Đề 10 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tâm lý học đại cương

Thực nghiệm là phương pháp nghiên cứu định lượng chủ yếu, trong đó nhà nghiên cứu kiểm soát và thay đổi các biến số để xác định mối quan hệ nhân quả.

Lãnh đạo độc đoán (hay lãnh đạo chuyên quyền) là phong cách lãnh đạo mà người lãnh đạo đưa ra quyết định một mình, kiểm soát chặt chẽ và ít hoặc không tham khảo ý kiến của nhân viên.

Trí nhớ thủ tục (procedural memory) là một loại trí nhớ ngầm, liên quan đến việc ghi nhớ cách thực hiện các kỹ năng vận động và thói quen, thường là vô thức và khó diễn đạt bằng lời.

Trí nhớ giác quan lưu giữ thông tin từ các giác quan trong một khoảng thời gian rất ngắn, đủ để chúng ta có thể chọn lọc và chuyển thông tin quan trọng sang trí nhớ ngắn hạn.

Kích thích không điều kiện (UCS) là kích thích tự nhiên, vốn dĩ gây ra phản ứng không điều kiện (UCR). Trong thí nghiệm của Pavlov, thức ăn là UCS, gây ra phản ứng tiết nước bọt (UCR) một cách tự nhiên.

Thái độ thường được xem xét có ba thành phần: nhận thức (niềm tin, suy nghĩ), cảm xúc (cảm xúc, tình cảm), và hành vi (xu hướng hành động). Thành phần cảm xúc bao gồm cảm xúc và phản ứng tình cảm liên quan đến đối tượng thái độ.

Ảo ảnh (illusion) là sự tri giác sai lệch hoặc bóp méo về một kích thích giác quan thực tế. Nó không phải là ảo giác (hallucination), vốn là tri giác về một vật thể hoặc sự kiện không có thật trong thực tế.

Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) dựa trên nguyên tắc rằng suy nghĩ, cảm xúc và hành vi có liên quan chặt chẽ với nhau. CBT tập trung vào việc xác định và thay đổi các suy nghĩ tiêu cực, méo mó và các hành vi không thích nghi để giảm triệu chứng và cải thiện chức năng.

Yếu tố `Tận tâm` (Conscientiousness) trong mô hình Big Five phản ánh mức độ có tổ chức, chu đáo, cẩn trọng, kỷ luật, có trách nhiệm và đáng tin cậy của một người.

Động cơ thứ cấp là những động cơ được học hỏi thông qua kinh nghiệm và văn hóa, khác với động cơ sinh học (động cơ sơ cấp) như đói, khát, vốn mang tính bẩm sinh. Nhu cầu được yêu thương và thuộc về là một ví dụ về động cơ thứ cấp.

Thăng hoa là một cơ chế phòng vệ lành mạnh, trong đó năng lượng tâm lý từ các xung năng không được xã hội chấp nhận (thường là xung năng tình dục hoặc hung hăng) được chuyển hướng sang các hoạt động mang tính xây dựng, sáng tạo hoặc được xã hội đánh giá cao, như nghệ thuật, thể thao, hoặc công việc.

Hệ thần kinh giao cảm là một phần của hệ thần kinh tự chủ, hoạt động mạnh mẽ trong các tình huống căng thẳng hoặc nguy hiểm, kích hoạt phản ứng `chiến đấu hoặc bỏ chạy` bằng cách tăng nhịp tim, hô hấp, và chuẩn bị cơ thể cho hành động.

Thiên kiến xác nhận (confirmation bias) là một lỗi nhận thức phổ biến, trong đó con người có xu hướng tìm kiếm, diễn giải, ưu tiên và ghi nhớ thông tin theo cách xác nhận niềm tin hoặc giả thuyết sẵn có của họ. Điều này có thể dẫn đến việc bỏ qua hoặc giảm giá trị các thông tin mâu thuẫn.

Điều kiện hóa hoạt động (operant conditioning) là một loại hình học tập, trong đó hành vi được củng cố (trở nên thường xuyên hơn) hoặc trừng phạt (trở nên ít thường xuyên hơn) dựa trên hậu quả của hành vi đó. Kết quả dễ chịu (củng cố) làm tăng khả năng hành vi lặp lại.

Tuân thủ (conformity) là sự thay đổi hành vi hoặc niềm tin của một người để phù hợp với chuẩn mực nhóm hoặc áp lực xã hội, dù áp lực đó có thể là thực tế (như sự hiện diện của người khác) hay tưởng tượng (như nhận thức về kỳ vọng của người khác).

Hồi hải mã (hippocampus) là một cấu trúc não quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc hình thành trí nhớ dài hạn mới và không gian định hướng.

Giai đoạn thao tác cụ thể (từ 7 đến 11 tuổi) là giai đoạn trẻ em bắt đầu phát triển tư duy logic về các đối tượng và sự kiện cụ thể. Khả năng bảo tồn (hiểu rằng số lượng không thay đổi khi hình dạng thay đổi) là một dấu hiệu quan trọng của giai đoạn này.

Áp lực xã hội (social loafing) là hiện tượng suy giảm nỗ lực cá nhân khi làm việc trong một nhóm so với khi làm việc một mình. Người ta có xu hướng cảm thấy ít trách nhiệm hơn và đóng góp ít hơn khi ở trong nhóm, đặc biệt khi nhiệm vụ nhóm không đánh giá rõ ràng đóng góp cá nhân.

Cortisol là một hormone steroid được giải phóng bởi tuyến thượng thận khi cơ thể trải qua căng thẳng. Nó đóng vai trò quan trọng trong phản ứng căng thẳng của cơ thể.

Tâm lý học tập trung nghiên cứu một cách khoa học về hành vi và các quá trình tâm lý của con người và động vật.

Trong tháp nhu cầu Maslow, nhu cầu tự thể hiện là nhu cầu cao nhất, thể hiện mong muốn phát triển tiềm năng bản thân, đạt được sự tự do sáng tạo và trở thành những gì mình có khả năng trở thành.

Cảm giác là quá trình thụ động tiếp nhận kích thích từ môi trường thông qua các giác quan, trong khi tri giác là quá trình chủ động diễn giải và tổ chức thông tin cảm giác để tạo ra nhận thức có ý nghĩa.

Quan sát tự nhiên là một phương pháp nghiên cứu mô tả, trong đó nhà nghiên cứu quan sát và ghi lại hành vi một cách có hệ thống trong môi trường tự nhiên của đối tượng nghiên cứu, mà không cố gắng kiểm soát hoặc thao tác bất kỳ biến số nào.

Bản ngã (ego) hoạt động theo nguyên tắc hiện thực, cố gắng thỏa mãn các xung năng của bản năng (id) theo cách chấp nhận được về mặt xã hội và đạo đức, đồng thời chịu sự kiểm soát của siêu ngã (superego).

Thuyết phân tâm học của Sigmund Freud tập trung vào vô thức, coi đó là nguồn gốc của động cơ và hành vi con người.

Biến số độc lập là biến số mà nhà nghiên cứu chủ động kiểm soát hoặc thay đổi để xem xét ảnh hưởng của nó đến biến số khác (biến số phụ thuộc). Trong một thí nghiệm, nhà nghiên cứu thao tác biến số độc lập để quan sát sự thay đổi ở biến số phụ thuộc.

Hợp lý hóa (rationalization) là một cơ chế phòng vệ, trong đó một người tạo ra các lý do hoặc giải thích có vẻ hợp lý và chấp nhận được về mặt xã hội để che đậy động cơ thực sự, thường là không chấp nhận được hoặc gây xấu hổ, cho hành vi hoặc cảm xúc của họ.

Trong tâm lý học nhân văn, `tự kỷ` (self-concept) là tập hợp các nhận thức, ý tưởng và đánh giá của một người về bản thân mình. Nó bao gồm cả cách một người nhìn nhận về điểm mạnh, điểm yếu, vai trò và giá trị của bản thân.

Rối loạn lo âu lan tỏa (Generalized Anxiety Disorder - GAD) được đặc trưng bởi sự lo lắng mãn tính, quá mức và khó kiểm soát về nhiều vấn đề, thường đi kèm với các triệu chứng thể chất như căng cơ, mệt mỏi, khó tập trung.

Khủng hoảng căn tính (identity crisis) là một giai đoạn phát triển tâm lý xã hội, được Erik Erikson mô tả, thường xảy ra ở tuổi vị thành niên. Trong giai đoạn này, thanh thiếu niên cố gắng khám phá và xác định vai trò, giá trị và bản sắc riêng của mình.