Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Công nghệ chế tạo máy

Mối ghép then là mối ghép cơ khí có thể tháo lắp nhiều lần mà không làm hỏng chi tiết, nhờ then và rãnh then. Mối ghép hàn và dán là mối ghép không tháo được, mối ghép đinh tán tháo được nhưng có thể làm biến dạng lỗ.

Cường độ dòng điện hàn quyết định lượng nhiệt sinh ra tại vùng hàn, do đó ảnh hưởng trực tiếp đến độ sâu nóng chảy và độ ngấu của mối hàn. Đường kính que hàn, tốc độ hàn và khí bảo vệ có ảnh hưởng nhưng không trực tiếp bằng cường độ dòng điện.

Cán nguội là quá trình gia công biến dạng nguội, làm tăng độ bền và độ cứng bề mặt kim loại do cơ cấu mạng tinh thể bị xô lệch, mật độ khuyết tật tăng lên. Ủ, thường hóa, ram là các phương pháp nhiệt luyện, chủ yếu thay đổi cấu trúc bên trong vật liệu.

Gia công không truyền thống, như EDM hoặc Laser, sử dụng nhiệt năng làm phương thức loại bỏ vật liệu chính, khác biệt so với cắt gọt (cơ học), biến dạng (lực ép), và đúc (tạo hình từ vật liệu lỏng).

Sai số hệ thống là sai số có tính quy luật, lặp lại, thường do dụng cụ đo hoặc phương pháp đo gây ra. Dụng cụ đo bị mòn là nguyên nhân gây sai số hệ thống vì nó luôn làm kết quả đo lệch theo một hướng nhất định.

Khí Argon là khí trơ, thường được sử dụng làm khí bảo vệ trong hàn thép không gỉ (inox) và các kim loại màu khác để ngăn chặn quá trình oxy hóa và tạo mối hàn chất lượng cao. CO2 dùng cho thép carbon, Oxy và Nitơ không phù hợp làm khí bảo vệ trong hàn.

Mài sử dụng đá mài với nhiều lưỡi cắt nhỏ, tạo ra phoi vụn do kích thước phoi rất nhỏ và quá trình cắt liên tục, khác với tiện, phay, khoan thường tạo phoi dây hoặc phoi băng.

Panme đo ngoài có độ chính xác cao hơn thước cặp và thước lá trong đo kích thước tuyến tính, đặc biệt là đường kính ngoài. Đồng hồ so thường dùng để so sánh hoặc kiểm tra độ đảo, không trực tiếp đo đường kính ngoài với độ chính xác cao như panme.

Sản xuất dây chuyền là hình thức tổ chức sản xuất hiệu quả nhất cho hàng loạt lớn, với các công đoạn được bố trí liên tục theo dòng sản phẩm, tối ưu hóa năng suất và giảm thời gian chờ. Sản xuất đơn chiếc, theo lô và hàng loạt phù hợp cho quy mô nhỏ hơn.

Kiểm tra siêu âm (Ultrasonic Testing - UT) sử dụng sóng siêu âm tần số cao để dò tìm và xác định vị trí, kích thước các khuyết tật bên trong vật liệu mà không làm phá hủy mẫu. Các phương pháp khác chủ yếu phát hiện khuyết tật bề mặt hoặc gần bề mặt.

CAM (Computer-Aided Manufacturing) phần mềm chính để chuyển đổi mô hình CAD và quy trình công nghệ thành chương trình điều khiển máy CNC (mã G, M...). CAD phục vụ thiết kế, mô phỏng và kiểm tra là các chức năng khác trong quy trình CNC.

Năng suất cắt (Metal Removal Rate - MRR) định lượng lượng vật liệu được loại bỏ khỏi phôi trong một đơn vị thời gian (ví dụ cm³/phút), thể hiện hiệu quả của quá trình gia công. Các lựa chọn khác không phải định nghĩa của năng suất cắt.

Gia công tinh là nguyên công cuối cùng trong các nguyên công gia công cắt gọt, nhằm đạt độ chính xác và độ bóng bề mặt yêu cầu trước khi chi tiết được lắp ráp. Gia công thô và bán tinh diễn ra trước, còn lắp ráp là công đoạn sau gia công.

Nội suy (interpolation) là chức năng quan trọng của bộ điều khiển CNC, tính toán các điểm trung gian và tạo ra quỹ đạo chuyển động liên tục, mượt mà của dao cắt dựa trên các lệnh lập trình (ví dụ: nội suy đường thẳng, đường tròn). Các lựa chọn khác là chức năng khác của hệ thống CNC.

Chiều sâu cắt (ap) là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến lực cắt dọc trục (Fz) trong phay vì nó quyết định diện tích tiếp xúc giữa dao và phôi theo phương vuông góc với bề mặt gia công. Lượng chạy dao răng và tốc độ cắt có ảnh hưởng nhưng ít hơn so với chiều sâu cắt.

Gia công CNC, đặc biệt là phay và tiện CNC, có khả năng tạo hình phức tạp và độ chính xác cao nhờ điều khiển số, vượt trội so với đúc khuôn cát (độ chính xác thấp), rèn tự do (hình dạng đơn giản), và hàn (chủ yếu liên kết).

Gia công tia lửa điện (EDM) là phương pháp gia công không truyền thống, có thể gia công mọi vật liệu dẫn điện, đặc biệt hiệu quả với vật liệu cứng, khó gia công như thép hợp kim cứng, hợp kim titan. Tiện, phay, mài là gia công cắt gọt, gặp khó khăn với vật liệu quá cứng.

Thép gió (High-Speed Steel - HSS) có độ cứng nóng cao, chịu được nhiệt độ lớn khi cắt tốc độ cao, phù hợp chế tạo dao cắt gọt kim loại. Thép carbon, gang xám, nhôm hợp kim không có đặc tính này.

Dập tấm là phương pháp gia công biến dạng nguội chuyên dùng để tạo hình các sản phẩm từ tấm kim loại mỏng, như vỏ ô tô, chi tiết máy bay. Đúc áp lực và rèn khuôn thường cho chi tiết khối, tiện CNC chủ yếu gia công chi tiết trụ tròn.

Ủ là phương pháp nhiệt luyện làm nguội chậm thép, giúp giảm ứng suất dư, giảm độ cứng và tăng độ dẻo, độ dai. Tôi làm tăng độ cứng, ram giảm độ cứng nhưng vẫn giữ độ bền, thấm carbon tăng độ cứng bề mặt.

Khuôn kim loại, thường làm từ gang hoặc thép, có độ bền cao và khả năng chịu nhiệt tốt, cho phép sử dụng lại nhiều lần trong quá trình đúc, khác với khuôn cát (dùng một lần) và khuôn mẫu chảy (dùng một lần cho mỗi mẻ đúc).

CAD (Computer-Aided Design) hỗ trợ thiết kế, CAM (Computer-Aided Manufacturing) hỗ trợ lập quy trình và tạo chương trình gia công. Vì vậy, vai trò chính của CAD/CAM là trong giai đoạn thiết kế và lập quy trình công nghệ, trước khi gia công, kiểm tra hay lắp ráp.

Làm sạch bề mặt (ví dụ: phun cát, phun bi, tẩy hóa học) là nguyên công chuyên biệt để loại bỏ lớp gỉ sét, oxit, bụi bẩn, chuẩn bị bề mặt cho các công đoạn tiếp theo như sơn, mạ hoặc lắp ráp. Mạ, sơn, đánh bóng là các nguyên công khác, có thể cần bề mặt sạch nhưng không phải mục đích chính là làm sạch.

Khoét lỗ định hình (Broaching) sử dụng dao nhiều lưỡi cắt để tạo ra các lỗ có hình dạng phức tạp (rãnh then hoa, lỗ vuông, lục giác...) trong một hành trình duy nhất. Khoan, khoét, doa chỉ tạo lỗ tròn.

In 3D (Additive Manufacturing) là công nghệ chế tạo bồi đắp, xây dựng chi tiết từng lớp vật liệu theo mô hình 3D, ngược lại với gia công cắt gọt (loại bỏ vật liệu) hoặc đúc, dập (tạo hình bằng khuôn).

Lắp trung gian là loại lắp ghép mà khe hở hoặc độ dôi có thể xảy ra tùy thuộc vào kích thước thực tế của các chi tiết trong phạm vi dung sai cho phép. Lắp có khe hở luôn có khe hở, lắp có độ dôi luôn có độ dôi.

Gốm oxit (Ceramic) có độ cứng và khả năng chịu mài mòn rất cao, vượt trội so với nhôm, thép, polyme, nên được sử dụng làm lớp phủ bảo vệ bề mặt chi tiết máy làm việc trong môi trường mài mòn cao.

Lượng chạy dao quyết định trực tiếp khoảng cách giữa các đường cắt trên bề mặt, do đó ảnh hưởng lớn nhất đến độ nhám và độ bóng. Tốc độ cắt và chiều sâu cắt có ảnh hưởng nhưng không trực tiếp bằng lượng chạy dao.

Máy tiện đứng có trục chính thẳng đứng, phù hợp gá đặt và gia công các chi tiết nặng, đường kính lớn nhưng chiều dài ngắn (dạng đĩa, bánh răng lớn). Máy tiện cụt chuyên gia công trục dài, máy tiện ren vít và CNC là loại hình chung, không đặc trưng cho chi tiết đường kính lớn, chiều dài ngắn.

Trung tâm gia công (Machining Center) được thiết kế để thực hiện nhiều nguyên công (phay, khoan, doa, taro...) trên cùng một máy và một lần gá đặt nhờ hệ thống thay dao tự động và khả năng điều khiển đa trục, vượt trội so với các máy công cụ đơn năng khác.