Đề 12 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Huyết học – truyền máu

Khối hồng cầu có thể được bảo quản trong tủ lạnh ở 2-6°C trong khoảng 35-42 ngày, tùy thuộc vào chất bảo quản và túi đựng máu được sử dụng. Thời gian bảo quản này đảm bảo chất lượng và an toàn của hồng cầu cho truyền máu.

Khi nghi ngờ phản ứng truyền máu, bước đầu tiên và quan trọng nhất là ngừng truyền máu ngay lập tức. Sau đó, duy trì đường truyền tĩnh mạch bằng dung dịch muối đẳng trương, kiểm tra lại thông tin bệnh nhân và máu truyền, báo bác sĩ và phòng xét nghiệm truyền máu để điều tra và xử trí tiếp theo.

Hồng cầu chứa hemoglobin, một protein giàu sắt có khả năng liên kết và vận chuyển oxy từ phổi đến các mô khắp cơ thể.

Người Rh âm không có kháng nguyên D trên hồng cầu. Kháng thể anti-D không phải là kháng thể tự nhiên, mà được hình thành khi người Rh âm tiếp xúc với hồng cầu Rh dương, ví dụ qua truyền máu Rh dương hoặc trong quá trình mang thai và sinh con Rh dương (nếu có sự trao đổi máu mẹ con).

Bệnh ghép chống chủ (GVHD) do truyền máu là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, xảy ra khi bạch cầu lympho T còn sống trong máu truyền tấn công các tế bào của người nhận, đặc biệt ở những người suy giảm miễn dịch. Chiếu xạ máu trước truyền là biện pháp phòng ngừa GVHD.

Huyết tương tươi đông lạnh (FFP) chứa tất cả các yếu tố đông máu, protein huyết tương và chất chống đông tự nhiên. Nó được sử dụng để điều trị các rối loạn đông máu do thiếu hụt yếu tố đông máu, bệnh gan, DIC (Đông máu nội mạch lan tỏa) hoặc khi cần truyền thay huyết tương.

Quyết định truyền máu ở bệnh nhân thiếu máu mạn tính dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm mức độ hemoglobin, triệu chứng lâm sàng, nguyên nhân thiếu máu và các bệnh lý nền khác. Nhóm máu của bệnh nhân là yếu tố cần thiết để chọn máu truyền phù hợp, nhưng không trực tiếp quyết định việc có truyền máu hay không.

Truyền máu trao đổi được chỉ định ở trẻ sơ sinh, chủ yếu trong trường hợp tăng bilirubin máu nặng do bất đồng nhóm máu ABO hoặc Rh giữa mẹ và con. Mục đích là loại bỏ bilirubin và kháng thể gây tan máu khỏi tuần hoàn của trẻ, đồng thời thay thế bằng máu tương thích.

Truyền máu tự thân là quá trình truyền máu mà người bệnh tự hiến máu của mình trước, sau đó máu này được truyền lại cho chính họ khi cần thiết, thường là trong hoặc sau phẫu thuật. Điều này giúp giảm nguy cơ phản ứng truyền máu và lây truyền bệnh.

Truyền máu nên bắt đầu chậm, đặc biệt trong 15-30 phút đầu, để theo dõi các dấu hiệu phản ứng truyền máu. Nếu không có phản ứng, tốc độ truyền có thể tăng lên nhưng vẫn cần được kiểm soát để tránh quá tải tuần hoàn và các phản ứng bất lợi khác.

Hồng cầu nhóm O không có kháng nguyên A hoặc B trên bề mặt, do đó không gây phản ứng ngưng kết khi truyền cho người có nhóm máu A, B hoặc AB. Tuy nhiên, người nhóm máu O chỉ nhận được máu từ nhóm O.

Xét nghiệm Coombs trực tiếp (DAT) phát hiện kháng thể IgG hoặc bổ thể đã gắn trực tiếp lên bề mặt hồng cầu của bệnh nhân. Xét nghiệm này thường được sử dụng để chẩn đoán thiếu máu tan máu tự miễn hoặc tan máu do truyền máu.

Máu đã chiếu xạ được sử dụng cho trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non và trẻ có hệ miễn dịch yếu, để tiêu diệt bạch cầu lympho T còn sống trong máu truyền. Điều này giúp giảm nguy cơ bệnh ghép chống chủ (GVHD) do bạch cầu lympho T của người hiến tấn công các tế bào của người nhận.

Nhóm máu O Rh âm là nhóm máu cho vạn năng thực sự (hồng cầu), có thể truyền cho hầu hết mọi người trong tình huống khẩn cấp khi chưa xác định được nhóm máu của người nhận, vì hồng cầu nhóm O Rh âm không mang kháng nguyên A, B hoặc Rh D.

Làm ấm túi máu trước khi truyền giúp tránh hạ thân nhiệt cho bệnh nhân, đặc biệt khi truyền lượng lớn máu lạnh, nhưng không liên quan trực tiếp đến việc giảm nguy cơ quá tải tuần hoàn. Các biện pháp khác như truyền chậm, lợi tiểu và truyền khối hồng cầu giúp giảm thể tích truyền và nguy cơ quá tải tim mạch.

Đối với bệnh nhân thiếu hụt yếu tố đông máu đơn lẻ như Hemophilia A (thiếu yếu tố VIII), sử dụng yếu tố đông máu cô đặc (ví dụ: yếu tố VIII cô đặc) là lựa chọn ưu tiên hơn so với FFP. Yếu tố cô đặc cung cấp yếu tố đông máu cần thiết với thể tích nhỏ hơn, giảm nguy cơ quá tải tuần hoàn và các tác dụng phụ khác của truyền FFP.

Yếu tố Rh, hay kháng nguyên D, là một protein xuyên màng nằm trên bề mặt hồng cầu. Sự hiện diện hay vắng mặt của protein này quyết định Rh dương (Rh+) hay Rh âm (Rh-).

Phản ứng tan máu muộn là một phản ứng truyền máu xảy ra chậm, thường sau 3-14 ngày sau truyền máu. Nguyên nhân thường do kháng thể không phát hiện được trong xét nghiệm tiền truyền máu, nhưng sau truyền máu, trí nhớ miễn dịch kích hoạt và gây tan máu chậm ở người nhận.

Phản ứng dị ứng nhẹ do truyền máu, như nổi mề đay, ngứa, có thể được điều trị bằng thuốc kháng histamine để giảm các triệu chứng dị ứng. Trong trường hợp phản ứng dị ứng nặng hơn (ví dụ: khó thở, tụt huyết áp), epinephrine và corticosteroid có thể được sử dụng.

Truyền máu toàn phần (whole blood) chứa tất cả các thành phần của máu, bao gồm cả bạch cầu, có thể làm tăng nguy cơ phản ứng truyền máu không tan huyết và GVHD so với truyền các thành phần máu riêng lẻ (ví dụ: khối hồng cầu, khối tiểu cầu). Các biện pháp như truyền máu tự thân, sử dụng máu lọc bạch cầu và chất thay thế máu được sử dụng để giảm thiểu nguy cơ truyền máu đồng loại.

Truyền khối tiểu cầu được chỉ định chính trong các trường hợp giảm số lượng hoặc chức năng tiểu cầu, dẫn đến nguy cơ chảy máu, như xuất huyết giảm tiểu cầu, giảm tiểu cầu do hóa trị liệu, hoặc rối loạn chức năng tiểu cầu.

Công thức máu toàn bộ (CBC) là xét nghiệm thường quy để đánh giá tình trạng huyết học tổng thể của bệnh nhân, nhưng không phải là xét nghiệm bắt buộc *trước mỗi lần truyền máu*. Các xét nghiệm bắt buộc trước truyền máu bao gồm nhóm máu ABO, Rh, sàng lọc kháng thể bất thường và hòa hợp chéo để đảm bảo an toàn truyền máu.

Xét nghiệm hòa hợp chéo là bước cuối cùng để kiểm tra tính tương thích giữa máu người hiến và người nhận trước khi truyền máu, nhằm giảm thiểu nguy cơ phản ứng truyền máu do không tương thích nhóm máu.

Tan máu nội mạch cấp tính do truyền nhầm nhóm máu ABO là phản ứng truyền máu nguy hiểm nhất, xảy ra nhanh chóng khi kháng thể của người nhận tấn công hồng cầu của người cho không tương thích ABO, gây tan máu ồ ạt và có thể dẫn đến suy thận, sốc và tử vong.

Phản ứng truyền máu thường gây ra các triệu chứng như sốt, rét run, đau ngực, đau lưng, khó thở, tụt huyết áp, nổi mề đay, ngứa, và nước tiểu sẫm màu (do tan máu). Huyết áp tăng cao không phải là triệu chứng điển hình, ngược lại, tụt huyết áp thường gặp hơn trong các phản ứng nghiêm trọng.

Phản ứng truyền máu dị ứng là phản ứng quá mẫn tức thì, thường qua trung gian IgE. Kháng thể IgE của người nhận gắn với dị nguyên trong máu truyền (thường là protein huyết tương), kích hoạt tế bào mast và basophil giải phóng histamin và các chất trung gian gây dị ứng khác.

Mục tiêu chính của truyền máu là bù đắp các thành phần máu bị thiếu hụt để duy trì chức năng sinh lý quan trọng như vận chuyển oxy, cầm máu và duy trì thể tích tuần hoàn. Truyền máu không nhằm mục đích tăng cường hệ miễn dịch một cách trực tiếp.

Cryoprecipitate là một phần của huyết tương được làm giàu yếu tố đông máu VIII, yếu tố von Willebrand, fibrinogen và yếu tố XIII. Nó thường được sử dụng để điều trị bệnh Hemophilia A (thiếu yếu tố VIII), bệnh von Willebrand và thiếu fibrinogen.

Việc xác định chính xác bệnh nhân là bước quan trọng nhất để ngăn ngừa truyền nhầm nhóm máu. Đối chiếu ít nhất hai thông tin nhận dạng (ví dụ: tên, ngày sinh, số bệnh án) trên vòng tay bệnh nhân và phiếu truyền máu là quy trình chuẩn để đảm bảo đúng bệnh nhân được truyền đúng máu.

Ưu điểm của truyền máu tự thân bao gồm giảm nguy cơ phản ứng truyền máu, giảm nguy cơ lây truyền bệnh và kích thích tạo máu. Tuy nhiên, truyền máu tự thân thường bị giới hạn về số lượng máu có sẵn, vì bệnh nhân chỉ có thể hiến một lượng máu nhất định trước phẫu thuật.