Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Đầu tư quốc tế

Tham nhũng và thủ tục hành chính phức tạp tạo ra môi trường kinh doanh không chắc chắn và chi phí giao dịch cao, làm giảm sức hấp dẫn của một quốc gia đối với vốn FDI. Các nhà đầu tư thường ưu tiên các quốc gia có môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả và ít rủi ro.

Công cụ phái sinh tài chính (như hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn, hoán đổi) được sử dụng rộng rãi trong đầu tư quốc tế để quản lý và giảm thiểu rủi ro tài chính, đặc biệt là rủi ro tỷ giá hối đoái và rủi ro lãi suất, giúp bảo vệ giá trị đầu tư trước các biến động thị trường.

Đầu tư gián tiếp nước ngoài (FPI) tập trung vào việc mua các công cụ tài chính như cổ phiếu và trái phiếu mà không nhằm mục đích kiểm soát quản lý doanh nghiệp, khác với FDI là đầu tư vào cơ sở sản xuất và có quyền kiểm soát.

Hiệu ứng J-curve mô tả hiện tượng cán cân thương mại có thể xấu đi trong ngắn hạn sau khi phá giá tiền tệ, trước khi cải thiện trong dài hạn. Điều này xảy ra do độ trễ trong phản ứng của khối lượng xuất khẩu và nhập khẩu đối với thay đổi giá tương đối.

Một trong những nhược điểm tiềm năng của FDI là sự gia tăng cạnh tranh trên thị trường nội địa, có thể gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong việc cạnh tranh với các công ty đa quốc gia có nguồn lực mạnh hơn.

Rủi ro chuyển đổi ngoại tệ (currency convertibility risk), còn gọi là rủi ro chuyển giao (transfer risk), là rủi ro chính phủ nước chủ nhà áp đặt các hạn chế hoặc lệnh cấm đối với việc chuyển đổi ngoại tệ, khiến nhà đầu tư nước ngoài không thể chuyển đổi lợi nhuận hoặc vốn đầu tư về nước. Đây là một rủi ro chính trị quan trọng trong đầu tư quốc tế.

Đầu tư danh mục (portfolio investment) chủ yếu tập trung vào việc mua các tài sản tài chính (cổ phiếu, trái phiếu, v.v.) với mục tiêu lợi nhuận tài chính và đa dạng hóa rủi ro, chứ không phải để kiểm soát hoạt động của doanh nghiệp. Mục tiêu kiểm soát doanh nghiệp là đặc điểm của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Cơ chế bảo hiểm rủi ro chính trị, được cung cấp bởi các tổ chức như MIGA (thuộc Nhóm Ngân hàng Thế giới), nhằm mục đích bảo vệ nhà đầu tư nước ngoài khỏi các rủi ro chính trị phi thương mại, như quốc hữu hóa, xung đột chính trị, chiến tranh, và hạn chế chuyển đổi ngoại tệ. Bảo hiểm này giúp tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và khuyến khích FDI vào các thị trường mới nổi và đang phát triển.

Trong tranh chấp đầu tư quốc tế, trọng tài thường được ưu tiên hơn kiện tụng tại tòa án quốc gia vì trọng tài quốc tế được coi là trung lập hơn và ít bị ảnh hưởng bởi sự thiên vị của hệ thống tòa án quốc gia. Điều này đặc biệt quan trọng khi tranh chấp xảy ra giữa nhà đầu tư nước ngoài và chính phủ nước chủ nhà, nơi mà sự thiên vị của tòa án quốc gia có thể là một lo ngại.

Hiệp định đầu tư song phương (BIT) chủ yếu được thiết kế để bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư từ một quốc gia khi họ đầu tư vào quốc gia khác. BITs thường bao gồm các điều khoản về đối xử công bằng, bảo hộ chống lại quốc hữu hóa, và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà nước và nhà đầu tư.

Quỹ đầu tư quốc gia (SWF) thường được tài trợ chủ yếu từ doanh thu của chính phủ từ tài nguyên thiên nhiên (ví dụ: dầu mỏ, khí đốt), thặng dư thương mại, hoặc dự trữ ngoại hối. Mục tiêu của SWF là đầu tư các nguồn vốn này để tạo ra lợi nhuận dài hạn cho quốc gia.

Hội nhập kinh tế khu vực, như các khu vực thương mại tự do, liên minh thuế quan, thị trường chung, và liên minh kinh tế, thường tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, giảm rào cản thương mại và đầu tư giữa các nước thành viên, từ đó thúc đẩy dòng vốn FDI giữa các nước thành viên và thu hút thêm FDI từ các quốc gia bên ngoài vào khu vực.

Thiên đường thuế (tax haven) là các quốc gia hoặc khu vực pháp lý cung cấp mức thuế suất thấp hoặc bằng không, cùng với các quy định bảo mật tài chính nghiêm ngặt, thu hút các công ty và cá nhân nước ngoài sử dụng để giảm thiểu hoặc trốn tránh nghĩa vụ thuế ở quốc gia cư trú của họ.

FDI có thể mang lại nhiều lợi ích cho nước chủ nhà, bao gồm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc tăng vốn đầu tư, tạo ra việc làm mới, chuyển giao công nghệ và kỹ năng quản lý, và tăng thu ngân sách nhà nước.

Điều kiện Marshall-Lerner là một điều kiện kinh tế vĩ mô cho biết rằng phá giá tiền tệ sẽ cải thiện cán cân thương mại của một quốc gia nếu tổng độ co giãn của cầu xuất khẩu và nhập khẩu (theo giá) lớn hơn một. Điều này là cơ sở lý thuyết quan trọng cho chính sách tỷ giá hối đoái.

Rủi ro thiên tai, mặc dù có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và đầu tư, nhưng thường được phân loại là rủi ro hoạt động hoặc rủi ro phi kinh tế, không phải là rủi ro kinh tế cốt lõi như rủi ro tỷ giá, lạm phát, hoặc chính sách thuế, vốn trực tiếp ảnh hưởng đến lợi nhuận và giá trị đầu tư.

Mặc dù CSR là một yếu tố quan trọng, nhưng nó thường không phải là động cơ chính thúc đẩy FDI. Các động cơ chính thường liên quan trực tiếp đến lợi nhuận và tăng trưởng kinh doanh, như tìm kiếm thị trường, tài nguyên, hiệu quả hoạt động, hoặc tài sản chiến lược.

Lý thuyết Eclectic, hay còn gọi là mô hình OLI của John Dunning, giải thích FDI dựa trên ba loại lợi thế: lợi thế sở hữu (Ownership advantages), lợi thế địa điểm (Location advantages) và lợi thế nội bộ hóa (Internalization advantages). Đây là một trong những lý thuyết toàn diện nhất về FDI.

Khái niệm `vòng xoáy nợ` (debt trap diplomacy) thường được sử dụng để chỉ tình huống một quốc gia cho vay (thường là nước lớn) sử dụng các khoản vay đầu tư lớn để tạo ra sự phụ thuộc kinh tế và chính trị ở quốc gia đi vay (thường là nước đang phát triển). Nếu quốc gia đi vay không thể trả nợ, quốc gia cho vay có thể gây áp lực hoặc giành quyền kiểm soát các tài sản chiến lược hoặc chính sách của quốc gia đi vay.

Kinh doanh chênh lệch lãi suất (carry trade) là một chiến lược đầu tư trong thị trường ngoại hối, trong đó nhà đầu tư vay tiền tệ ở quốc gia có lãi suất thấp và đầu tư số tiền đó vào tiền tệ của quốc gia có lãi suất cao hơn, nhằm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch lãi suất giữa hai quốc gia. Chiến lược này có thể mang lại lợi nhuận cao nhưng cũng đi kèm với rủi ro tỷ giá.

Chỉ số Tự do Kinh tế (Index of Economic Freedom), được công bố bởi Heritage Foundation và Wall Street Journal, đo lường mức độ tự do kinh tế của các quốc gia dựa trên nhiều yếu tố như quy mô chính phủ, quyền tài sản, tự do thương mại, và tự do tiền tệ. Đây là một chỉ số quan trọng được các nhà đầu tư quốc tế xem xét khi đánh giá môi trường đầu tư.

Chính sách `nội địa hóa` (localization) trong đầu tư quốc tế thường yêu cầu hoặc khuyến khích các công ty nước ngoài sử dụng một tỷ lệ nhất định lao động địa phương, nguyên vật liệu địa phương, hoặc công nghệ địa phương trong hoạt động đầu tư của họ ở nước chủ nhà. Mục tiêu là thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm cho người dân bản địa, và chuyển giao công nghệ.

Một trong những thách thức đạo đức lớn trong đầu tư quốc tế, đặc biệt trong chuỗi cung ứng toàn cầu, là vấn đề sử dụng lao động trẻ em, điều kiện làm việc tồi tệ, và vi phạm quyền lao động ở các nước đang phát triển. Các công ty đa quốc gia thường đối mặt với áp lực phải đảm bảo chuỗi cung ứng của họ tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức và trách nhiệm xã hội.

Quốc hữu hóa tài sản là một rủi ro chính trị trực tiếp và nghiêm trọng đối với đầu tư quốc tế, khi chính phủ nước sở tại tịch thu tài sản của nhà đầu tư nước ngoài, thường không có hoặc có bồi thường không thỏa đáng.

FDI theo chiều ngang xảy ra khi một công ty mở rộng hoạt động sang nước ngoài để sản xuất các sản phẩm hoặc dịch vụ tương tự như ở thị trường nội địa, thường là để tiếp cận thị trường mới hoặc giảm chi phí vận chuyển.

Khái niệm `chạy đua xuống đáy` đề cập đến tình huống các quốc gia cạnh tranh thu hút FDI bằng cách nới lỏng các quy định về môi trường, lao động và thuế, dẫn đến việc giảm tiêu chuẩn chung và gây ra các vấn đề xã hội và môi trường. Điều này thường bị chỉ trích vì gây ra sự bất lợi cho người lao động và môi trường.

Thỏa thuận khuyến khích và bảo hộ đầu tư (IPPA) là các hiệp định song phương hoặc đa phương nhằm mục tiêu chính là khuyến khích dòng vốn đầu tư giữa các quốc gia bằng cách tạo ra một môi trường pháp lý ổn định và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư nước ngoài. IPPA thường bao gồm các điều khoản về đối xử công bằng, bảo hộ chống lại quốc hữu hóa, và cơ chế giải quyết tranh chấp.

Trong khi Ngân hàng Thế giới, IMF và WTO đều có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và điều chỉnh các khía cạnh khác nhau của kinh tế quốc tế, bao gồm cả đầu tư, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tập trung vào các vấn đề sức khỏe toàn cầu và không trực tiếp liên quan đến đầu tư quốc tế.

Giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước (ISDS) là một cơ chế đặc biệt trong luật đầu tư quốc tế, cho phép nhà đầu tư nước ngoài khởi kiện trực tiếp chính phủ nước chủ nhà ra trọng tài quốc tế, thay vì phải thông qua tòa án quốc gia, để bảo vệ quyền lợi đầu tư của mình.

Nguyên tắc `đối xử quốc gia` là một trong những nguyên tắc cơ bản của luật đầu tư quốc tế, yêu cầu các quốc gia phải đối xử với nhà đầu tư nước ngoài không kém thuận lợi hơn so với nhà đầu tư trong nước trong các tình huống tương tự. Mục đích là tạo ra một sân chơi bình đẳng cho cả nhà đầu tư trong và ngoài nước.