Đề 13 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tài chính tiền tệ

Rủi ro tín dụng (credit risk) là rủi ro mà ngân hàng hoặc tổ chức tài chính phải đối mặt khi người vay (khách hàng) không có khả năng hoặc không sẵn lòng trả nợ theo cam kết.

Chính sách tài khóa (fiscal policy) sử dụng thuế, chi tiêu chính phủ và chuyển nhượng công để tác động đến nền kinh tế. Lãi suất chiết khấu là công cụ của chính sách tiền tệ (monetary policy).

Tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc (required reserve ratio) buộc các ngân hàng thương mại phải giữ lại một phần lớn hơn tiền gửi dưới dạng dự trữ, làm giảm lượng tiền mà ngân hàng có thể cho vay và tạo tiền, do đó làm giảm cung tiền.

Thông thường, phá giá đồng nội tệ làm cho hàng xuất khẩu trở nên rẻ hơn và hàng nhập khẩu đắt hơn, có thể cải thiện cán cân thương mại (xuất khẩu ròng tăng) trong dài hạn nếu thỏa mãn điều kiện Marshall-Lerner. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, cán cân thương mại có thể xấu đi (hiệu ứng J-curve) trước khi cải thiện do độ co giãn của cầu xuất nhập khẩu cần thời gian để điều chỉnh.

Đạo luật Dodd-Frank (Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act) của Hoa Kỳ năm 2010 được ban hành sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 với mục đích chính là tái cấu trúc và tăng cường giám sát hệ thống tài chính, bảo vệ người tiêu dùng và ngăn chặn các cuộc khủng hoảng tài chính tương tự trong tương lai.

Kỳ vọng lạm phát cao hơn làm dịch chuyển đường кривой Phillips ngắn hạn sang phải. Điều này thể hiện rằng ở bất kỳ mức tỷ lệ thất nghiệp nào, lạm phát cũng sẽ cao hơn do người lao động và doanh nghiệp kỳ vọng giá cả tăng.

Thị trường sơ cấp (primary market) là nơi chứng khoán mới được phát hành lần đầu ra công chúng để huy động vốn cho doanh nghiệp hoặc chính phủ. Thị trường thứ cấp (secondary market) là nơi các chứng khoán đã phát hành được mua đi bán lại giữa các nhà đầu tư sau đó.

Giao dịch giao ngay (spot transaction) trên thị trường ngoại hối là giao dịch mua bán ngoại tệ để giao hàng và thanh toán được thực hiện ngay lập tức, thường là trong vòng hai ngày làm việc sau ngày giao dịch.

Lý thuyết ngang bằng sức mua (Purchasing Power Parity - PPP) dự đoán rằng tỷ giá hối đoái thực tế (real exchange rate) sẽ có xu hướng bằng 1 trong dài hạn, nghĩa là một đơn vị tiền tệ có sức mua tương đương hàng hóa và dịch vụ ở các quốc gia khác nhau sau khi quy đổi tỷ giá.

Thanh toán không dùng tiền mặt (cashless payment) bao gồm các hình thức thanh toán như thẻ ngân hàng, thanh toán điện tử (ví dụ: ví điện tử, chuyển khoản ngân hàng), séc... Thanh toán bằng tiền mặt là hình thức thanh toán truyền thống sử dụng tiền giấy và tiền kim loại.

Hệ số nhân tiền tệ (money multiplier) đo lường mức độ thay đổi của tổng cung tiền (ví dụ M1, M2) khi cơ sở tiền tệ (ví dụ M0) thay đổi một đơn vị. Nó cho thấy khả năng tạo tiền của hệ thống ngân hàng.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa song phương (nominal bilateral exchange rate) đo lường giá cả tương đối của hai đồng tiền, tức là cần bao nhiêu đơn vị đồng tiền này để đổi lấy một đơn vị đồng tiền kia.

Đường кривой IS (Investment-Saving curve) trong mô hình IS-LM thể hiện mối quan hệ nghịch biến giữa lãi suất (r) và sản lượng (Y) trên thị trường hàng hóa. Khi lãi suất giảm, đầu tư và tổng cầu tăng, dẫn đến sản lượng cân bằng tăng.

Lạm phát chi phí đẩy (cost-push inflation) xảy ra khi chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng lên (ví dụ: giá nguyên liệu đầu vào, lương nhân công), đẩy giá cả hàng hóa và dịch vụ lên cao.

Trong mô hình Mundell-Fleming với tỷ giá hối đoái cố định và vốn di chuyển hoàn hảo, chính sách tài khóa mở rộng sẽ làm dịch chuyển đường IS sang phải, gây áp lực tăng lãi suất. Tuy nhiên, để duy trì tỷ giá cố định, ngân hàng trung ương phải can thiệp bằng cách mua ngoại tệ và bán nội tệ, làm tăng cung tiền và dịch chuyển đường LM sang phải. Kết quả là GDP tăng và lãi suất không đổi.

Lãi suất chiết khấu (discount rate) là lãi suất ngân hàng trung ương cho các ngân hàng thương mại vay. Tái cấp vốn (refinancing) là công cụ trực tiếp để ngân hàng trung ương điều chỉnh lãi suất này.

Hiệu ứng Fisher (Fisher effect) mô tả mối quan hệ giữa lãi suất danh nghĩa (nominal interest rate), lãi suất thực tế (real interest rate) và lạm phát (inflation). Theo hiệu ứng Fisher, lãi suất danh nghĩa xấp xỉ bằng tổng của lãi suất thực tế và kỳ vọng lạm phát.

Ngân hàng thương mại thực hiện các hoạt động chính như nhận tiền gửi, cho vay, cung cấp dịch vụ thanh toán và các dịch vụ tài chính khác. Phát hành tiền giấy là chức năng độc quyền của ngân hàng trung ương.

Biện pháp định lượng (quantitative easing - QE) là một công cụ chính sách tiền tệ phi truyền thống, trong đó ngân hàng trung ương mua vào trái phiếu chính phủ hoặc các tài sản tài chính khác dài hạn trên thị trường thứ cấp để bơm tiền vào nền kinh tế và giảm lãi suất dài hạn, ngay cả khi lãi suất ngắn hạn đã ở mức gần 0.

Nguyên tắc thận trọng (prudence principle) trong quản lý tài chính ngân hàng nhấn mạnh việc quản lý rủi ro một cách cẩn trọng, nhận diện sớm các rủi ro tiềm ẩn và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu tổn thất có thể xảy ra, bảo vệ sự an toàn và ổn định của hệ thống ngân hàng.

Mô hình IS-LM xác định điểm cân bằng vĩ mô khi cả thị trường hàng hóa (đường IS) và thị trường tiền tệ (đường LM) đồng thời đạt trạng thái cân bằng, tức là giao điểm của hai đường này.

Các loại thị trường tài chính chính bao gồm thị trường tiền tệ, thị trường vốn và thị trường ngoại hối. Thị trường hàng hóa (commodity market) không được coi là một loại thị trường tài chính, mặc dù có liên quan đến tài chính thông qua các công cụ phái sinh và đầu tư.

Chính sách tiền tệ thắt chặt (contractionary monetary policy) thường được sử dụng để kiềm chế lạm phát cao bằng cách giảm cung tiền, tăng lãi suất, làm giảm tổng cầu và hạ nhiệt giá cả.

Phương trình số lượng tiền tệ (Quantity Theory of Money) theo dạng tỷ lệ tăng trưởng được thể hiện là: %ΔM + %ΔV = %ΔP + %ΔY, trong đó: %ΔM là tăng trưởng cung tiền, %ΔV là tăng trưởng vận tốc tiền, %ΔP là lạm phát, và %ΔY là tăng trưởng sản lượng thực.

Tín phiếu kho bạc (Treasury bills) là công cụ nợ ngắn hạn do chính phủ phát hành để huy động vốn, thường có kỳ hạn dưới 1 năm (ví dụ: 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng). Trái phiếu kho bạc (Treasury bonds) có kỳ hạn dài hơn.

Trong hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi hoàn toàn (freely floating exchange rate system), tỷ giá hối đoái được xác định bởi lực lượng cung và cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối mà không có sự can thiệp trực tiếp của chính phủ hoặc ngân hàng trung ương.

Ba chức năng chính của tiền tệ là phương tiện trao đổi, thước đo giá trị và phương tiện tích trữ giá trị. Tiền tệ không phải là công cụ đầu tư rủi ro cao theo định nghĩa chức năng cơ bản của nó.

Chính sách tiền tệ trở nên kém hiệu quả trong việc kích thích kinh tế khi nền kinh tế rơi vào bẫy thanh khoản (liquidity trap). Trong tình huống này, lãi suất đã ở mức rất thấp (gần bằng 0), việc giảm lãi suất thêm nữa không còn tác dụng kích thích đầu tư và tiêu dùng.

Các kênh truyền dẫn chính sách tiền tệ thường bao gồm kênh lãi suất, kênh tỷ giá hối đoái, kênh tín dụng và kênh kỳ vọng. Kênh giá cả hàng hóa không được coi là một kênh truyền dẫn chính sách tiền tệ theo định nghĩa thông thường.

Mục tiêu chính của chính sách tiền tệ ở hầu hết các quốc gia là ổn định giá cả, hay nói cách khác là kiểm soát lạm phát ở mức thấp và ổn định để đảm bảo sức mua của đồng tiền và sự ổn định kinh tế vĩ mô.