Chuẩn độ thể tích là phương pháp định lượng dựa trên việc đo thể tích dung dịch chuẩn (đã biết nồng độ) cần thiết để phản ứng vừa đủ với chất phân tích (chưa biết nồng độ). Từ thể tích và nồng độ dung dịch chuẩn, tính được lượng chất phân tích.

Dung dịch chuẩn (ví dụ: dung dịch NaOH, HCl) thường không thể pha chế trực tiếp với nồng độ chính xác mong muốn. Chuẩn hóa dung dịch chuẩn bằng chất gốc (primary standard) là quá trình xác định chính xác nồng độ thực tế của dung dịch chuẩn, đảm bảo độ tin cậy của kết quả chuẩn độ.

Sắc ký ion là một biến thể của sắc ký lỏng, chuyên dùng để tách và phân tích các ion. Cơ chế tách dựa trên sự trao đổi ion giữa các ion trong mẫu và các nhóm chức năng tích điện trên pha tĩnh (vật liệu trao đổi ion).

Giá trị Rf trong TLC được tính bằng tỷ lệ quãng đường di chuyển của vết chất phân tích chia cho quãng đường di chuyển của pha động (tính từ vạch xuất phát). Giá trị Rf nằm trong khoảng từ 0 đến 1 và đặc trưng cho mỗi chất trong điều kiện TLC cụ thể.

Sai số ngẫu nhiên có tính chất bất định và phân bố ngẫu nhiên quanh giá trị trung bình. Khi thực hiện phép đo nhiều lần và tính trung bình, các sai số ngẫu nhiên có xu hướng triệt tiêu lẫn nhau, giúp giảm ảnh hưởng của chúng đến kết quả cuối cùng.

Dạng cân trong phân tích khối lượng là hợp chất được tạo thành và đem cân. Yêu cầu quan trọng là dạng cân phải có thành phần hóa học xác định (để tính toán chính xác lượng chất phân tích) và bền nhiệt (để không bị phân hủy hoặc thay đổi khối lượng khi sấy khô và cân).

Đường chuẩn là đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa tín hiệu đo được (ví dụ: độ hấp thụ, cường độ dòng điện) và nồng độ của chất chuẩn. Nó được sử dụng để xác định nồng độ chất phân tích trong mẫu dựa trên tín hiệu đo được từ mẫu đó.

Quang phổ UV-Vis dựa trên sự hấp thụ ánh sáng tử ngoại và khả kiến, năng lượng của photon trong vùng này đủ lớn để gây ra sự chuyển dời electron giữa các mức năng lượng electron tử (ví dụ: từ orbital liên kết sang orbital phản liên kết).

Phân tích khối lượng là phương pháp định lượng dựa trên việc đo khối lượng của chất phân tích hoặc một hợp chất có thành phần xác định liên quan đến chất phân tích.

Định luật Beer-Lambert phát biểu rằng độ hấp thụ ánh sáng của dung dịch tỉ lệ thuận với nồng độ của chất hấp thụ và chiều dày của cuvet chứa dung dịch.

Chiết lỏng-lỏng là quá trình phân tách chất dựa trên sự khác biệt về độ tan của chúng trong hai pha lỏng không trộn lẫn. Chất phân tích sẽ phân bố giữa hai pha theo hệ số phân bố, cho phép tách chiết chất mong muốn.

Để phân tích mẫu rắn bằng nhiều phương pháp phân tích hóa học, mẫu thường cần được hòa tan hoàn toàn. Phân hủy mẫu bằng axit mạnh, đôi khi kết hợp với nhiệt độ và áp suất cao, là phương pháp phổ biến để hòa tan hoàn toàn nhiều loại mẫu rắn, đặc biệt là mẫu vô cơ.

Độ thu hồi là một chỉ số quan trọng đánh giá hiệu quả của quy trình phân tích, đặc biệt là giai đoạn chuẩn bị mẫu. Nó thể hiện tỷ lệ phần trăm chất phân tích ban đầu được thu hồi và định lượng thành công sau các bước xử lý và phân tích.

Độ phân giải trong sắc ký phụ thuộc vào hiệu quả cột, độ chọn lọc của pha tĩnh và hệ số dung lượng. Kích thước bình chứa dung môi không ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tách và độ phân giải của các pic sắc ký.

Phân tích định tính nhằm mục đích xác định thành phần, nhận biết các chất có mặt trong mẫu. Phân tích định lượng nhằm mục đích xác định hàm lượng, lượng chất của một hoặc nhiều chất cụ thể trong mẫu.

Định luật Beer-Lambert phát biểu: A = εbc, trong đó A là độ hấp thụ, b là chiều dày cuvet, c là nồng độ, và ε là độ hấp thụ mol. Theo định luật này, độ hấp thụ tỉ lệ thuận với nồng độ. Do đó, khi nồng độ tăng gấp đôi, độ hấp thụ cũng tăng gấp đôi (nếu các yếu tố khác không đổi).

EDTA (ethylenediaminetetraacetic acid) là một complexon phổ biến vì nó tạo phức chelate rất bền với nhiều ion kim loại, thường theo tỷ lệ mol 1:1, điều này rất thuận lợi cho các phép chuẩn độ định lượng ion kim loại.

Chất chỉ thị axit-bazơ là các chất có màu sắc thay đổi theo pH, giúp nhận biết sự thay đổi pH đột ngột gần điểm tương đương trong quá trình chuẩn độ, từ đó xác định điểm kết thúc chuẩn độ.

Lò graphite trong AAS tạo ra môi trường nguyên tử hóa tốt hơn so với ngọn lửa, cho phép nguyên tử hóa mẫu hoàn toàn và tăng thời gian nguyên tử tồn tại trong chùm tia sáng, do đó tăng độ hấp thụ và độ nhạy của phép đo.

Thời gian lưu là thời gian từ khi mẫu được bơm vào cột đến khi chất phân tích được detector phát hiện. Nó là một thông số định tính, đặc trưng cho mỗi chất phân tích trong điều kiện sắc ký cụ thể.

Trong HPLC, cột sắc ký được nhồi bằng pha tĩnh là chất rắn dạng hạt nhỏ, xốp, có bề mặt được biến tính hóa học để tạo ra các tương tác chọn lọc với chất phân tích trong pha động lỏng.

Sai số hệ thống phát sinh từ các nguyên nhân xác định (ví dụ: dụng cụ đo không chuẩn, phương pháp sai) và thường có xu hướng làm kết quả lệch theo một hướng nhất định, có thể được khắc phục. Sai số ngẫu nhiên do các yếu tố không kiểm soát được gây ra, có tính chất bất định và phân bố ngẫu nhiên quanh giá trị trung bình.

Trong chuẩn độ đo điện thế, điểm tương đương được xác định bằng cách theo dõi sự thay đổi điện thế của điện cực chỉ thị khi thêm dần dung dịch chuẩn. Điểm tương đương thường ứng với điểm uốn trên đường cong chuẩn độ điện thế, nơi điện thế thay đổi nhanh nhất.

Sắc ký khí (GC) chủ yếu được sử dụng để phân tích các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi. Các chất vô cơ thường khó bay hơi hoặc phân hủy ở nhiệt độ cao, nên GC ít được sử dụng cho phân tích chất vô cơ. AAS, sắc ký ion và chuẩn độ complexon là các phương pháp phù hợp cho phân tích chất vô cơ.

Sắc ký khí (GC) sử dụng pha động là khí trơ và thường được dùng để phân tích các hợp chất hữu cơ có khả năng bay hơi ở nhiệt độ thích hợp.

Giới hạn phát hiện (LOD) là nồng độ thấp nhất của chất phân tích mà phương pháp có thể phát hiện được một cách đáng tin cậy (tín hiệu phân biệt được với nhiễu nền), nhưng không nhất thiết phải định lượng chính xác ở nồng độ này. Giới hạn định lượng (LOQ) là nồng độ thấp nhất có thể định lượng được với độ chính xác và độ chụm chấp nhận được.

Điện cực so sánh có điện thế ổn định và đã biết, được sử dụng làm chuẩn để đo điện thế của điện cực chỉ thị, từ đó xác định nồng độ chất phân tích.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) và quang phổ phát xạ nguyên tử (AES) là các phương pháp rất nhạy, thích hợp để xác định hàm lượng kim loại vết ở nồng độ rất thấp trong các mẫu môi trường (nước, đất, không khí).

Dung dịch đệm chứa một cặp axit yếu và bazơ liên hợp hoặc bazơ yếu và axit liên hợp. Khi thêm axit mạnh, bazơ liên hợp sẽ phản ứng với axit, và khi thêm bazơ mạnh, axit yếu sẽ phản ứng với bazơ, giúp hạn chế sự thay đổi pH.

Chuẩn độ axit-bazơ là phương pháp phân tích thể tích dựa trên phản ứng trung hòa giữa axit và bazơ, không liên quan đến tương tác giữa vật chất và ánh sáng như các phương pháp quang phổ (AAS, huỳnh quang, IR).

Chuẩn độ ngược sử dụng lượng dư chất chuẩn để phản ứng hoàn toàn với chất phân tích, sau đó lượng chất chuẩn dư được chuẩn độ lại bằng chất chuẩn thứ cấp. Điều này thường áp dụng khi phản ứng trực tiếp chậm hoặc điểm tương đương không rõ ràng.

Pha động trong HPLC là chất lỏng (hoặc hỗn hợp chất lỏng) mang chất phân tích qua cột. Nó tương tác với cả chất phân tích và pha tĩnh, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tách các chất.

Giới hạn phát hiện (LOD) là nồng độ hoặc lượng chất phân tích thấp nhất mà một phương pháp phân tích có thể phát hiện được một cách đáng tin cậy, nhưng không nhất thiết phải định lượng chính xác.

Lấy mẫu thụ động (ống khuếch tán) dựa trên sự khuếch tán tự nhiên của chất ô nhiễm vào ống hấp thụ. Lấy mẫu chủ động sử dụng bơm để hút khí qua ống hấp thụ chứa vật liệu hấp thụ chất phân tích. Cả hai đều phổ biến trong phân tích mẫu khí.

Độ đúng (accuracy) thể hiện mức độ gần đúng của kết quả phân tích so với giá trị thực hoặc giá trị chấp nhận được. Độ chụm (precision) thể hiện mức độ lặp lại của các kết quả đo khi phân tích cùng một mẫu nhiều lần.

Điện cực so sánh được sử dụng trong các phép đo điện hóa để cung cấp một điện thế ổn định và đã biết. Điện thế của điện cực chỉ thị được đo so với điện thế không đổi của điện cực so sánh.

Hệ số phân bố (K) là tỷ số giữa nồng độ chất phân tích trong pha hữu cơ và nồng độ chất phân tích trong pha nước ở trạng thái cân bằng, cho biết chất phân tích phân bố ưu tiên vào pha nào.

Định luật Beer-Lambert phát biểu rằng độ hấp thụ (A) của một dung dịch tỷ lệ thuận với nồng độ (c) của chất hấp thụ và chiều dài đường đi của ánh sáng (l) qua dung dịch: A = εcl, trong đó ε là độ hấp thụ mol.

EDTA (ethylenediaminetetraacetic acid) là một complexon phổ biến vì nó tạo phức chelate bền vững với nhiều ion kim loại khác nhau, thường theo tỷ lệ stoichiometry 1:1, thuận lợi cho phân tích định lượng.

Fehling`s reagent, containing Cu(II) ions in alkaline solution, is used to test for aldehydes. Aldehydes are oxidized to carboxylic acids, and Fehling`s reagent is reduced to brick-red copper(I) oxide (Cu₂O).

Cột trao đổi ion trong sắc ký ion chứa vật liệu pha tĩnh có khả năng trao đổi ion với các ion trong pha động. Sự tách các ion dựa trên sự khác biệt về điện tích và ái lực trao đổi ion giữa các ion và pha tĩnh.

Để phân tích các chất trong mẫu rắn bằng các phương pháp phân tích dung dịch (như AAS, ICP-MS, chuẩn độ), cần chuyển chất phân tích từ mẫu rắn vào dung dịch thông qua quá trình hòa tan hoặc phá mẫu (ví dụ sử dụng acid, kiềm, nhiệt độ cao, vi sóng).

Đường chuẩn thiết lập mối quan hệ giữa tín hiệu đo lường (ví dụ độ hấp thụ, cường độ huỳnh quang) và nồng độ của chất chuẩn. Từ đó, có thể xác định nồng độ chất phân tích trong mẫu dựa trên tín hiệu đo được của mẫu và đường chuẩn đã xây dựng.

Điểm tương đương là điểm lý thuyết, tại đó phản ứng chuẩn độ hoàn thành về mặt định lượng, tức lượng chất chuẩn phản ứng vừa đủ với lượng chất phân tích.

Phương pháp Kjeldahl là phương pháp cổ điển và phổ biến để xác định hàm lượng nitrogen tổng trong nhiều loại mẫu, đặc biệt là trong thực phẩm, thức ăn chăn nuôi và phân bón.

Vùng vân tay (thường từ 1400 cm⁻¹ đến 600 cm⁻¹) trong phổ IR rất phức tạp và đặc trưng cho từng phân tử hữu cơ. So sánh vùng vân tay của phổ mẫu với phổ chuẩn có thể giúp xác định duy nhất một hợp chất.

Thời gian lưu trong GC phụ thuộc vào tương tác của chất phân tích với pha tĩnh, điều này chịu ảnh hưởng bởi tốc độ dòng khí mang, độ dài cột và nhiệt độ cột.

Chuẩn độ Karl Fischer là phương pháp chuẩn độ thể tích hoặc đo điện lượng, chuyên dùng để xác định hàm lượng nước (độ ẩm) trong nhiều loại mẫu, từ chất lỏng, chất rắn đến khí.

XRF (X-ray Fluorescence) là một kỹ thuật phân tích bề mặt, sử dụng tia X để kích thích mẫu và đo phổ tia X huỳnh quang phát ra, từ đó xác định thành phần nguyên tố của bề mặt mẫu.

Chuẩn độ đo điện thế là phương pháp phân tích điện hóa, dựa trên sự thay đổi điện thế của điện cực chỉ thị trong quá trình chuẩn độ, không phải phương pháp quang phổ.

AAS là phương pháp nhạy và đặc hiệu để xác định nồng độ kim loại vết trong các nền mẫu khác nhau, bao gồm cả nước.

Sắc ký lớp mỏng (TLC) là một kỹ thuật sắc ký phẳng, sử dụng một lớp mỏng vật liệu pha tĩnh được tráng trên một tấm nền phẳng (ví dụ tấm kính hoặc nhôm), không sử dụng cột sắc ký dài như trong sắc ký cột.

Sai số hệ thống là loại sai số có tính định hướng, luôn lớn hơn hoặc nhỏ hơn giá trị thực. Chúng thường có nguyên nhân xác định (ví dụ dụng cụ đo không chuẩn, phương pháp sai) và có thể được phát hiện, hiệu chỉnh hoặc giảm thiểu.

Chất chỉ thị acid-base là các acid hoặc base yếu, có màu sắc khác nhau giữa dạng acid và dạng base của chúng. Sự đổi màu xảy ra khi pH dung dịch thay đổi làm dịch chuyển cân bằng, thay đổi tỷ lệ giữa hai dạng này.

Phương pháp ampe kế (amperometry) đo dòng điện sinh ra khi quá trình điện hóa xảy ra tại điện cực làm việc, trong điều kiện điện thế điện cực được giữ không đổi.

Hiệu ứng nền mẫu (matrix effect) là sự thay đổi tín hiệu phân tích do sự có mặt của các thành phần khác trong nền mẫu, không phải là chất phân tích. Điều này có thể làm tăng hoặc giảm tín hiệu và gây sai số trong phân tích định lượng.

Kết tủa lý tưởng trong phân tích gravimetric cần tinh khiết để giảm sai số, và kích thước hạt lớn để dễ lọc và thu hồi hoàn toàn.

ICP-MS là viết tắt của Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry, tức là phương pháp quang phổ khối lượngPlasma cảm ứng cao tần. ICP là nguồn ion hóa sử dụng plasma argon cảm ứng.

Phương pháp Kjeldahl xác định nitrogen tổng, từ đó tính ra protein (dựa vào hệ số chuyển đổi). Các phương pháp quang phổ như Bradford và Biuret dựa trên phản ứng màu đặc trưng của protein với thuốc thử. Cả hai đều phổ biến để xác định protein trong thực phẩm.

GC-MS (Gas Chromatography-Mass Spectrometry) là kỹ thuật mạnh mẽ để phân tích và xác định cấu trúc của các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi. Phổ khối lượng cung cấp thông tin về khối lượng phân tử và các mảnh ion, giúp suy đoán cấu trúc phân tử.