Đề 14 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kế toán công

Công ty cổ phần, kể cả khi có vốn nhà nước chi phối, thường áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp. Các đơn vị còn lại (UBND, Bộ, Bệnh viện công lập) đều thuộc khu vực công và áp dụng chế độ kế toán công. Vốn nhà nước chi phối không tự động chuyển doanh nghiệp sang kế toán công.

Kế toán quản trị, dù trong khu vực công hay doanh nghiệp, đều tập trung vào việc cung cấp thông tin phục vụ cho quản lý nội bộ, hỗ trợ việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát. Các lựa chọn khác liên quan đến kế toán tài chính, tuân thủ pháp luật hoặc kiểm toán, không phải chức năng chính của kế toán quản trị.

Doanh nghiệp nhà nước, mặc dù có vốn nhà nước, nhưng thường áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp theo Luật Kế toán và các chuẩn mực kế toán doanh nghiệp, không trực thuộc phạm vi điều chỉnh chính của kế toán công. Các đơn vị còn lại đều thuộc khu vực công và chịu sự điều chỉnh của kế toán công.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi nhằm tăng cường năng lực sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội trong dài hạn. Chi đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, các dự án lớn thuộc phạm trù này. Chi lương, văn phòng phẩm, lãi vay thuộc chi thường xuyên hoặc chi khác.

Kiểm toán Nhà nước có vai trò kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của việc quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công. Đây là chức năng kiểm tra, giám sát độc lập. Các lựa chọn khác không phải là vai trò chính của Kiểm toán Nhà nước (lập báo cáo, quản lý ngân sách, ban hành chuẩn mực).

Bộ Tài chính là cơ quan chịu trách nhiệm tổng hợp, lập và trình báo cáo Quyết toán ngân sách nhà nước lên Quốc hội để phê duyệt. Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán báo cáo này, nhưng không phải là cơ quan lập báo cáo. Các cơ quan còn lại không có vai trò chính trong việc lập quyết toán ngân sách.

Đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính được phép chủ động hơn trong việc sử dụng các nguồn thu của mình và giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Nguồn thu chủ yếu của họ là từ hoạt động sự nghiệp mà đơn vị cung cấp (ví dụ: học phí, viện phí). Ngân sách nhà nước cấp thường giảm hoặc chỉ mang tính hỗ trợ.

Quy trình kế toán ngân sách bắt đầu bằng việc lập dự toán ngân sách. Đây là bước kế hoạch hóa, xác định các khoản thu và chi dự kiến. Sau đó là chấp hành ngân sách (thực hiện thu, chi), kiểm tra, kiểm toán và cuối cùng là phê duyệt quyết toán. Dự toán là bước khởi đầu.

Sự khác biệt cốt lõi nằm ở mục tiêu. Kế toán công tập trung vào trách nhiệm giải trình, minh bạch và phục vụ quản lý nhà nước, trong khi kế toán doanh nghiệp hướng tới lợi nhuận và hiệu quả kinh doanh. Các lựa chọn khác là sai (cùng đơn vị tiền tệ, kế toán công vẫn tuân thủ chuẩn mực, doanh nghiệp vẫn lập báo cáo tài chính).

Thặng dư ngân sách (hoặc bội thu ngân sách) xảy ra khi tổng các khoản thu ngân sách trong kỳ lớn hơn tổng các khoản chi ngân sách. Lựa chọn 1 mô tả tình trạng thâm hụt ngân sách. Lựa chọn 3 là cân bằng ngân sách. Lựa chọn 4 là một mục tiêu quản lý ngân sách, không phải định nghĩa thặng dư.

Ngân sách nhà nước là một kế hoạch tài chính, dự kiến các khoản thu và chi của nhà nước trong một thời kỳ nhất định, thường là năm ngân sách. Nó không phải là tiền mặt hiện có, bảng cân đối kế toán hay chỉ là các khoản thu chi đã thực hiện.

Chi thường xuyên là các khoản chi lặp đi lặp lại, đảm bảo hoạt động hàng ngày của bộ máy nhà nước và việc cung cấp dịch vụ công. Chi đầu tư xây dựng cơ bản, chi trả nợ gốc vay và chi đột xuất không thuộc phạm trù chi thường xuyên.

Tài khoản `Tiền gửi ngân hàng, kho bạc` dùng để ghi nhận và theo dõi số dư và biến động của tiền mà đơn vị gửi tại ngân hàng hoặc kho bạc nhà nước. Các lựa chọn khác không đúng chức năng của tài khoản này (vay ngân hàng, tiền mặt tại quỹ, đầu tư dài hạn).

Nguyên tắc nhất quán đòi hỏi sự ổn định trong việc áp dụng các chính sách và phương pháp kế toán qua các kỳ để đảm bảo tính so sánh được của thông tin tài chính. Thay đổi chỉ được thực hiện khi có lý do chính đáng và được thuyết minh rõ ràng. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng nguyên tắc nhất quán.

Trong kế toán ngân sách nhà nước, phương pháp tiền mặt thường được sử dụng. Các khoản thu được ghi nhận khi tiền thực tế vào ngân sách và các khoản chi được ghi nhận khi tiền thực tế chi ra khỏi ngân sách. Phương pháp dồn tích ít phổ biến hơn trong kế toán ngân sách so với kế toán doanh nghiệp.

Nguồn vốn trong kế toán công, tương tự như vốn chủ sở hữu và nợ phải trả trong kế toán doanh nghiệp, thể hiện nguồn hình thành tài sản của đơn vị. Vốn nhà nước cấp, các quỹ là nguồn vốn. Các khoản phải thu khách hàng là tài sản, không phải nguồn vốn.

Theo quy định của Luật Kế toán Việt Nam và các văn bản hướng dẫn, thời hạn nộp báo cáo tài chính năm của đơn vị kế toán nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thường là chậm nhất ngày 31 tháng 3 năm sau năm tài chính. Các thời hạn khác không chính xác.

Công khai minh bạch thông tin tài chính công là yếu tố then chốt để nâng cao trách nhiệm giải trình của các đơn vị công, đồng thời tạo điều kiện cho xã hội giám sát việc sử dụng ngân sách và tài sản công. Các mục đích khác không phải là mục tiêu chính của công khai minh bạch trong kế toán công.

Kiểm toán nội bộ, mặc dù có thể tồn tại trong một số đơn vị công lớn, nhưng không phổ biến và bắt buộc như trong doanh nghiệp. Kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động và kiểm toán báo cáo tài chính là các loại hình kiểm toán quan trọng và phổ biến trong lĩnh vực công, do yêu cầu cao về tuân thủ pháp luật, hiệu quả hoạt động và minh bạch tài chính.

Mục tiêu chính của kế toán công là cung cấp thông tin tài chính đáng tin cậy và minh bạch, phục vụ cho quản lý, điều hành và trách nhiệm giải trình trong khu vực công. Các lựa chọn khác không phản ánh mục tiêu cốt lõi này.

Nguyên tắc cơ sở dồn tích, ghi nhận doanh thu và chi phí khi phát sinh, không phụ thuộc vào thời điểm thu chi tiền, thường được áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính để phản ánh chính xác hơn kết quả hoạt động và tình hình tài chính. Các đơn vị hành chính nhà nước thường sử dụng cơ sở tiền mặt. Không phải tất cả đơn vị kế toán công đều áp dụng dồn tích.

Hao mòn tài sản cố định phản ánh sự giảm giá trị sử dụng của tài sản theo thời gian. Về mặt kế toán, nó được ghi nhận bằng cách giảm giá trị ghi sổ của tài sản cố định (thông qua tài khoản hao mòn lũy kế) và ghi tăng chi phí hoạt động trong kỳ. Cách ghi nhận này tương tự như khấu hao trong kế toán doanh nghiệp.

Trong kế toán công, `quỹ` thường chỉ một khoản tiền hoặc nguồn lực tài chính được thiết lập và quản lý riêng biệt cho một mục đích xác định. Nó không chỉ là tiền mặt tại quỹ, không phải tổng tài sản hay nợ phải trả, mà có mục đích sử dụng cụ thể.

Dự toán ngân sách là kế hoạch tài chính được phê duyệt trước, có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và quản lý ngân sách. Nó giúp so sánh thực tế với kế hoạch, đảm bảo chi tiêu đúng mục đích và hiệu quả. Dự toán không phải để ghi nhận nghiệp vụ đã phát sinh, không thay thế báo cáo tài chính và không dùng để xác định lợi nhuận (vì mục tiêu không phải lợi nhuận).

Thông tin kế toán công cần phải kịp thời để phục vụ cho việc ra quyết định và có thể kiểm chứng được để đảm bảo độ tin cậy. Tính bí mật tuyệt đối không phù hợp với bản chất minh bạch của kế toán công. Tính phức tạp không phải là yêu cầu cơ bản, và tính bảo thủ không phải là yêu cầu quan trọng nhất trong mọi trường hợp.

Nguyên tắc trọng yếu nhấn mạnh rằng thông tin kế toán chỉ cần trình bày chi tiết ở mức độ mà nó có thể ảnh hưởng đến quyết định của người sử dụng. Không phải mọi thông tin đều cần chi tiết, và không chỉ giới hạn ở giá trị tiền tệ lớn. Trọng yếu dựa trên ảnh hưởng đến quyết định.

Nợ công là tổng nghĩa vụ nợ của khu vực công, bao gồm nợ của Chính phủ trung ương, chính quyền địa phương và đôi khi cả các đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước (tùy theo định nghĩa và phạm vi thống kê của từng quốc gia). Nó không chỉ giới hạn ở doanh nghiệp nhà nước, không phải nợ của dân đối với nhà nước, và không phải nợ giữa các đơn vị công lập.

Quyết toán ngân sách là báo cáo cuối cùng, tổng kết tình hình thực hiện ngân sách trong một năm đã kết thúc. Nó bao gồm các số liệu thu, chi thực tế và được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, xác nhận tính chính xác. Nó khác với dự toán (kế hoạch), phân bổ ngân sách hay quy trình kiểm tra.

Trong kế toán công, báo cáo biến động vốn chủ sở hữu ít được nhấn mạnh hơn so với ba báo cáo còn lại. Báo cáo tình hình tài chính (tương đương Bảng cân đối kế toán), Báo cáo kết quả hoạt động (tương đương Báo cáo kết quả kinh doanh) và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là các báo cáo tài chính chủ yếu, cung cấp thông tin quan trọng về tình hình tài chính và hoạt động của đơn vị công.

Tài sản trong kế toán công, tương tự như kế toán doanh nghiệp, là nguồn lực do đơn vị kiểm soát và có khả năng mang lại lợi ích kinh tế hoặc dịch vụ trong tương lai. Nhà cửa, vật kiến trúc thuộc định nghĩa này. Các lựa chọn khác không phải là tài sản (nợ phải trả, vốn chủ sở hữu) hoặc không phải là tài sản của đơn vị (thu ngân sách).