Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh

Chụp niệu đồ tĩnh mạch (IVU) là phương pháp X-quang đường tiết niệu có sử dụng thuốc cản quang tiêm tĩnh mạch. Thuốc cản quang được bài tiết qua thận và đi xuống niệu quản, bàng quang, giúp hình ảnh hóa đường tiết niệu và phát hiện các bất thường về hình thái, vị trí, tắc nghẽn tại niệu quản và bàng quang.

Xạ hình xương là một kỹ thuật y học hạt nhân, sử dụng chất phóng xạ (thường là Technetium-99m) gắn với một chất mang (ví dụ MDP) có ái lực với xương. Chất phóng xạ được tiêm vào tĩnh mạch, tập trung tại các vùng xương có hoạt động chuyển hóa cao (ví dụ vùng tổn thương, viêm nhiễm, ung thư di căn).

Chụp nhũ ảnh (Mammography) là phương pháp X-quang tuyến vú, được khuyến cáo là phương pháp tầm soát ung thư vú hiệu quả nhất cho phụ nữ trên 40 tuổi do khả năng phát hiện vi vôi hóa và các dấu hiệu sớm của ung thư.

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo ảnh, không sử dụng bức xạ ion hóa (như X-quang, CT) và cũng không sử dụng từ trường (như MRI). Điều này làm cho siêu âm trở thành một phương pháp an toàn và linh hoạt.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp chi tiết của cơ thể. Các phương pháp khác như siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Trong CT sọ não, tỷ trọng được đo bằng đơn vị Hounsfield (HU). Tổn thương giảm tỷ trọng (giá trị HU thấp hơn mô não bình thường) thường gợi ý đến các tổn thương chứa nhiều nước hoặc mô mềm, ví dụ như nhồi máu não giai đoạn sớm, phù não, nang não. Xuất huyết cấp thường tăng tỷ trọng.

Chụp CT mạch máu là phương pháp không xâm lấn hoặc xâm lấn tối thiểu, chỉ cần tiêm thuốc cản quang đường tĩnh mạch, trong khi chụp mạch máu xâm lấn truyền thống cần phải đưa ống thông (catheter) trực tiếp vào động mạch hoặc tĩnh mạch. Do đó, CT mạch máu an toàn và ít gây khó chịu cho bệnh nhân hơn.

Thuốc cản quang, thường chứa iod, có khả năng hấp thụ tia X mạnh hơn các mô xung quanh. Khi được tiêm vào cơ thể, nó giúp làm nổi bật các mạch máu, cơ quan hoặc tổn thương, tăng độ tương phản và giúp chẩn đoán chính xác hơn.

Xương chứa nhiều canxi, có khả năng hấp thụ tia X cao nhất so với mô mềm, mỡ và không khí. Do đó, xương sẽ cản trở tia X và hiển thị màu trắng (hoặc sáng) trên phim X-quang.

FLAIR là viết tắt của Fluid Attenuated Inversion Recovery. Đây là một chuỗi xung MRI đặc biệt giúp xóa tín hiệu dịch não tủy trên ảnh T2W, làm nổi bật các tổn thương phù nề hoặc bệnh lý chất trắng não, ví dụ như mảng xơ cứng, viêm màng não, tổn thương thiếu máu não.

Góc sườn hoành bình thường trên phim X-quang ngực thẳng có hình dạng góc nhọn, được tạo bởi bờ dưới phổi và vòm hoành. Góc tù hoặc bẹt có thể gợi ý tràn dịch màng phổi hoặc các bệnh lý khác.

Artifact là các hình ảnh giả hoặc sai lệch xuất hiện trên ảnh chẩn đoán hình ảnh, không phản ánh cấu trúc giải phẫu thực tế. Artifact có thể do nhiều nguyên nhân như kỹ thuật chụp, tương tác vật lý của bức xạ với vật chất, hoặc do bản chất sinh lý của cơ thể.

Tăng đậm sau tiêm thuốc cản quang có thể gợi ý đến sự tăng sinh mạch máu bất thường, thường gặp trong các tổn thương ác tính hoặc viêm nhiễm. Tuy nhiên, cần kết hợp với các đặc điểm hình ảnh khác và lâm sàng để đưa ra kết luận cuối cùng.

Từ trường mạnh trong MRI có thể ảnh hưởng đến hoạt động của máy tạo nhịp tim và gây nguy hiểm cho bệnh nhân. Do đó, bệnh nhân có cấy ghép máy tạo nhịp tim thường là chống chỉ định tương đối hoặc tuyệt đối với MRI, tùy thuộc vào loại máy và hướng dẫn của nhà sản xuất.

Dấu hiệu `hình cánh bướm` hoặc `hình dơi` trên phim X-quang phổi thường mô tả hình ảnh mờ lan tỏa hai bên phổi, tập trung ở vùng trung tâm và giảm dần ra ngoại vi, giống hình cánh bướm. Dấu hiệu này điển hình cho phù phổi cấp do suy tim trái hoặc các nguyên nhân khác.

Siêu âm khớp háng là phương pháp an toàn, không xâm lấn, không sử dụng bức xạ, và hiệu quả trong việc đánh giá các bệnh lý khớp háng ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là loạn sản khớp háng. X-quang có thể được sử dụng nhưng siêu âm thường là lựa chọn đầu tiên.

MRI sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để kích thích và ghi nhận tín hiệu từ các hạt nhân nguyên tử (thường là proton của hydro) trong cơ thể, từ đó tạo ra hình ảnh.

Siêu âm sử dụng đầu dò phát ra sóng âm thanh tần số cao và thu nhận sóng âm phản xạ từ các cấu trúc trong cơ thể để tạo thành hình ảnh.

Xạ hình thận (Renogram) là một kỹ thuật y học hạt nhân sử dụng chất phóng xạ (ví dụ Tc-99m DTPA) để đánh giá chức năng lọc cầu thận, bài tiết và dẫn lưu của thận. Nó cung cấp thông tin về chức năng riêng biệt của từng thận.

Chuỗi xung STIR (Short Tau Inversion Recovery) là một chuỗi xung T2W có xóa mỡ, rất nhạy cảm với nước và phù nề. Do đó, STIR thường được sử dụng để phát hiện phù tủy xương, viêm xương, gãy xương kín đáo và các tổn thương tủy xương khác.

PET/CT kết hợp hình ảnh chức năng (PET - chụp cắt lớp phát xạ positron) và hình ảnh cấu trúc (CT). PET sử dụng các chất phóng xạ đánh dấu sinh học để đánh giá quá trình chuyển hóa và chức năng của mô, đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán ung thư, bệnh lý thần kinh và tim mạch.

Bóng lưng là một artifact (ảnh giả) trong siêu âm, xuất hiện khi sóng âm bị hấp thụ hoặc phản xạ hoàn toàn bởi một cấu trúc có độ cản âm cao (ví dụ sỏi, xương, khí). Phía sau cấu trúc này sẽ không có sóng âm truyền qua, tạo ra vùng tối (bóng lưng) trên hình ảnh siêu âm.

Thuật ngữ `hypoechoic` trong siêu âm dùng để mô tả các cấu trúc có độ hồi âm kém hơn so với mô xung quanh, tức là phản xạ sóng âm ít hơn và hiển thị màu xám đậm hơn trên hình ảnh siêu âm. `Hyperechoic` là ngược lại, có độ hồi âm mạnh hơn.

Chụp X-quang bụng không chuẩn bị (KUB) chủ yếu được sử dụng để phát hiện sỏi cản quang (chứa canxi) trong hệ tiết niệu (thận, niệu quản, bàng quang). Sỏi cản quang sẽ hấp thụ tia X và hiển thị rõ trên phim KUB.

Chụp CT mạch vành (Coronary CT Angiography) là phương pháp không xâm lấn cho phép đánh giá trực tiếp hình thái và lòng mạch của các động mạch vành, phát hiện các mảng xơ vữa, hẹp lòng mạch. Các phương pháp khác như ECG và siêu âm tim chủ yếu đánh giá chức năng tim và các bệnh lý van tim, cơ tim.

Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao, không phải bức xạ ion hóa, nên an toàn hơn, đặc biệt cho phụ nữ mang thai và trẻ em. X-quang sử dụng bức xạ ion hóa.

Chuỗi xung T1W và T2W là hai chuỗi xung cơ bản trong MRI. Sự khác biệt chủ yếu nằm ở các thông số thời gian lặp (TR) và thời gian vang (TE), từ đó tạo ra sự khác biệt về độ tương phản mô và đặc tính hình ảnh.

Hiệu ứng Doppler trong siêu âm Doppler thay đổi tần số sóng âm khi gặp vật thể chuyển động (trong trường hợp này là hồng cầu trong mạch máu). Sự thay đổi tần số này được sử dụng để đo tốc độ và hướng dòng chảy của máu.

X-quang thường quy chủ yếu hiển thị tốt các cấu trúc có độ cản quang khác nhau lớn như xương và khí. Mô mềm có độ cản quang tương tự nhau nên khó phân biệt trên phim X-quang thường quy.

Siêu âm là phương pháp an toàn, không sử dụng bức xạ ion hóa, và cho phép khảo sát hình thái thai nhi tốt, do đó thường được ưu tiên lựa chọn đầu tiên trong chẩn đoán hình ảnh thai kỳ.