Đề 11 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh

Siêu âm Doppler dựa trên hiệu ứng Doppler để đo sự thay đổi tần số của sóng âm phản xạ từ các vật thể chuyển động, chủ yếu là tế bào máu. Điều này cho phép đánh giá vận tốc và hướng dòng chảy của máu trong mạch máu.

Chụp mạch máu (Angiography), có thể sử dụng X-quang (DSA), CT hoặc MRI, là phương pháp chuyên biệt để khảo sát hệ thống mạch máu, giúp phát hiện các bất thường như tắc nghẽn, hẹp, phình mạch, hoặc dị dạng mạch máu.

Xét về độ phân giải không gian (khả năng phân biệt các chi tiết nhỏ), MRI và CT thường có độ phân giải cao hơn so với siêu âm và X-quang quy ước. MRI có thể vượt trội CT trong một số ứng dụng mô mềm, nhưng CT thường có độ phân giải không gian tổng thể tốt hơn siêu âm và X-quang.

Xạ hình xương là kỹ thuật y học hạt nhân nhạy cảm trong việc phát hiện các bất thường chuyển hóa xương, thường được sử dụng để tìm di căn xương, viêm xương tủy xương, gãy xương do stress, bệnh Paget và các bệnh lý xương chuyển hóa khác. Nó dựa trên sự hấp thụ chất phóng xạ vào xương tại các vị trí có hoạt động tạo xương tăng cao.

MRI sử dụng từ trường mạnh để sắp xếp các proton trong cơ thể và sau đó dùng sóng radio để kích thích và thu nhận tín hiệu từ các proton này. Tín hiệu này được xử lý để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và mô.

Isotropic voxel là voxel (đơn vị thể tích nhỏ nhất trong hình ảnh 3D) có kích thước bằng nhau theo chiều rộng, chiều cao và chiều sâu (ví dụ 1x1x1 mm). Sử dụng isotropic voxel giúp cải thiện chất lượng hình ảnh tái tạo 3D và cho phép tái tạo hình ảnh đa mặt phẳng (MPR) mà không bị giảm độ phân giải.

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo ảnh. Đầu dò phát và thu sóng âm, chuyển đổi chúng thành hình ảnh thời gian thực, cho phép quan sát động các cơ quan và dòng chảy máu.

Gradient từ trường trong MRI là các từ trường phụ có cường độ thay đổi theo không gian. Chúng được sử dụng để mã hóa vị trí của tín hiệu cộng hưởng từ, cho phép xác định nguồn gốc tín hiệu trong không gian và tạo ra hình ảnh 2D hoặc 3D. Gradient cũng được dùng để chọn lát cắt hình ảnh.

MRI vượt trội CT trong việc hiển thị mô mềm, đặc biệt là não, tủy sống, dây chằng và cơ. Quan trọng là MRI không sử dụng bức xạ ion hóa, an toàn hơn cho bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai.

NSF là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng liên quan đến việc sử dụng thuốc cản quang Gadolinium ở bệnh nhân suy thận nặng. NSF gây xơ hóa da, khớp và các cơ quan nội tạng.

Chụp nhũ ảnh là kỹ thuật X-quang chuyên biệt để kiểm tra tuyến vú, chủ yếu được sử dụng để sàng lọc và chẩn đoán sớm ung thư vú ở phụ nữ.

Đơn vị Hounsfield (HU) là đơn vị đo độ hấp thụ tia X được chuẩn hóa trong CT. Nước cất có giá trị 0 HU, không khí khoảng -1000 HU và xương đặc có giá trị cao hơn nhiều.

ALARA là nguyên tắc quan trọng trong chẩn đoán hình ảnh bức xạ, nhấn mạnh việc sử dụng liều bức xạ thấp nhất có thể để đạt được hình ảnh chẩn đoán chất lượng, bảo vệ bệnh nhân và nhân viên y tế khỏi tác hại không cần thiết của bức xạ.

Artifact là những hình ảnh giả tạo xuất hiện trên phim hoặc màn hình chẩn đoán, không phản ánh cấu trúc giải phẫu thật. Artifact có thể do nhiều nguyên nhân như chuyển động, kim loại, hoặc lỗi kỹ thuật.

Độ tương phản trong X-quang được cải thiện bằng cách giảm tán xạ tia X (sử dụng lưới lọc) và tối ưu hóa kVp (điện thế ống tia X). kVp ảnh hưởng đến sự khác biệt hấp thụ tia X giữa các mô, trong khi lưới lọc loại bỏ tia X tán xạ, làm tăng độ rõ nét và tương phản.

Cấu trúc tăng âm (hyperechoic) trên siêu âm là cấu trúc phản xạ sóng âm mạnh hơn so với mô lân cận. Trên hình ảnh siêu âm, vùng tăng âm sẽ hiển thị màu sáng hơn, ví dụ như sỏi mật hoặc xương.

Tia cứng và tia mềm trong X-quang khác nhau chủ yếu về năng lượng và khả năng xuyên thấu. Tia cứng (năng lượng cao) được tạo ra ở kVp cao, có khả năng xuyên thấu tốt hơn, thích hợp cho các vùng dày. Tia mềm (năng lượng thấp) được tạo ra ở kVp thấp, hấp thụ nhiều hơn ở mô mềm, tạo độ tương phản tốt hơn cho mô mềm.

Liều bức xạ hiệu dụng, đo lường nguy cơ gây hại do bức xạ ion hóa đối với sức khỏe con người, được đo bằng đơn vị Sievert (Sv), thường dùng Millisievert (mSv) trong chẩn đoán hình ảnh.

Tc-99m là đồng vị phóng xạ lý tưởng trong y học hạt nhân do thời gian bán rã ngắn (khoảng 6 giờ), đủ để thực hiện các xét nghiệm nhưng không gây chiếu xạ kéo dài. Năng lượng gamma phát ra phù hợp cho các máy ghi hình gamma và SPECT.

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh và MRI sử dụng từ trường và sóng radio, cả hai kỹ thuật này đều không sử dụng bức xạ ion hóa, do đó an toàn hơn về mặt lý thuyết so với các kỹ thuật sử dụng bức xạ như X-quang, CT, PET/CT, nhũ ảnh và xạ hình xương.

Bari sulfat là thuốc cản quang uống hoặc thụt thường được sử dụng trong chụp X-quang đường tiêu hóa (như chụp dạ dày, tá tràng, đại tràng) để làm nổi bật niêm mạc và hình dạng các cơ quan này.

Thuốc cản quang iod hữu cơ, tiêm tĩnh mạch, là loại thuốc cản quang phổ biến nhất trong chụp CT mạch máu (CT angiography - CTA). Iod hấp thụ tia X mạnh, làm tăng độ tương phản giữa mạch máu và mô mềm xung quanh.

Cửa sổ xương trong CT scan là một cài đặt hiển thị hình ảnh được tối ưu hóa để làm nổi bật các cấu trúc xương. Nó sử dụng dải Hounsfield rộng để hiển thị sự khác biệt nhỏ trong độ đậm độ của xương, giúp phát hiện gãy xương hoặc các bệnh lý xương.

Chuỗi xung T1-weighted và T2-weighted là hai loại chuỗi xung cơ bản trong MRI, chúng khác nhau chủ yếu ở cách chúng làm nổi bật sự khác biệt về thời gian hồi phục T1 và thời gian hồi pha T2 của các mô khác nhau. T1-weighted thường cho hình ảnh mỡ sáng, nước tối, còn T2-weighted cho hình ảnh nước sáng, mỡ trung gian.

PACS là hệ thống quản lý hình ảnh y tế số, cho phép lưu trữ, truyền tải, hiển thị và quản lý hình ảnh từ các thiết bị chẩn đoán hình ảnh khác nhau (X-quang, CT, MRI, siêu âm...). PACS giúp số hóa quy trình làm việc, tăng hiệu quả và giảm sử dụng phim truyền thống.

PET/CT là kỹ thuật kết hợp hình ảnh chức năng (PET) và hình ảnh giải phẫu (CT), rất hữu ích trong ung thư học. Nó giúp đánh giá giai đoạn bệnh, theo dõi đáp ứng điều trị, phát hiện tái phát và phân biệt mô sẹo với mô ung thư còn hoạt động.

Chẩn đoán hình ảnh X-quang tạo ra hình ảnh dựa trên sự khác biệt trong khả năng hấp thụ tia X của các mô khác nhau. Mô đặc như xương hấp thụ tia X nhiều hơn mô mềm, tạo ra sự tương phản trên phim.

Siêu âm tim là phương pháp hàng đầu để đánh giá chức năng tim, kích thước buồng tim, chức năng van tim, và phát hiện các bệnh lý tim mạch khác. Nó cung cấp hình ảnh thời gian thực và không xâm lấn.

Bóng lưng là một artifact siêu âm xuất hiện phía sau các cấu trúc cản âm mạnh, không cho sóng âm truyền qua, ví dụ như sỏi, xương hoặc khí. Vùng phía sau cấu trúc này sẽ hiển thị màu đen hoặc tối hơn do thiếu tín hiệu âm thanh.

Độ phân giải thời gian là khả năng của một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh để ghi lại các sự kiện diễn ra nhanh chóng theo thời gian, ví dụ như chuyển động của tim hoặc dòng chảy máu. Siêu âm và X-quang huỳnh quang có độ phân giải thời gian tốt, trong khi CT và MRI thường có độ phân giải thời gian thấp hơn.