Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kinh tế phát triển

Công nghiệp hóa hướng vào xuất khẩu (EOI) là một chiến lược phát triển kinh tế tập trung vào việc thúc đẩy các ngành công nghiệp có lợi thế so sánh để sản xuất hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu. Mục tiêu là tận dụng lợi thế từ thương mại quốc tế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm.

Đô thị hóa nhanh chóng, đặc biệt ở các nước đang phát triển, tạo ra áp lực lớn lên cơ sở hạ tầng đô thị (như giao thông, nhà ở, cấp nước, xử lý chất thải) và các dịch vụ công cộng (như y tế, giáo dục). Nếu không được quản lý tốt, đô thị hóa có thể dẫn đến các vấn đề như ô nhiễm, tắc nghẽn giao thông, nhà ở không đủ và bất bình đẳng xã hội, gây cản trở phát triển bền vững.

Vốn xã hội là một yếu tố quan trọng trong phát triển kinh tế, bao gồm các mạng lưới xã hội, sự tin tưởng và các chuẩn mực tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác và hành động tập thể. Nó không phải là giá trị tiền tệ hay các chương trình phúc lợi cụ thể.

Phát triển bao trùm nhấn mạnh rằng tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với công bằng xã hội và cơ hội cho tất cả mọi người, đặc biệt là các nhóm yếu thế. Nó không chỉ tập trung vào tăng trưởng GDP mà còn quan tâm đến phân phối lợi ích và giảm bất bình đẳng. Lựa chọn 3 đi ngược lại tinh thần của phát triển bao trùm.

Chỉ số GINI là một thước đo mức độ bất bình đẳng trong phân phối thu nhập hoặc của cải trong một nhóm dân cư. Chỉ số này dao động từ 0 (hoàn toàn bình đẳng) đến 1 (hoàn toàn bất bình đẳng). Nó là một công cụ quan trọng để đánh giá khía cạnh công bằng xã hội trong phát triển kinh tế.

Vốn tự nhiên đề cập đến các nguồn tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái cung cấp các dịch vụ thiết yếu cho con người và nền kinh tế. Rừng, nguồn nước sạch, đất đai màu mỡ và đa dạng sinh học là những ví dụ về vốn tự nhiên, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế bền vững.

Lời nguyền tài nguyên (hay nghịch lý phong phú) đề cập đến hiện tượng các quốc gia giàu tài nguyên thiên nhiên lại có xu hướng phát triển kinh tế kém hơn so với các quốc gia ít tài nguyên hơn. Điều này có thể do nhiều yếu tố, bao gồm sự phụ thuộc vào tài nguyên, biến động giá cả, tham nhũng, và xung đột.

Mô hình tăng trưởng Solow nhấn mạnh rằng tiến bộ công nghệ (hay năng suất tổng yếu tố - TFP) là động lực chính của tăng trưởng kinh tế dài hạn. Tích lũy vốn và tăng trưởng dân số chỉ tạo ra tăng trưởng ngắn hạn, trong khi tài nguyên thiên nhiên đóng vai trò thứ yếu so với công nghệ.

Lý thuyết `Nhảy vọt` cho rằng để thoát khỏi tình trạng kém phát triển, các quốc gia cần một cú `nhảy vọt` thông qua đầu tư đồng bộ và phối hợp vào nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế (ví dụ: cơ sở hạ tầng, công nghiệp, giáo dục). Điều này giúp tạo ra các hiệu ứng lan tỏa và vượt qua các rào cản phát triển.

Nền kinh tế phi chính thức bao gồm các hoạt động kinh tế diễn ra bên ngoài khuôn khổ pháp lý và quy định chính thức của nhà nước. Điều này có thể bao gồm các doanh nghiệp nhỏ, tự làm chủ, lao động thời vụ và các hoạt động kinh tế không đăng ký. Nó thường chiếm tỷ trọng lớn ở các nước đang phát triển.

Phát triển kinh tế bền vững nhấn mạnh sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường. Tăng trưởng GDP nhanh chóng `bằng mọi giá` có thể bỏ qua các yếu tố xã hội và môi trường, dẫn đến phát triển không bền vững.

Các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) là một chương trình nghị sự toàn cầu nhằm giải quyết các thách thức phát triển quan trọng đến năm 2030. Mặc dù tăng trưởng kinh tế quan trọng, nhưng SDGs nhấn mạnh phát triển toàn diện và bền vững, bao gồm các mục tiêu xã hội, môi trường và kinh tế. `Tăng trưởng GDP tối đa` không phải là một mục tiêu SDG, thay vào đó là `Tăng trưởng kinh tế bền vững và toàn diện`.

Ngoại ứng tiêu cực xảy ra khi một hoạt động kinh tế gây ra chi phí hoặc tác động xấu cho bên thứ ba không liên quan trực tiếp đến hoạt động đó. Ô nhiễm từ nhà máy là một ví dụ điển hình, gây hại cho môi trường và sức khỏe cộng đồng mà không được phản ánh trong giá cả thị trường của sản phẩm nhà máy.

Nền kinh tế xanh là một mô hình kinh tế nhằm mục đích đạt được tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sử dụng tài nguyên một cách bền vững. Nó không chỉ giới hạn ở năng lượng tái tạo mà bao gồm nhiều lĩnh vực và nguyên tắc kinh tế bền vững.

GDP bình quân đầu người, dù hữu ích, nhưng có những hạn chế. Nó không phản ánh sự bất bình đẳng thu nhập (GINI đo lường điều này) và bỏ qua các hoạt động kinh tế không được thị trường hóa (ví dụ: công việc gia đình, kinh tế tự cung tự cấp), do đó không phản ánh đầy đủ phúc lợi kinh tế và xã hội.

Thể chế mạnh mẽ và hiệu quả (bao gồm luật pháp, quy định, chính sách và cơ quan thực thi) là nền tảng cho phát triển kinh tế. Chúng tạo ra sự chắc chắn, giảm rủi ro và chi phí giao dịch, khuyến khích đầu tư, đổi mới và tăng trưởng bền vững. Cải cách thể chế tập trung vào việc cải thiện chất lượng và hiệu quả của các thể chế này.

Bẫy thu nhập trung bình mô tả tình huống các quốc gia đạt đến mức thu nhập trung bình nhưng gặp khó khăn trong việc tiếp tục phát triển lên mức thu nhập cao. Điều này thường do thiếu khả năng chuyển đổi sang các ngành kinh tế có giá trị gia tăng cao, dựa trên đổi mới và công nghệ.

Chất lượng thể chế đề cập đến hiệu quả và tính toàn diện của các quy tắc, luật lệ, tổ chức và cơ chế chính trị, kinh tế và xã hội của một quốc gia. Các yếu tố như minh bạch, trách nhiệm giải trình, bảo vệ quyền sở hữu, và hệ thống pháp luật hiệu quả là các khía cạnh quan trọng. Tỷ lệ tăng trưởng GDP là một chỉ số kinh tế, không trực tiếp đo lường chất lượng thể chế.

Lý thuyết phụ thuộc cho rằng sự kém phát triển của các nước đang phát triển không phải là trạng thái tự nhiên mà là kết quả của lịch sử bị phụ thuộc và bóc lột bởi các nước phát triển thông qua các cơ chế kinh tế và chính trị toàn cầu. Lý thuyết này nhấn mạnh các yếu tố bên ngoài hơn là yếu tố nội tại.

Các quốc gia chủ yếu xuất khẩu nông sản và khoáng sản thô thường được coi là đang ở giai đoạn tiền công nghiệp hoặc giai đoạn đầu của quá trình phát triển kinh tế. Giai đoạn này đặc trưng bởi sự phụ thuộc lớn vào khu vực nông nghiệp và khai thác tài nguyên thiên nhiên, với khu vực công nghiệp và dịch vụ còn kém phát triển.

Chuyển đổi cơ cấu kinh tế là quá trình thay đổi cơ bản trong cơ cấu sản xuất và việc làm của một quốc gia. Thông thường, nó bao gồm sự giảm tỷ trọng của khu vực nông nghiệp và sự gia tăng tỷ trọng của khu vực công nghiệp và dịch vụ trong GDP và lực lượng lao động. Đây là một đặc điểm quan trọng của quá trình phát triển kinh tế.

Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) là dòng vốn chính thức từ các chính phủ và tổ chức quốc tế đến các nước đang phát triển với mục tiêu chính là thúc đẩy phát triển kinh tế và phúc lợi. Khoản vay ưu đãi từ Ngân hàng Thế giới là một ví dụ điển hình về ODA, vì nó thường đi kèm với điều kiện ưu đãi và mục tiêu phát triển rõ ràng.

Vòng xoáy nghèo đói là một cơ chế mà ở đó nghèo đói trở thành nguyên nhân và hậu quả của chính nó. Các yếu tố như thiếu vốn, y tế kém, giáo dục thấp, và thể chế yếu kém có thể tương tác với nhau, tạo ra một vòng luẩn quẩn khiến người nghèo khó có thể tự mình thoát khỏi nghèo đói.

Lý thuyết tăng trưởng nội sinh khác với mô hình Solow ở chỗ nó cho rằng tiến bộ công nghệ không phải là yếu tố ngoại sinh mà là kết quả của các hoạt động kinh tế bên trong hệ thống (nội sinh), đặc biệt là đầu tư vào tri thức, vốn nhân lực và nghiên cứu & phát triển (R&D). Những yếu tố này có thể tạo ra tăng trưởng liên tục và không bị suy giảm.

Đầu tư vào giáo dục và y tế công là một biện pháp quan trọng để giảm bất bình đẳng thu nhập. Nó giúp nâng cao vốn con người cho những người có thu nhập thấp, tạo cơ hội tiếp cận giáo dục và chăm sóc sức khỏe tốt hơn, từ đó cải thiện khả năng kiếm thu nhập của họ trong dài hạn. Các lựa chọn khác có thể không trực tiếp hoặc thậm chí có thể làm tăng bất bình đẳng.

Mở cửa thương mại (giảm thuế quan và các rào cản thương mại khác) được cho là sẽ giúp các quốc gia đang phát triển tiếp cận thị trường quốc tế lớn hơn, tăng cường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua chuyên môn hóa và lợi thế so sánh.

Vốn con người đề cập đến kiến thức, kỹ năng, năng lực và sức khỏe của con người, giúp tăng năng suất lao động. Đầu tư vào vốn con người bao gồm giáo dục, đào tạo, y tế và các hoạt động nâng cao chất lượng cuộc sống. Đào tạo kỹ năng mềm là một ví dụ trực tiếp.

Chỉ số Phát triển Con người (HDI) là một thước đo tổng hợp đánh giá sự phát triển của một quốc gia dựa trên các khía cạnh sức khỏe, giáo dục và thu nhập, do Liên Hợp Quốc sử dụng. GDP bình quân đầu người chỉ đo lường khía cạnh kinh tế.

Công nghiệp hóa hướng nội (ISI) là một chiến lược phát triển kinh tế tập trung vào việc xây dựng và bảo hộ các ngành công nghiệp trong nước để tự cung cấp hàng hóa và giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu. Mục tiêu là phát triển một nền kinh tế tự chủ hơn.

Nghèo đói đa chiều là một khái niệm rộng hơn nghèo đói thu nhập. Nó xem xét sự thiếu hụt ở nhiều chiều cạnh khác nhau như sức khỏe, giáo dục, mức sống, an ninh, và trao quyền. Phương pháp đo lường nghèo đói đa chiều (MPI) được sử dụng để đánh giá mức độ và bản chất phức tạp của nghèo đói.