Đề 13 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Đầu tư quốc tế

Việc đo lường chính xác dòng vốn đầu tư quốc tế gặp nhiều thách thức do sự phức tạp của các giao dịch xuyên biên giới, vai trò của các trung tâm tài chính offshore (khó truy dấu nguồn gốc vốn), và sự khác biệt trong phương pháp thống kê và thu thập dữ liệu giữa các quốc gia.

FDI theo chiều dọc (vertical FDI) thường liên quan đến việc doanh nghiệp đầu tư vào các giai đoạn khác nhau của chuỗi giá trị ở nước ngoài, ví dụ như đầu tư vào khai thác mỏ hoặc nông nghiệp (giai đoạn đầu) để cung cấp nguyên liệu cho sản xuất ở nước mẹ (giai đoạn sau).

Mô hình OLI (Ownership, Location, Internalization) của Dunning xác định ba nhóm lợi thế quyết định FDI: lợi thế sở hữu (công nghệ, thương hiệu), lợi thế địa điểm (thị trường, tài nguyên, chi phí thấp), và lợi thế quốc tế hóa (thay vì xuất khẩu hoặc cấp phép).

Rủi ro chính trị tập trung vào các hành động của chính phủ nước chủ nhà có thể gây tổn hại đến đầu tư, như quốc hữu hóa, thay đổi luật pháp hoặc can thiệp vào hoạt động.

Rủi ro chuyển đổi tiền tệ phát sinh khi tỷ giá hối đoái thay đổi bất lợi, khiến giá trị lợi nhuận thu được ở nước ngoài bị giảm đi khi quy đổi về đồng tiền của nước mẹ.

Nội địa hóa (localization) trong FDI thường liên quan đến các chính sách hoặc yêu cầu của chính phủ nước chủ nhà buộc các MNCs phải tích hợp sâu hơn vào nền kinh tế địa phương, ví dụ như sử dụng lao động và nguyên vật liệu địa phương, chuyển giao công nghệ.

Đầu tư ra nước ngoài có thể dẫn đến chuyển sản xuất và việc làm từ nước mẹ sang nước chủ nhà, do đó không phải là lợi ích mà là một chi phí tiềm ẩn đối với nước đầu tư. Các lợi ích khác như tiếp cận thị trường, tăng ảnh hưởng và giảm phụ thuộc vào thị trường nội địa là những động cơ chính của đầu tư quốc tế từ góc độ nước mẹ.

Lo ngại `chạy đua xuống đáy` xuất hiện khi các quốc gia cạnh tranh thu hút FDI bằng cách nới lỏng các quy định về lao động, môi trường và giảm thuế, dẫn đến tiêu chuẩn thấp hơn và gây hại cho người lao động và môi trường.

Mặc dù FDI mang lại nhiều lợi ích, một số người lo ngại về việc tăng sự phụ thuộc vào vốn nước ngoài. Các lợi ích khác như tăng trưởng, việc làm, và chuyển giao công nghệ đều là những tác động tích cực tiềm năng của FDI.

FDI vào sản xuất thường mang tính dài hạn và ít bị rút vốn đột ngột hơn so với FPI, vì nó liên quan đến tài sản hữu hình, cơ sở sản xuất và mối quan hệ kinh doanh lâu dài. FPI dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý thị trường và rút vốn nhanh chóng khi có biến động.

Yêu cầu kiểm tra an ninh quốc gia khắt khe là một biện pháp phi thuế quan (không phải thuế hoặc hạn ngạch) mà chính phủ có thể sử dụng để hạn chế FDI trong các ngành được coi là nhạy cảm về an ninh. Thuế nhập khẩu và hạn ngạch là biện pháp thuế quan và phi thuế quan liên quan đến thương mại, không trực tiếp hạn chế đầu tư.

Ngân hàng Thế giới, IMF và WTO đều có vai trò quan trọng trong lĩnh vực đầu tư quốc tế thông qua các hoạt động cho vay, tư vấn chính sách và thiết lập quy tắc thương mại và đầu tư. WHO chủ yếu tập trung vào lĩnh vực y tế toàn cầu.

Đầu tư `tìm kiếm thị trường` nhắm đến việc tiếp cận thị trường mới để bán sản phẩm và dịch vụ, tăng doanh thu và thị phần.

Đầu tư `tìm kiếm hiệu quả` tập trung vào việc tối ưu hóa chuỗi giá trị bằng cách đặt các hoạt động sản xuất hoặc dịch vụ ở những địa điểm có chi phí thấp nhất (lao động, nguyên liệu, năng lượng) hoặc có chuyên môn hóa cao, nhằm nâng cao hiệu quả và giảm chi phí.

Thành lập công ty con thuộc sở hữu hoàn toàn là hình thức FDI, vì nó liên quan đến quyền kiểm soát và quản lý trực tiếp doanh nghiệp ở nước ngoài. FPI là đầu tư vào tài sản tài chính mà không có quyền kiểm soát trực tiếp.

Cung cấp ưu đãi thuế và đất đai là biện pháp khuyến khích, thu hút FDI, không phải là biện pháp kiểm soát hoặc hạn chế. Các biện pháp còn lại (giới hạn sở hữu, hạn chế chuyển vốn, yêu cầu nội địa hóa) đều là các hình thức kiểm soát FDI.

Xu hướng tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đặc biệt sau đại dịch và căng thẳng địa chính trị, đang thúc đẩy các doanh nghiệp giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu dài và dễ tổn thương, chuyển sang chuỗi cung ứng khu vực và nội địa hóa để tăng cường khả năng phục hồi và giảm rủi ro.

Chuyển giá là hành vi các MNCs thiết lập giá giao dịch nội bộ giữa các công ty con ở các quốc gia khác nhau nhằm chuyển lợi nhuận đến các khu vực pháp lý có thuế suất thấp hơn, mục đích chính là tối ưu hóa thuế toàn cầu.

Chi phí tiềm ẩn của FDI có thể bao gồm rủi ro các MNCs lấn át và cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp trong nước, cũng như lo ngại về mất chủ quyền kinh tế khi phụ thuộc quá nhiều vào vốn nước ngoài.

Song phương hóa (bilateralization) trong đầu tư quốc tế đề cập đến sự gia tăng nhanh chóng về số lượng và vai trò của các Hiệp định Đầu tư Song phương (BITs) giữa hai quốc gia, thay vì các hiệp định đa phương.

Nghịch lý Lucas chỉ ra rằng vốn không chảy từ các nước phát triển (vốn dồi dào, lợi suất cận biên giảm dần) sang các nước đang phát triển (vốn khan hiếm, lợi suất cận biên cao hơn) như dự đoán của lý thuyết tân cổ điển. Thay vào đó, vốn có xu hướng chảy giữa các nước phát triển.

Thị trường mới nổi thường có đặc điểm là hệ thống pháp lý và thể chế kém phát triển, tính thanh khoản thị trường thấp hơn và dễ bị biến động kinh tế vĩ mô (lạm phát, giảm phát). Do đó, nhà đầu tư phải đối mặt với tất cả các loại rủi ro được liệt kê.

Đầu tư Greenfield FDI đề cập đến việc thành lập cơ sở hoạt động mới ở nước ngoài từ đầu, bao gồm xây dựng nhà máy, văn phòng, thay vì mua lại doanh nghiệp hiện có (M&A).

Cơ chế ISDS trong các hiệp định đầu tư cho phép nhà đầu tư nước ngoài có quyền trực tiếp kiện chính phủ nước chủ nhà ra trọng tài quốc tế nếu họ cho rằng chính phủ đã vi phạm các cam kết trong hiệp định và gây thiệt hại cho đầu tư của họ.

BITs tập trung vào việc thiết lập khuôn khổ pháp lý để bảo vệ nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm các điều khoản về đối xử công bằng, quốc hữu hóa, chuyển vốn và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước.

Ưu đãi đầu tư là các biện pháp khuyến khích mà chính phủ nước chủ nhà đưa ra để hấp dẫn FDI, thường bao gồm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế nhập khẩu, cung cấp đất đai với giá ưu đãi, hỗ trợ cơ sở hạ tầng.

Trong giai đoạn trưởng thành của vòng đời sản phẩm, khi sản phẩm đã chuẩn hóa và cạnh tranh giá cả trở nên quan trọng, các công ty thường tìm kiếm địa điểm sản xuất chi phí thấp hơn ở các nước đang phát triển thông qua FDI.

Hiệp định đầu tư thế hệ mới, bên cạnh các điều khoản truyền thống về bảo vệ nhà đầu tư và tự do hóa, ngày càng chú trọng đến các khía cạnh phát triển bền vững, bao gồm các điều khoản liên quan đến lao động, môi trường và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

FPI vào cổ phiếu và trái phiếu quốc tế giúp nhà đầu tư đa dạng hóa danh mục đầu tư bằng cách tiếp cận các thị trường và tài sản khác nhau, giảm rủi ro tập trung vào một thị trường hoặc loại tài sản duy nhất.

Đầu tư gián tiếp nước ngoài (FPI), đặc biệt là đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu, dễ bị ảnh hưởng bởi biến động lãi suất và tỷ giá hối đoái do tính thanh khoản cao và mục tiêu lợi nhuận tài chính ngắn hạn.