập, tài sản) nên được đối xử như nhau trong hệ thống thuế.

Chính sách tài khóa thắt chặt (contractionary fiscal policy) bao gồm giảm chi tiêu chính phủ hoặc tăng thuế, thường được sử dụng để giảm tổng cầu và kiềm chế lạm phát khi nền kinh tế có dấu hiệu quá nóng.

Chi tiêu thường xuyên của chính phủ bao gồm các khoản chi lặp đi lặp lại, trong đó chi trả lương và phúc lợi cho cán bộ, công chức thường chiếm tỷ trọng lớn nhất do quy mô bộ máy nhà nước.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi nhằm tăng cường năng lực sản xuất và cơ sở hạ tầng của nền kinh tế trong tương lai. Xây dựng bệnh viện mới là một ví dụ điển hình về đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng y tế.

Ngoại tác tiêu cực (negative externality) xảy ra khi một hoạt động kinh tế (ví dụ: sản xuất gây ô nhiễm) tạo ra chi phí cho bên thứ ba (ví dụ: người dân sống gần nhà máy) mà bên gây ra ngoại tác không phải trả chi phí đó.

Một hệ thống thuế tốt cần đáp ứng các tiêu chí như công bằng, hiệu quả, đơn giản, dễ quản lý và minh bạch. Tính phức tạp và khó hiểu không phải là đặc điểm của một hệ thống thuế tốt, mà ngược lại, gây ra chi phí tuân thủ cao và khó khăn cho người nộp thuế.

GDP theo phương pháp chi tiêu bao gồm tổng chi tiêu của các khu vực trong nền kinh tế: Tiêu dùng (C), Đầu tư (I), Chi tiêu chính phủ (G), và Xuất khẩu ròng (NX). Thu nhập từ đầu tư chứng khoán là thu nhập tài sản và không phải là chi tiêu trực tiếp cho hàng hóa và dịch vụ sản xuất trong nước, do đó không được tính trực tiếp vào GDP theo phương pháp này.

Thuế lũy tiến (progressive tax) là loại thuế mà tỷ lệ thuế tăng khi thu nhập tăng. Hệ thống thuế này được thiết kế để tái phân phối thu nhập, giảm bất bình đẳng bằng cách thu thuế nhiều hơn từ người giàu và ít hơn từ người nghèo.

Thâm hụt ngân sách xảy ra khi chính phủ chi tiêu nhiều hơn số tiền thu được từ thuế và các nguồn thu khác, dẫn đến tình trạng thiếu hụt ngân sách.

Phân tích chi phí - lợi ích dự án công nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của dự án. Trong đó, các chi phí và lợi ích kinh tế trực tiếp thường dễ định lượng hơn. Lợi ích xã hội và môi trường (ví dụ: cải thiện sức khỏe, cảnh quan) thường khó định lượng bằng tiền do tính vô hình và phức tạp.

Hàng hóa chung (common goods) có tính không loại trừ (non-excludable) nhưng có tính cạnh tranh (rivalrous). Nguồn cá trong đại dương là ví dụ điển hình vì khó ngăn chặn người khác đánh bắt, nhưng việc một người đánh bắt cá làm giảm lượng cá còn lại cho người khác.

Thuế giá trị gia tăng (VAT) là loại thuế gián thu đánh vào giá trị gia tăng của hàng hóa và dịch vụ ở mỗi giai đoạn sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng cuối cùng.

Ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính toàn diện của quốc gia, được sử dụng để điều tiết kinh tế vĩ mô và thể hiện các mục tiêu chính sách của chính phủ. Tuy nhiên, nó không phải là công cụ để doanh nghiệp tư nhân huy động vốn; doanh nghiệp tư nhân huy động vốn thông qua thị trường tài chính.

Chức năng phân bổ nguồn lực của tài chính công tập trung vào việc chính phủ can thiệp để cung cấp hàng hóa công cộng (mà thị trường tư nhân không cung cấp đủ) và khắc phục các ngoại tác (ảnh hưởng của hoạt động kinh tế đến bên thứ ba).

Nguyên tắc hưởng lợi (benefit principle) cho rằng những người được hưởng lợi từ các dịch vụ công cộng nên đóng góp vào việc tài trợ cho các dịch vụ đó, tương tự như việc trả tiền khi mua hàng hóa hoặc dịch vụ tư nhân.

Chính sách tài khóa sử dụng thuế, chi tiêu chính phủ và các khoản chuyển giao để điều chỉnh nền kinh tế. Lãi suất là công cụ của chính sách tiền tệ, do ngân hàng trung ương điều hành.

Nợ công bền vững có nghĩa là chính phủ có thể quản lý và trả nợ một cách ổn định trong dài hạn, đảm bảo rằng mức nợ không trở thành gánh nặng quá lớn cho nền kinh tế và không gây ra các vấn đề kinh tế vĩ mô nghiêm trọng.

Tăng chi tiêu công mà không tăng thuế trong ngắn hạn chủ yếu tác động đến tổng cầu (AD), làm dịch chuyển đường AD sang phải. Đường tổng cung ngắn hạn (SRAS) thường không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chính sách tài khóa mở rộng trong ngắn hạn, trừ khi có tác động đến chi phí sản xuất chung.

Chính sách tài khóa mở rộng (expansionary fiscal policy) như tăng chi tiêu chính phủ hoặc giảm thuế thường được sử dụng khi nền kinh tế suy thoái hoặc tăng trưởng chậm để kích thích tổng cầu, tăng sản lượng và việc làm.

Trong một nền kinh tế đóng cửa, không có thương mại quốc tế, do đó xuất khẩu ròng (NX) bằng 0. Công thức tính GDP khi đó là GDP = Tiêu dùng (C) + Đầu tư (I) + Chi tiêu chính phủ (G).

Tài chính công liên quan đến hoạt động thu và chi của nhà nước, bao gồm thuế, chi tiêu chính phủ và nợ công. Lợi nhuận doanh nghiệp tư nhân thuộc về lĩnh vực tài chính doanh nghiệp.

Giảm thuế thu nhập cá nhân làm tăng thu nhập khả dụng của người dân, dẫn đến tăng chi tiêu tiêu dùng. Điều này làm tăng tổng cầu (AD) trong nền kinh tế.