Đề 12 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Quản trị rủi ro

Rủi ro hệ thống, hay rủi ro thị trường, là loại rủi ro ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường hoặc một phần lớn thị trường, không thể đa dạng hóa được, ví dụ như rủi ro lãi suất, rủi ro lạm phát.

Kế hoạch ứng phó rủi ro tập trung vào việc chuẩn bị các hành động cụ thể để giảm thiểu thiệt hại và phục hồi nhanh chóng khi rủi ro không may xảy ra, chứ không phải ngăn chặn hoàn toàn rủi ro.

Giảm thiểu rủi ro là hành động làm giảm khả năng xảy ra hoặc mức độ tác động của rủi ro. Xây dựng hệ thống phòng cháy chữa cháy tự động là biện pháp làm giảm tác động của rủi ro cháy nổ, trong khi mua bảo hiểm là chuyển giao, ngừng sản xuất là né tránh.

Thay đổi yêu cầu dự án (scope creep) là một rủi ro phổ biến trong dự án IT, thường dẫn đến phát sinh thêm công việc, kéo dài thời gian và tăng chi phí, gây vượt ngân sách dự án ban đầu.

Quy trình quản trị rủi ro bao gồm nhận diện, đánh giá, ứng phó, và giám sát rủi ro. `Loại bỏ rủi ro′ không phải là một bước trong quy trình mà là một chiến lược ứng phó (tránh né rủi ro), và không phải lúc nào cũng khả thi hoặc tối ưu.

Chấp nhận rủi ro là chiến lược phù hợp khi chi phí để kiểm soát hoặc giảm thiểu rủi ro vượt quá lợi ích kỳ vọng, thường áp dụng cho rủi ro có tác động và∕hoặc khả năng xảy ra thấp hoặc chi phí ứng phó cao.

Khẩu vị rủi ro là mức độ rủi ro mà một tổ chức sẵn lòng chấp nhận để đạt được các mục tiêu chiến lược của mình. Nó định hướng các quyết định quản trị rủi ro.

Rủi ro nhà cung cấp (supplier risk) trong chuỗi cung ứng là nguy cơ nhà cung cấp không thể thực hiện đúng cam kết, ví dụ như không đảm bảo chất lượng sản phẩm, không giao hàng đúng thời hạn, hoặc gặp khó khăn tài chính, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp.

Quản trị rủi ro tập trung vào việc nhận diện, đánh giá, và ứng phó rủi ro để tối ưu hóa cơ hội đạt được mục tiêu của tổ chức, không phải loại bỏ hoàn toàn rủi ro hay chỉ tập trung vào lợi nhuận∕tuân thủ.

Trong quản trị dự án, ưu tiên hàng đầu là các rủi ro có khả năng ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng đến các mục tiêu cốt lõi của dự án (thời gian, chi phí, chất lượng), vì chúng có thể đe dọa sự thành công chung của dự án.

Rủi ro hoạt động phát sinh từ các hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp. Gian lận nội bộ là một ví dụ điển hình, trong khi các lựa chọn khác thuộc về rủi ro tài chính hoặc kinh tế vĩ mô.

Khung COSO ERM bao gồm các thành phần chính như: Quản trị và Văn hóa rủi ro, Thiết lập Mục tiêu và Chiến lược, Vận hành, Thông tin, Báo cáo và Giám sát. `Định giá tài sản′ không phải là một thành phần trực tiếp của khung này.

Phân tích độ nhạy (sensitivity analysis) là kỹ thuật đánh giá ảnh hưởng của sự thay đổi một biến số đầu vào (ví dụ: chi phí nguyên vật liệu, thời gian thực hiện công việc) lên một biến số đầu ra (ví dụ: tổng chi phí dự án, thời gian hoàn thành), giúp hiểu rõ yếu tố nào có tác động lớn nhất đến dự án.

Chuyển giao rủi ro (thường qua bảo hiểm hoặc hợp đồng) hiệu quả khi rủi ro có tác động lớn mà doanh nghiệp khó tự quản lý, hoặc khi không có giải pháp kiểm soát∕giảm thiểu hiệu quả, hoặc đơn giản là doanh nghiệp muốn chia sẻ rủi ro với bên khác.

Rủi ro danh tiếng là nguy cơ tổn hại đến uy tín và hình ảnh của doanh nghiệp. Sản phẩm kém chất lượng hoặc dịch vụ khách hàng tồi có thể gây ra sự không hài lòng cho khách hàng, dẫn đến lan truyền thông tin tiêu cực và làm suy giảm danh tiếng.

Đánh giá rủi ro định tính sử dụng các mô tả, phân loại (ví dụ: cao, trung bình, thấp) để hiểu bản chất và mức độ rủi ro, khác với định lượng sử dụng con số.

Rủi ro tín dụng, nguy cơ khách hàng không trả được nợ, xuất hiện chủ yếu trong hoạt động cho vay của ngân hàng, khi ngân hàng cấp tín dụng và đối mặt với khả năng mất vốn.

Ma trận rủi ro là công cụ trực quan hóa, giúp phân loại và ưu tiên rủi ro bằng cách đánh giá đồng thời khả năng xảy ra và mức độ tác động của chúng, từ đó tập trung nguồn lực vào các rủi ro quan trọng nhất.

Rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không có đủ tài sản có tính thanh khoản cao (tiền mặt hoặc tài sản dễ chuyển đổi thành tiền mặt) để đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn, như chi trả cho người gửi tiền hoặc thanh toán các khoản nợ đến hạn.

Rủi ro `chìa khóa trao tay′ (key person risk) là rủi ro do sự phụ thuộc quá mức vào một cá nhân chủ chốt, người có kỹ năng, kiến thức hoặc mối quan hệ đặc biệt quan trọng. Sự ra đi hoặc mất khả năng làm việc của người này có thể gây tổn hại lớn cho tổ chức.

Giám sát và đánh giá lại rủi ro là bước cuối cùng và liên tục trong quy trình, nhằm đảm bảo các biện pháp ứng phó rủi ro vẫn hiệu quả và phù hợp với môi trường kinh doanh luôn thay đổi, cũng như phát hiện rủi ro mới phát sinh.

Quản lý rủi ro hoạt động liên tục (business continuity management) tập trung vào việc lập kế hoạch và thực hiện các biện pháp để đảm bảo doanh nghiệp có thể duy trì hoạt động kinh doanh quan trọng hoặc nhanh chóng khôi phục hoạt động sau khi bị gián đoạn do sự cố (thiên tai, sự cố kỹ thuật, v.v.).

Mô hình `Ba tuyến phòng thủ` phân chia trách nhiệm quản trị rủi ro: Phòng tuyến 1 (Hoạt động kinh doanh) chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý rủi ro; Phòng tuyến 2 (Quản lý rủi ro và Tuân thủ) giám sát và hỗ trợ; Phòng tuyến 3 (Kiểm toán nội bộ) đánh giá độc lập hiệu quả của hệ thống.

Kiểm soát nội bộ là một cấu phần thiết yếu của quản trị rủi ro, cung cấp các biện pháp và quy trình để đảm bảo hoạt động hiệu quả, tuân thủ quy định và bảo vệ tài sản, từ đó giúp giảm thiểu rủi ro phát sinh.

Phân tích SWOT (Điểm mạnh, Điểm yếu, Cơ hội, Thách thức) giúp doanh nghiệp đánh giá tổng quan môi trường kinh doanh, từ đó nhận diện các rủi ro (thách thức, điểm yếu) và cơ hội tiềm ẩn, là bước đầu quan trọng trong quản trị rủi ro.

Văn hóa rủi ro hiệu quả là văn hóa mà mọi thành viên tổ chức đều nhận thức được tầm quan trọng của quản trị rủi ro, sẵn sàng chia sẻ thông tin về rủi ro, chủ động tham gia vào quá trình quản lý rủi ro, và coi rủi ro là một phần tất yếu của hoạt động kinh doanh cần được quản lý chứ không phải né tránh hoặc coi nhẹ.

Phương pháp `5 Whys′ là một kỹ thuật phân tích nguyên nhân gốc rễ, bằng cách liên tục hỏi `Tại sao?` (thường là năm lần) để đi sâu vào các lớp nguyên nhân và tìm ra nguyên nhân sâu xa nhất gây ra vấn đề hoặc rủi ro.

Rủi ro chiến lược xuất phát từ các quyết định và kế hoạch chiến lược dài hạn của doanh nghiệp, có thể ảnh hưởng đến khả năng đạt được các mục tiêu chiến lược tổng thể, ví dụ như sai lầm trong lựa chọn thị trường, sản phẩm, hoặc mô hình kinh doanh.

Rủi ro đạo đức xảy ra khi một bên, sau khi tham gia vào một thỏa thuận (ví dụ: bảo hiểm, hợp đồng vay), thay đổi hành vi theo hướng rủi ro hơn vì họ không phải chịu toàn bộ hậu quả của rủi ro đó, do có bảo vệ hoặc cam kết từ phía bên kia.

Rủi ro tuân thủ là nguy cơ doanh nghiệp bị xử phạt pháp lý, tổn thất tài chính hoặc thiệt hại danh tiếng do không tuân thủ các luật pháp, quy định, chuẩn mực hoặc chính sách nội bộ áp dụng cho hoạt động của mình.