Đề 11 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Sinh học đại cương

Lục lạp là bào quan đặc trưng của tế bào thực vật và tảo, nơi diễn ra quá trình quang hợp. Chúng chứa chlorophyll, sắc tố hấp thụ ánh sáng để thực hiện quang hợp, biến đổi năng lượng ánh sáng thành năng lượng hóa học dưới dạng glucose. Hô hấp tế bào chủ yếu diễn ra ở ti thể, tổng hợp protein ở ribosome, và DNA di truyền chính ở nhân tế bào.

Giới là cấp độ phân loại lớn nhất và bao hàm nhất, bao gồm nhiều ngành khác nhau. Các cấp độ phân loại theo thứ tự từ lớn đến nhỏ là: Giới, Ngành, Lớp, Bộ, Họ, Chi, Loài. Loài là đơn vị phân loại cơ bản nhất, bao gồm các sinh vật có khả năng giao phối và sinh sản hữu tính tạo ra đời con hữu thụ.

Kích thước quần thể tăng lên khi số lượng cá thể sinh ra (tỷ lệ sinh) lớn hơn số lượng cá thể chết đi (tỷ lệ tử) và không có sự di chuyển đáng kể của cá thể ra hoặc vào quần thể (di cư ròng bằng không). Tỷ lệ sinh lớn hơn tỷ lệ tử dẫn đến tăng trưởng dân số.

ATP là `đồng tiền năng lượng` của tế bào. Nó chứa năng lượng hóa học trong các liên kết phosphate, và năng lượng này được giải phóng khi ATP bị thủy phân thành ADP và phosphate, cung cấp năng lượng cho nhiều quá trình tế bào như vận chuyển chủ động, tổng hợp protein, co cơ, v.v.

Liên kết hydrogen hình thành giữa các nhóm carboxyl và amino của các amino acid trong chuỗi polypeptide, tạo ra cấu trúc bậc hai như alpha helix và beta sheet. Liên kết peptide là liên kết chính tạo chuỗi polypeptide (bậc một), disulfide và ion tham gia cấu trúc bậc ba và bậc bốn.

Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật (tất cả các sinh vật sống trong một khu vực) và môi trường vô sinh (các yếu tố vật lý và hóa học như ánh sáng, nhiệt độ, nước, đất). Các thành phần khác như quần thể, quần xã, sinh vật sản xuất/tiêu thụ, chuỗi/lưới thức ăn là các khái niệm *trong* hệ sinh thái, không phải là định nghĩa *bao gồm* hệ sinh thái.

Hô hấp tế bào hiếu khí là quá trình phân giải hoàn toàn glucose với sự tham gia của oxy, tạo ra sản phẩm chính là ATP (năng lượng), carbon dioxide (CO2) và nước (H2O). Acid lactic và ethanol là sản phẩm của hô hấp kỵ khí (lên men), glucose là chất tham gia hô hấp.

Charles Darwin đề xuất chọn lọc tự nhiên là cơ chế chính của tiến hóa, dựa trên biến dị di truyền vốn có trong quần thể và khả năng di truyền các biến dị có lợi. Ông chưa biết đến đột biến gen ở cấp độ phân tử (khái niệm này phát triển sau này). Di truyền các đặc tính thu được là lý thuyết của Lamarck, không phải của Darwin.

Tế bào là đơn vị sống cơ bản nhất, thực hiện mọi chức năng sống cần thiết. Mô là tập hợp các tế bào giống nhau, cơ quan là tập hợp các mô, và hệ cơ quan là tập hợp các cơ quan, tất cả đều được xây dựng từ tế bào.

Ribosome là bào quan thực hiện quá trình dịch mã, tổng hợp protein từ mRNA. Lưới nội chất trơn tổng hợp lipid, bộ máy Golgi xử lý và đóng gói protein, lysosome phân hủy chất thải tế bào.

Trao đổi chéo trong kỳ đầu I và sự phân ly độc lập của nhiễm sắc thể trong kỳ giữa I của giảm phân tạo ra sự tổ hợp lại vật chất di truyền, dẫn đến sự đa dạng di truyền ở giao tử và do đó ở thế hệ con. Nhân đôi nhiễm sắc thể xảy ra trước phân bào, phân chia tế bào chất là giai đoạn cuối của phân bào, và tổng hợp protein không trực tiếp tạo ra đa dạng di truyền trong giảm phân.

Mô biểu bì (epithelial tissue) có chức năng bảo vệ, hấp thụ, bài tiết, và bao phủ bề mặt cơ thể, lót các khoang và ống dẫn. Mô liên kết hỗ trợ và kết nối các mô khác, mô cơ tạo ra sự vận động, và mô thần kinh truyền thông tin.

Thí nghiệm Miller-Urey mô phỏng điều kiện khí quyển nguyên thủy (chứa methane, ammonia, nước, hydro) và năng lượng (tia lửa điện) để chứng minh rằng các phân tử hữu cơ đơn giản như amino acid (đơn vị cấu tạo của protein) có thể hình thành tự nhiên từ chất vô cơ trong điều kiện Trái Đất sơ khai. Thí nghiệm này không chứng minh sự hình thành tế bào sống, quang hợp hay tiến hóa nhân thực.

Mọi sinh vật sống đều có khả năng sinh sản, trao đổi chất, cảm ứng và thích nghi. Tuy nhiên, không phải tất cả sinh vật sống đều có khả năng di chuyển (ví dụ: thực vật, nấm). Di chuyển là một đặc điểm phổ biến nhưng không phải là đặc điểm *chung* và *bắt buộc* của sự sống.

Enzyme có cấu trúc protein ba chiều đặc trưng, cấu trúc này bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và pH. Khi nhiệt độ hoặc pH quá cao hoặc quá thấp so với mức tối ưu, cấu trúc enzyme có thể bị biến đổi (biến tính), làm mất trung tâm hoạt động và do đó giảm hoặc mất hoàn toàn hoạt tính xúc tác.

Giới Khởi sinh (Monera) bao gồm các sinh vật nhân sơ, điển hình là vi khuẩn và vi khuẩn cổ. Nấm thuộc giới Nấm (Fungi), động vật nguyên sinh thuộc giới Nguyên sinh (Protista), và thực vật thuộc giới Thực vật (Plantae), tất cả đều là sinh vật nhân thực.

Ribosome là bào quan chính thực hiện quá trình tổng hợp protein (dịch mã). Chúng đọc thông tin di truyền từ mRNA và sử dụng nó để lắp ráp các amino acid thành chuỗi polypeptide, sau đó gấp cuộn thành protein hoàn chỉnh. Các bào quan và quá trình khác chịu trách nhiệm tổng hợp lipid (lưới nội chất trơn), carbohydrate (trong lục lạp ở thực vật và tế bào chất), và acid nucleic (nhân).

Sinh vật tự dưỡng (như thực vật) tự tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ (ví dụ CO2) bằng cách sử dụng năng lượng ánh sáng (quang tự dưỡng) hoặc năng lượng hóa học (hóa tự dưỡng). Sinh vật dị dưỡng (như động vật) phải lấy chất hữu cơ từ các sinh vật khác để làm nguồn carbon và năng lượng. Kích thước tế bào, khả năng di chuyển và loại tế bào không phải là sự khác biệt chính giữa tự dưỡng và dị dưỡng.

Chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp lên các cá thể sinh vật. Các cá thể có những biến dị (đặc điểm) thích nghi tốt hơn với môi trường sẽ có khả năng sống sót và sinh sản cao hơn, do đó truyền lại các đặc điểm có lợi cho thế hệ sau. Qua thời gian, sự chọn lọc này có thể dẫn đến sự thay đổi đặc điểm của quần thể và loài.

Liên kết phosphodiester là liên kết cộng hóa trị mạnh mẽ, tạo thành `xương sống` của chuỗi DNA và RNA, kết nối nhóm phosphate của một nucleotide với đường deoxyribose/ribose của nucleotide kế tiếp. Liên kết peptide nối các amino acid trong protein, glycosidic nối các monosaccharide trong carbohydrate, và hydrogen giữ hai mạch DNA xoắn kép lại với nhau.

Quang hợp sử dụng năng lượng ánh sáng, nước và CO2 để tạo ra glucose (năng lượng hóa học) và oxy. Hô hấp tế bào giải phóng năng lượng từ glucose, lên men là quá trình phân giải glucose không hoàn toàn, và tiêu hóa là quá trình phân giải thức ăn phức tạp thành đơn giản.

Vách tế bào (cell wall) là lớp vỏ cứng bên ngoài màng tế bào của tế bào thực vật, nấm, vi khuẩn và tảo, cung cấp sự hỗ trợ cấu trúc, bảo vệ tế bào và duy trì hình dạng. Tế bào động vật không có vách tế bào. Màng tế bào, nhân và ti thể đều có ở cả tế bào thực vật và động vật.

Lipid có vai trò cấu tạo màng tế bào (phospholipid), dự trữ năng lượng (triglyceride), và tín hiệu tế bào (hormone steroid). Xúc tác các phản ứng hóa học là vai trò chính của enzyme, mà enzyme chủ yếu là protein, không phải lipid.

mRNA (messenger RNA) được sao chép từ DNA trong nhân tế bào và mang thông tin di truyền (mã di truyền) đến ribosome trong tế bào chất, nơi thông tin này được dịch mã để tổng hợp protein. DNA là vật chất di truyền gốc, tRNA vận chuyển amino acid đến ribosome, rRNA là thành phần cấu trúc của ribosome.

Hằng định nội môi là khả năng của sinh vật duy trì các điều kiện môi trường bên trong (như nhiệt độ, pH, nồng độ chất tan) ở mức ổn định, cần thiết cho các hoạt động sống, ngay cả khi môi trường bên ngoài biến đổi.

Protein màng (protein vận chuyển) đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển glucose và nhiều chất khác qua màng tế bào. Chúng có thể tạo kênh hoặc liên kết với glucose để hỗ trợ quá trình vận chuyển. Lipid là thành phần chính của màng tế bào, carbohydrate thường gắn vào protein hoặc lipid trên màng, acid nucleic không trực tiếp tham gia vận chuyển chất qua màng.

Tế bào nhân sơ (vi khuẩn, vi khuẩn cổ) không có nhân có màng bao bọc và các bào quan có màng khác. Chúng vẫn có ribosome (nhưng nhỏ hơn), màng tế bào và tế bào chất. Sự vắng mặt của nhân có màng bao bọc là đặc điểm chính phân biệt tế bào nhân sơ và nhân thực.

Quang hợp là quá trình sinh vật (thực vật, tảo, vi khuẩn lam) hấp thụ carbon dioxide (CO2) từ khí quyển và sử dụng năng lượng ánh sáng để chuyển nó thành glucose và các hợp chất hữu cơ khác. Các quá trình khác như hô hấp tế bào, phân hủy và đốt cháy nhiên liệu hóa thạch giải phóng carbon trở lại khí quyển.

Đột biến gen là sự thay đổi trình tự các nucleotide (đơn vị cấu tạo) trong phân tử DNA, dẫn đến sự thay đổi thông tin di truyền mã hóa trong gen. Các đáp án khác mô tả các dạng đột biến nhiễm sắc thể hoặc sự kiện trong phân bào, không phải đột biến gen.

Acid nucleic (DNA và RNA) chứa thông tin di truyền mã hóa cho các đặc tính của sinh vật và truyền thông tin này từ thế hệ này sang thế hệ khác. Protein thực hiện nhiều chức năng, lipid tạo màng tế bào và carbohydrate cung cấp năng lượng và cấu trúc.