Đề 13 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Miễn dịch

IgG là loại kháng thể phong phú nhất, có khả năng truyền qua nhau thai, bảo vệ thai nhi và trẻ sơ sinh trong những tháng đầu đời. IgM thường xuất hiện đầu tiên trong phản ứng miễn dịch, IgA có nhiều ở dịch tiết niêm mạc, và IgE liên quan đến phản ứng dị ứng.

Miễn dịch dịch thể, thông qua kháng thể, hiệu quả nhất trong việc trung hòa và loại bỏ các tác nhân gây bệnh ngoại bào như vi khuẩn và độc tố của chúng trong dịch ngoại bào và máu.

Tự miễn dịch là tình trạng hệ miễn dịch mất khả năng phân biệt `bản thân` và `không phải bản thân`, dẫn đến việc tấn công nhầm vào các tế bào và mô khỏe mạnh của cơ thể, gây ra các bệnh tự miễn.

Liệu pháp ức chế miễn dịch được sử dụng để giảm hoạt động của hệ miễn dịch. Điều này cần thiết trong các trường hợp như ngăn ngừa thải ghép tạng (để hệ miễn dịch của người nhận không tấn công tạng ghép) và điều trị bệnh tự miễn (khi hệ miễn dịch tấn công nhầm vào cơ thể). Trong các trường hợp nhiễm trùng hoặc ung thư, thường cần tăng cường, không phải ức chế, hệ miễn dịch.

Suy giảm miễn dịch thứ phát (mắc phải) là tình trạng suy giảm chức năng miễn dịch do các yếu tố bên ngoài gây ra, ví dụ như nhiễm HIV gây AIDS, suy dinh dưỡng, hóa trị liệu, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch. Các bệnh SCID, CGD và hội chứng DiGeorge là các bệnh suy giảm miễn dịch nguyên phát (bẩm sinh), do các khiếm khuyết di truyền trong hệ miễn dịch.

Cytokine là các protein tín hiệu tế bào quan trọng, được sản xuất bởi nhiều loại tế bào miễn dịch và không miễn dịch. Chúng đóng vai trò điều phối và điều chỉnh các hoạt động của hệ miễn dịch, bao gồm giao tiếp giữa các tế bào, kích hoạt phản ứng viêm, và điều hòa sự phát triển và biệt hóa tế bào miễn dịch.

Hiện tượng `thoát khỏi miễn dịch` (immune evasion) của tế bào ung thư là khả năng chúng phát triển các cơ chế để trốn tránh sự phát hiện và tiêu diệt của hệ miễn dịch. Điều này có thể bao gồm việc giảm biểu hiện kháng nguyên MHC lớp I (giảm khả năng trình diện kháng nguyên), tiết ra các chất ức chế miễn dịch, hoặc tạo ra môi trường vi mô ức chế miễn dịch.

Hệ thống bổ thể là một phần của miễn dịch bẩm sinh, bao gồm các protein huyết tương hoạt động theo chuỗi phản ứng. Chức năng chính của nó là tăng cường phản ứng viêm, opson hóa (gắn dấu) tác nhân gây bệnh để dễ bị thực bào, và trong một số trường hợp, trực tiếp ly giải (phá vỡ) tác nhân gây bệnh.

Vaccine chứa kháng nguyên đã được làm yếu hoặc bất hoạt của tác nhân gây bệnh. Chúng kích thích hệ miễn dịch thích ứng tạo ra tế bào nhớ và kháng thể, giúp cơ thể phản ứng nhanh và hiệu quả hơn khi gặp lại tác nhân gây bệnh thực sự.

Kháng thể IgG là một thành phần quan trọng của hệ miễn dịch thích ứng, được sản xuất bởi tế bào B sau khi tiếp xúc với kháng nguyên. Da và niêm mạc là hàng rào vật lý, phản ứng viêm là phản ứng không đặc hiệu, và tế bào thực bào là các tế bào của hệ miễn dịch bẩm sinh. Tất cả đều là cơ chế bảo vệ của miễn dịch bẩm sinh, ngoại trừ kháng thể IgG thuộc miễn dịch thích ứng.

Phản ứng viêm điển hình bao gồm các dấu hiệu sưng, nóng, đỏ, đau và mất chức năng. Hạ thân nhiệt không phải là một đặc điểm của phản ứng viêm, ngược lại, vùng viêm thường nóng lên do tăng lưu lượng máu.

Kháng nguyên là bất kỳ phân tử nào (thường là protein hoặc polysaccharide) mà hệ miễn dịch nhận diện là `không phải bản thân` và kích thích phản ứng miễn dịch, bao gồm cả sản xuất kháng thể và hoạt hóa tế bào T.

Phản ứng quá mẫn loại IV, hay còn gọi là quá mẫn muộn (ví dụ như viêm da tiếp xúc, phản ứng tuberculin), được trung gian bởi tế bào T, đặc biệt là tế bào T hỗ trợ (Th1). Phản ứng này phát triển chậm hơn so với các loại quá mẫn khác (thường sau 24-72 giờ) và liên quan đến sự hoạt hóa tế bào T và giải phóng cytokine, dẫn đến viêm và tổn thương mô.

Miễn dịch thụ động cung cấp kháng thể trực tiếp từ nguồn bên ngoài (như từ mẹ sang con hoặc tiêm kháng thể), mang lại sự bảo vệ tức thì nhưng ngắn hạn và KHÔNG tạo ra trí nhớ miễn dịch. Miễn dịch chủ động (như sau khi mắc bệnh hoặc tiêm vaccine) mới tạo ra trí nhớ miễn dịch lâu dài.

Miễn dịch bẩm sinh là tuyến phòng thủ đầu tiên, phản ứng nhanh chóng và không đặc hiệu với các tác nhân gây bệnh. Miễn dịch thích ứng phản ứng chậm hơn nhưng có tính đặc hiệu cao và tạo ra trí nhớ miễn dịch, giúp bảo vệ lâu dài chống lại tác nhân gây bệnh cụ thể.

Liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư (immunotherapy) tập trung vào việc kích thích và tăng cường hệ miễn dịch của chính bệnh nhân để nhận diện và tấn công tế bào ung thư một cách đặc hiệu. Các phương pháp liệu pháp miễn dịch khác nhau có thể bao gồm sử dụng kháng thể đơn dòng, vaccine ung thư, liệu pháp tế bào CAR T, và thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch.

Tuyến ức là cơ quan lympho sơ cấp, nơi tế bào T trưởng thành. Các cơ quan lympho thứ cấp như hạch bạch huyết, lách và MALT là nơi các tế bào miễn dịch gặp gỡ kháng nguyên và khởi động phản ứng miễn dịch.

Kháng sinh là thuốc được thiết kế để tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn bằng cách nhắm vào các cơ chế sinh học đặc trưng của vi khuẩn (như thành tế bào, ribosome vi khuẩn). Virus có cấu trúc và cơ chế nhân lên khác biệt hoàn toàn so với vi khuẩn, do đó kháng sinh không có tác dụng lên virus. Điều trị nhiễm virus thường cần các thuốc kháng virus đặc hiệu hoặc dựa vào hệ miễn dịch của cơ thể.

Phản ứng quá mẫn loại I, hay còn gọi là dị ứng tức thì, được trung gian bởi kháng thể IgE. Khi tiếp xúc với dị nguyên, IgE gắn vào tế bào mast và tế bào basophil. Lần tiếp xúc sau, dị nguyên liên kết chéo với IgE, gây giải phóng các chất trung gian hóa học như histamine, dẫn đến các triệu chứng dị ứng.

Tế bào Mast và tế bào ái toan (eosinophil) đóng vai trò quan trọng trong đáp ứng miễn dịch chống lại ký sinh trùng đa bào, đặc biệt là giun sán. Tế bào Mast giải phóng các chất trung gian hóa học gây viêm và tăng tính thấm mạch máu. Tế bào ái toan giải phóng các chất độc trực tiếp tiêu diệt ký sinh trùng và kháng thể IgE cũng tham gia vào cơ chế này.

Tế bào T hỗ trợ là một thành phần quan trọng của hệ miễn dịch thích ứng, trong khi tế bào NK, tế bào Mast và đại thực bào là các tế bào của hệ miễn dịch bẩm sinh.

Thải ghép cấp tính là phản ứng miễn dịch mạnh mẽ chống lại tạng ghép, chủ yếu được trung gian bởi tế bào T gây độc (Tc) của người nhận. Các tế bào Tc này nhận diện các kháng nguyên MHC khác biệt trên tế bào tạng ghép là `không phải bản thân` và tấn công trực tiếp, gây tổn thương và phá hủy tạng ghép.

Tế bào T gây độc (Tc) nhận diện và tiêu diệt tế bào bị nhiễm virus, tế bào ung thư, hoặc tế bào ghép không tương thích. Cơ chế chính của chúng là giải phóng perforin để tạo lỗ trên màng tế bào đích và granzyme để kích hoạt apoptosis (chết tế bào theo chương trình) bên trong tế bào đích.

MHC (phức hợp hòa hợp mô chính) là các protein trên bề mặt tế bào, đóng vai trò quan trọng trong việc trình diện kháng nguyên cho tế bào T. MHC lớp I trình diện kháng nguyên cho tế bào T gây độc (CD8+), MHC lớp II trình diện kháng nguyên cho tế bào T hỗ trợ (CD4+). Sự tương tác giữa MHC-kháng nguyên và thụ thể tế bào T là cần thiết để kích hoạt đáp ứng miễn dịch thích ứng.

Vaccine mRNA hoạt động bằng cách đưa mRNA mã hóa protein kháng nguyên của tác nhân gây bệnh vào tế bào cơ thể. Tế bào sau đó sử dụng mRNA này để tổng hợp protein kháng nguyên, kích thích hệ miễn dịch tạo ra đáp ứng miễn dịch. Vaccine truyền thống thường sử dụng protein kháng nguyên trực tiếp, hoặc virus bất hoạt/giảm độc lực để kích thích phản ứng miễn dịch.

Đáp ứng miễn dịch thứ phát xảy ra khi cơ thể tiếp xúc lại với cùng một kháng nguyên lần thứ hai (hoặc sau đó). Nhờ trí nhớ miễn dịch được tạo ra từ lần tiếp xúc đầu tiên (đáp ứng sơ cấp), đáp ứng thứ phát diễn ra nhanh hơn, mạnh hơn và hiệu quả hơn trong việc loại bỏ tác nhân gây bệnh.

Miễn dịch chủ động tự nhiên có được khi cơ thể tự tạo ra đáp ứng miễn dịch sau khi nhiễm bệnh tự nhiên (ví dụ như khỏi bệnh sởi). Vaccine là miễn dịch chủ động nhân tạo, truyền kháng thể là miễn dịch thụ động (tự nhiên từ mẹ, nhân tạo từ huyết thanh).

Tế bào trình diện kháng nguyên chuyên nghiệp (APC) bao gồm tế bào đuôi gai, đại thực bào và tế bào B. Chúng có khả năng trình diện kháng nguyên cho tế bào T hỗ trợ để kích hoạt phản ứng miễn dịch thích ứng. Tế bào T gây độc có chức năng tiêu diệt tế bào bị nhiễm virus hoặc tế bào ung thư, không phải APC.

Tế bào T hỗ trợ (Th) đóng vai trò trung tâm trong việc điều phối phản ứng miễn dịch. Chúng kích hoạt tế bào B để sản xuất kháng thể (miễn dịch dịch thể) và kích hoạt tế bào T gây độc để tiêu diệt tế bào bị nhiễm bệnh (miễn dịch tế bào).

Bạch cầu trung tính, đại thực bào và tế bào đuôi gai đều là các tế bào thực bào chuyên nghiệp, có khả năng nuốt và tiêu hóa các tác nhân gây bệnh và mảnh vụn tế bào. Tế bào lympho T chủ yếu tham gia vào miễn dịch tế bào và điều hòa miễn dịch, không có chức năng thực bào.