Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Giao dịch thương mại quốc tế

GSP là hệ thống ưu đãi thuế quan mà các nước phát triển (nước cho hưởng ưu đãi) đơn phương dành cho các nước đang phát triển (nước thụ hưởng). Theo GSP, hàng hóa nhập khẩu từ các nước đang phát triển vào các nước phát triển được hưởng mức thuế suất thấp hơn hoặc bằng 0, nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế và thương mại của các nước đang phát triển.

WTO cho phép sử dụng một số biện pháp bảo hộ thương mại có điều kiện như thuế chống bán phá giá, thuế đối kháng và các biện pháp tự vệ thương mại (safeguards) để bảo vệ ngành sản xuất trong nước khỏi cạnh tranh không công bằng hoặc nhập khẩu tăng đột biến. Tuy nhiên, hạn ngạch nhập khẩu tự nguyện (Voluntary Export Restraints - VERs) thường không được WTO khuyến khích và có xu hướng bị loại bỏ vì chúng có tính chất phân biệt đối xử và hạn chế thương mại quá mức.

Hiệu ứng J-curve mô tả tình trạng cán cân thương mại có thể xấu đi trong ngắn hạn sau khi phá giá đồng tiền, trước khi cải thiện về dài hạn. Nguyên nhân là do trong ngắn hạn, khối lượng xuất nhập khẩu chưa kịp điều chỉnh theo giá mới, trong khi giá trị nhập khẩu (tính bằng đồng nội tệ) tăng lên do đồng tiền mất giá.

Thương mại đối lưu (Barter) là hình thức trao đổi hàng hóa trực tiếp lấy hàng hóa, không sử dụng tiền tệ trong thanh toán. Đây là hình thức sơ khai của thương mại quốc tế, thường diễn ra khi các bên không có đủ ngoại tệ hoặc muốn tiết kiệm chi phí giao dịch tiền tệ.

Chính phủ can thiệp vào thương mại quốc tế vì nhiều lý do như bảo vệ người tiêu dùng, tăng thu ngân sách, bảo vệ an ninh quốc gia, và bảo vệ ngành công nghiệp trong nước. Tuy nhiên, khuyến khích cạnh tranh hoàn hảo không phải là lý do chính. Thực tế, can thiệp thương mại thường làm giảm cạnh tranh hoàn hảo, hướng tới bảo hộ và tạo lợi thế cho một số ngành hoặc nhóm lợi ích nhất định.

Mục tiêu chính của việc thành lập các khu chế xuất (EPZs) là thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy xuất khẩu. EPZs thường được hưởng các ưu đãi về thuế, thủ tục hành chính và cơ sở hạ tầng để tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa xuất khẩu. EPZs đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa hướng ngoại và hội nhập kinh tế quốc tế.

Liên minh kinh tế và tiền tệ là hình thức hội nhập sâu rộng nhất, bao gồm các giai đoạn hội nhập trước đó (khu vực thương mại tự do, liên minh thuế quan, thị trường chung) và thêm vào sự phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô và thống nhất tiền tệ. Ví dụ điển hình là Khu vực đồng Euro trong Liên minh châu Âu.

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO là một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống thương mại đa phương. Cơ chế này hoạt động theo nguyên tắc ra quyết định ràng buộc và có tính cưỡng chế thi hành. Nếu một quốc gia bị kết luận là vi phạm các quy định của WTO, quốc gia đó phải thực hiện các biện pháp khắc phục hoặc có thể bị các quốc gia khác áp dụng biện pháp trả đũa thương mại đã được WTO cho phép.

WTO có chức năng giải quyết tranh chấp, đàm phán thương mại và giám sát thực thi hiệp định. Tuy nhiên, WTO không phải là tổ chức viện trợ tài chính. Viện trợ tài chính cho các nước đang phát triển thường do các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB) hoặc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đảm nhiệm.

Mô hình Heckscher-Ohlin cho rằng các quốc gia sẽ có xu hướng xuất khẩu hàng hóa sử dụng yếu tố sản xuất dồi dào của mình một cách chuyên sâu và nhập khẩu hàng hóa sử dụng yếu tố sản xuất khan hiếm. Ví dụ, quốc gia có nhiều lao động sẽ xuất khẩu hàng hóa thâm dụng lao động, và quốc gia có nhiều vốn sẽ xuất khẩu hàng hóa thâm dụng vốn.

OPEC là một tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ, tập trung vào việc điều phối chính sách dầu mỏ của các nước thành viên, không phải là một khu vực thương mại tự do. NAFTA/USMCA, EU và ASEAN đều là các khu vực thương mại tự do hoặc liên minh kinh tế, hướng tới việc giảm hoặc loại bỏ rào cản thương mại giữa các nước thành viên.

Lý thuyết `Vòng đời sản phẩm` cho rằng lợi thế so sánh và mô hình thương mại của một quốc gia sẽ thay đổi theo các giai đoạn trong vòng đời của sản phẩm (hình thành, tăng trưởng, trưởng thành và suy thoái). Ban đầu, sản phẩm mới được phát triển và sản xuất ở các nước phát triển. Khi sản phẩm trưởng thành và tiêu chuẩn hóa, sản xuất có thể chuyển sang các nước đang phát triển để tận dụng chi phí lao động thấp hơn, và mô hình thương mại cũng thay đổi theo.

Toàn cầu hóa có thể tạo ra tác động tiêu cực đến thị trường lao động ở các nước phát triển, đặc biệt là gia tăng bất bình đẳng thu nhập và nguy cơ mất việc làm trong một số ngành (nhất là các ngành thâm dụng lao động phổ thông). Doanh nghiệp có thể chuyển sản xuất sang các nước có chi phí lao động thấp hơn, gây áp lực giảm lương hoặc đóng cửa nhà máy ở các nước phát triển. Tuy nhiên, toàn cầu hóa cũng có thể tạo ra cơ hội việc làm mới trong các ngành khác và tăng lương cho lao động có kỹ năng cao.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là tỷ lệ trao đổi trực tiếp giữa hai đồng tiền. Nó cho biết một đơn vị tiền tệ của quốc gia này có thể đổi được bao nhiêu đơn vị tiền tệ của quốc gia khác. Nó không trực tiếp phản ánh giá trị hàng hóa, lạm phát hay sức mua tương đương, mà chỉ đơn thuần là tỷ lệ quy đổi tiền tệ.

Quy định kiểm dịch động thực vật quá khắt khe và không dựa trên cơ sở khoa học có thể được sử dụng như một `hàng rào phi thuế quan` trá hình. Mặc dù bề ngoài là quy định về an toàn và sức khỏe, nhưng thực chất nó có thể được áp dụng một cách phân biệt đối xử hoặc quá mức cần thiết để hạn chế nhập khẩu, đặc biệt là khi không có bằng chứng khoa học rõ ràng về nguy cơ thực sự.

Incoterms (International Commercial Terms) là bộ quy tắc thương mại quốc tế do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành, quy định rõ trách nhiệm và chi phí giữa người mua và người bán trong các giao dịch thương mại quốc tế, đặc biệt là liên quan đến vận chuyển và giao nhận hàng hóa. Incoterms xác định điểm chuyển giao rủi ro và chi phí từ người bán sang người mua.

Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) thể hiện các kết hợp sản lượng hàng hóa tối đa mà một quốc gia có thể sản xuất được với nguồn lực (lao động, vốn, đất đai, tài nguyên) và công nghệ hiện có. PPF minh họa khái niệm chi phí cơ hội và là công cụ quan trọng để phân tích lợi ích của chuyên môn hóa và thương mại quốc tế.

`Điều khoản về hàm lượng nội địa` (Rules of Origin) là các quy tắc được sử dụng để xác định nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa. Điều này quan trọng trong thương mại quốc tế vì nguồn gốc xuất xứ có thể ảnh hưởng đến việc hàng hóa có được hưởng ưu đãi thuế quan theo các hiệp định thương mại hay không, hoặc có bị áp dụng các biện pháp hạn chế thương mại hay không.

Lợi thế so sánh được xác định bởi chi phí cơ hội sản xuất. Một quốc gia có lợi thế so sánh trong sản xuất một hàng hóa nào đó nếu quốc gia đó có chi phí cơ hội sản xuất hàng hóa đó thấp hơn so với các quốc gia khác. Điều này không trực tiếp liên quan đến quy mô kinh tế, trình độ công nghệ hay dân số, mà tập trung vào hiệu quả tương đối trong việc sử dụng nguồn lực.

Tài khoản vãng lai bao gồm các giao dịch về hàng hóa, dịch vụ, thu nhập đầu tư và chuyển giao vãng lai. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thuộc về tài khoản vốn và tài chính (Capital and financial account) trong cán cân thanh toán quốc tế, ghi nhận các giao dịch về vốn và tài sản tài chính.

Bảo hộ mậu dịch là chính sách nhằm hạn chế cạnh tranh từ nước ngoài, bảo vệ sản xuất trong nước. Mục tiêu của nó thường là bảo vệ ngành công nghiệp non trẻ, giảm thâm hụt thương mại và tạo việc làm trong nước. Tăng cường cạnh tranh quốc tế KHÔNG phải là mục tiêu của bảo hộ mậu dịch, mà ngược lại, bảo hộ mậu dịch làm giảm cạnh tranh quốc tế.

Điều kiện Marshall-Lerner chỉ ra rằng phá giá đồng tiền chỉ cải thiện cán cân thương mại nếu tổng độ co giãn của cầu xuất khẩu và cầu nhập khẩu theo giá (tính theo giá trị tuyệt đối) lớn hơn 1. Điều này có nghĩa là khi giá tương đối thay đổi do phá giá, lượng xuất khẩu và nhập khẩu phải phản ứng đủ mạnh để giá trị xuất khẩu tăng lên và giá trị nhập khẩu giảm xuống, dẫn đến cải thiện cán cân thương mại.

Thuế quan đối kháng (Countervailing duties) là biện pháp thương mại được áp dụng để chống lại hành vi trợ cấp xuất khẩu không công bằng từ các quốc gia khác. Khi một quốc gia trợ cấp cho các nhà sản xuất xuất khẩu, giá hàng hóa xuất khẩu có thể thấp hơn giá thành thực tế, gây tổn hại cho ngành sản xuất tương tự ở nước nhập khẩu. Thuế đối kháng được áp dụng để cân bằng lại lợi thế không công bằng này.

Nguyên tắc MFN yêu cầu các quốc gia thành viên WTO phải đối xử không phân biệt giữa các quốc gia thành viên khác. Bất kỳ ưu đãi thương mại nào (ví dụ: giảm thuế) mà một quốc gia dành cho một thành viên WTO nào đó thì cũng phải dành cho tất cả các thành viên WTO khác. Điều này nhằm đảm bảo sự công bằng và không phân biệt đối xử trong thương mại quốc tế.

Thương mại nội ngành là hình thức trao đổi hàng hóa trong cùng một ngành công nghiệp. Ví dụ, một quốc gia vừa xuất khẩu ô tô vừa nhập khẩu ô tô. Điều này thường xảy ra giữa các quốc gia có trình độ phát triển tương đồng và có nhu cầu đa dạng về sản phẩm trong cùng một ngành.

Thuế nhập khẩu là một biện pháp thuế quan, tức là sử dụng thuế để hạn chế thương mại. Các lựa chọn còn lại (hạn ngạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, thủ tục hải quan) đều là các biện pháp phi thuế quan, sử dụng các quy định, thủ tục hành chính để hạn chế nhập khẩu.

Thuế giá trị gia tăng (VAT) là một loại thuế tiêu dùng, không được coi là rào cản kỹ thuật đối với thương mại. Các lựa chọn còn lại (tiêu chuẩn an toàn, quy định ghi nhãn, quy trình kiểm định) đều là các biện pháp kỹ thuật có thể tạo ra rào cản đối với hàng hóa nhập khẩu nếu chúng được thiết kế hoặc thực thi một cách phân biệt đối xử hoặc quá mức cần thiết.

Cán cân thương mại là một phần của cán cân thanh toán quốc tế, thể hiện sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Thặng dư thương mại xảy ra khi xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu, và thâm hụt thương mại xảy ra khi nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu.

Lý thuyết `Lợi thế tuyệt đối` là một trong những lý thuyết thương mại quốc tế đầu tiên, được xây dựng bởi Adam Smith trong cuốn sách `Của cải của các quốc gia` (The Wealth of Nations). Lý thuyết này cho rằng một quốc gia có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất một hàng hóa nào đó nếu quốc gia đó có thể sản xuất hàng hóa đó với chi phí thấp hơn (sử dụng ít nguồn lực hơn) so với các quốc gia khác.

Mục tiêu chính của AFTA là xóa bỏ hàng rào thuế quan và phi thuế quan trong nội khối ASEAN, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại tự do giữa các nước thành viên. Các mục tiêu khác như thống nhất tiền tệ, liên minh chính trị hoặc hợp tác quân sự không phải là mục tiêu chính của AFTA, mà thuộc về các khuôn khổ hợp tác khác trong ASEAN.