Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kinh tế quốc tế

Liên minh kinh tế là hình thức liên kết kinh tế quốc tế sâu rộng nhất, đòi hỏi các quốc gia thành viên không chỉ loại bỏ rào cản thương mại, thiết lập thuế quan chung với bên ngoài, tự do hóa di chuyển yếu tố sản xuất mà còn phải hài hòa hóa các chính sách kinh tế vĩ mô (như chính sách tiền tệ, tài khóa) để đạt được sự hội nhập kinh tế sâu sắc.

Thuyết trọng thương (Mercantilism) là một học thuyết kinh tế nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc kiểm soát thương mại quốc tế, chủ trương xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu để tạo ra thặng dư thương mại và tích lũy vàng và bạc, coi đó là thước đo sự giàu có và sức mạnh quốc gia.

Khu vực ưu đãi thương mại (PTA) là hình thức liên kết lỏng lẻo hơn so với khu vực mậu dịch tự do (FTA). Trong PTA, các quốc gia thành viên chỉ giảm thuế quan cho một số sản phẩm nhất định, trong khi FTA hướng tới loại bỏ thuế quan và các rào cản phi thuế quan đối với hầu hết các sản phẩm giữa các quốc gia thành viên.

Trong hệ thống tỷ giá hối đoái cố định, khi có áp lực làm giảm giá đồng nội tệ (do cung vượt quá cầu), ngân hàng trung ương can thiệp bằng cách bán dự trữ ngoại hối để mua vào đồng nội tệ trên thị trường ngoại hối, làm tăng cầu đồng nội tệ và giảm cung ngoại tệ, từ đó duy trì tỷ giá hối đoái ở mức cố định.

Điểm khác biệt chính giữa FDI và FPI là mức độ kiểm soát và quản lý. FDI liên quan đến việc nhà đầu tư nước ngoài có quyền kiểm soát và quản lý trực tiếp đối với doanh nghiệp hoặc tài sản đầu tư ở nước ngoài, trong khi FPI chỉ là đầu tư tài chính thông thường, nhà đầu tư không có quyền kiểm soát quản lý.

Liên minh kinh tế và tiền tệ (Economic and Monetary Union) là hình thức liên kết kinh tế quốc tế sâu rộng nhất, không chỉ bao gồm các đặc điểm của liên minh kinh tế (thị trường chung, hài hòa hóa chính sách kinh tế vĩ mô) mà còn tiến xa hơn bằng cách áp dụng một đồng tiền chung hoặc cố định tỷ giá hối đoái giữa các đồng tiền thành viên, tạo điều kiện cho tự do di chuyển yếu tố sản xuất (vốn, lao động) ở mức cao nhất.

Sự gia tăng các rào cản thương mại (như thuế quan, hạn ngạch) là yếu tố cản trở toàn cầu hóa kinh tế, chứ không phải thúc đẩy. Toàn cầu hóa kinh tế được thúc đẩy bởi các yếu tố như tiến bộ công nghệ, giảm chi phí vận tải, và sự phát triển của các tổ chức kinh tế quốc tế hướng tới tự do hóa thương mại và đầu tư.

Hiệp định thương mại tự do (FTA) là biện pháp tự do hóa thương mại, giảm thiểu hoặc loại bỏ các rào cản thương mại giữa các quốc gia thành viên, ngược lại với các công cụ bảo hộ thương mại như thuế quan, hạn ngạch, trợ cấp và tiêu chuẩn kỹ thuật.

Lạm phát cao kéo dài làm tăng chi phí sản xuất, làm cho hàng hóa và dịch vụ của quốc gia đó trở nên đắt đỏ hơn so với các quốc gia khác, do đó làm giảm tính cạnh tranh quốc tế.

WTO hoạt động dựa trên các nguyên tắc cơ bản như `Đối xử tối huệ quốc` (MFN - Most-Favored-Nation), nghĩa là các ưu đãi thương mại dành cho một quốc gia thành viên cũng phải được áp dụng cho tất cả các quốc gia thành viên khác, và `Đối xử quốc gia` (National Treatment), yêu cầu đối xử với hàng hóa nhập khẩu không kém ưu đãi hơn so với hàng hóa sản xuất trong nước sau khi hàng hóa nhập khẩu đã vào thị trường.

Chính sách `nội địa hóa` (import substitution) là một chiến lược phát triển kinh tế thường được các nước đang phát triển áp dụng, tập trung vào việc phát triển các ngành công nghiệp trong nước để sản xuất hàng hóa thay thế hàng nhập khẩu, nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, thúc đẩy công nghiệp hóa và tạo việc làm trong nước.

Khu vực mậu dịch tự do (FTA) là hình thức liên kết kinh tế khu vực ở mức độ thấp nhất, chủ yếu tập trung vào việc loại bỏ thuế quan và các rào cản phi thuế quan giữa các quốc gia thành viên, trong khi vẫn duy trì chính sách thương mại độc lập với các quốc gia bên ngoài.

Ngân hàng Thế giới (World Bank) là một tổ chức tài chính quốc tế tập trung vào việc cung cấp các khoản vay, viện trợ không hoàn lại và hỗ trợ kỹ thuật cho các nước đang phát triển và các nước có thu nhập thấp để giúp giảm nghèo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững.

Lợi thế so sánh dựa trên sự khác biệt về chi phí cơ hội giữa các quốc gia trong sản xuất hàng hóa và dịch vụ. Quốc gia có chi phí cơ hội thấp hơn trong sản xuất một hàng hóa sẽ có lợi thế so sánh trong hàng hóa đó.

Lý thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith cho rằng thương mại quốc tế có lợi khi các quốc gia chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có lợi thế tuyệt đối (sản xuất hiệu quả hơn với cùng lượng đầu vào hoặc sản xuất nhiều hơn với cùng đầu vào) và nhập khẩu hàng hóa mà họ có lợi thế tuyệt đối kém hơn.

Hiệu ứng đường cong J (J-curve effect) mô tả hiện tượng cán cân thương mại có thể xấu đi trong ngắn hạn sau khi phá giá tiền tệ do hiệu ứng giá cả (giá trị nhập khẩu tăng lên tính bằng nội tệ) trước khi hiệu ứng khối lượng (xuất khẩu tăng, nhập khẩu giảm) có tác động tích cực trong dài hạn.

Chảy máu chất xám đề cập đến sự di cư của những người có trình độ học vấn cao, kỹ năng chuyên môn và tài năng từ quốc gia của họ (thường là các nước đang phát triển) sang các quốc gia khác (thường là các nước phát triển) để tìm kiếm cơ hội tốt hơn, gây ra sự mất mát nguồn nhân lực chất lượng cao cho quốc gia gốc.

Mô hình Heckscher-Ohlin cho rằng các quốc gia sẽ xuất khẩu hàng hóa sử dụng yếu tố sản xuất dồi dào của họ một cách chuyên sâu và nhập khẩu hàng hóa sử dụng yếu tố sản xuất khan hiếm.

Tỷ giá hối đoái thực tế được tính bằng tỷ giá hối đoái danh nghĩa điều chỉnh theo mức giá tương đối giữa hai quốc gia. Nếu lạm phát ở cả hai quốc gia đều bằng 0 (hoặc mức giá không thay đổi), thì tỷ giá hối đoái thực tế sẽ bằng với tỷ giá hối đoái danh nghĩa.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa là giá cả tương đối của đồng tiền giữa hai quốc gia, thể hiện số lượng đơn vị tiền tệ của một quốc gia cần thiết để đổi lấy một đơn vị tiền tệ của quốc gia khác trên thị trường ngoại hối.

Mục tiêu chính của IMF tập trung vào ổn định hệ thống tiền tệ quốc tế và cung cấp hỗ trợ tài chính ngắn hạn cho các quốc gia thành viên gặp khó khăn về cán cân thanh toán. Viện trợ phát triển dài hạn chủ yếu là vai trò của Ngân hàng Thế giới (World Bank).

Điều khoản thương mại (terms of trade) là tỷ lệ giữa chỉ số giá xuất khẩu và chỉ số giá nhập khẩu của một quốc gia. Nó phản ánh sức mua quốc tế của hàng xuất khẩu của một quốc gia, tức là một đơn vị hàng xuất khẩu có thể đổi được bao nhiêu đơn vị hàng nhập khẩu.

Cán cân thanh toán quốc tế (BOP) là một bản ghi kế toán thống kê, tổng hợp tất cả các giao dịch kinh tế giữa cư dân của một quốc gia và phần còn lại của thế giới trong một thời kỳ nhất định, thường là một năm.

Việc phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương bởi các yếu tố bên ngoài như biến động nhu cầu thị trường thế giới, suy thoái kinh tế ở các quốc gia nhập khẩu, hoặc thay đổi chính sách thương mại của các đối tác thương mại lớn. Sự đa dạng hóa cơ cấu kinh tế và thị trường xuất khẩu có thể giúp giảm thiểu rủi ro này.

Các tiêu chuẩn về môi trường và lao động là ví dụ về rào cản phi thuế quan, vì chúng có thể hạn chế thương mại bằng cách đặt ra các yêu cầu hoặc điều kiện mà hàng hóa nhập khẩu phải đáp ứng, ngoài các loại thuế và hạn ngạch truyền thống.

Trong mô hình Mundell-Fleming với tỷ giá hối đoái thả nổi và vốn di chuyển hoàn hảo, chính sách tài khóa mở rộng sẽ không có tác động đáng kể đến sản lượng. Lãi suất trong nước có xu hướng tăng do chính sách tài khóa mở rộng sẽ ngay lập tức bị cân bằng bởi dòng vốn vào, gây áp lực tăng giá đồng nội tệ. Sự tăng giá đồng nội tệ làm giảm xuất khẩu ròng, triệt tiêu tác động mở rộng của chính sách tài khóa lên sản lượng.

Điều kiện Marshall-Lerner chỉ ra rằng để phá giá tiền tệ cải thiện cán cân thương mại, tổng độ co giãn của cầu nhập khẩu và cầu xuất khẩu theo giá (giá trị tuyệt đối) phải lớn hơn 1. Điều này đảm bảo rằng sự thay đổi về khối lượng giao dịch (tăng xuất khẩu, giảm nhập khẩu) đủ lớn để bù đắp cho sự thay đổi về giá cả và cải thiện cán cân thương mại.

Hội nhập kinh tế theo chiều sâu (deep integration) vượt xa việc loại bỏ các rào cản thương mại biên giới (thuế quan, hạn ngạch) như trong hội nhập kinh tế theo chiều rộng (shallow integration). Hội nhập sâu đòi hỏi sự hài hòa hóa các quy định, tiêu chuẩn, chính sách trong nước (như luật cạnh tranh, tiêu chuẩn lao động, môi trường, chính sách đầu tư) để tạo ra một sân chơi bình đẳng và giảm thiểu các rào cản phi thuế quan.

Toàn cầu hóa kinh tế thúc đẩy sự phân công lao động quốc tế sâu rộng hơn và sự phát triển của chuỗi giá trị toàn cầu, trong đó quá trình sản xuất được phân chia thành nhiều giai đoạn và thực hiện ở các quốc gia khác nhau để tận dụng lợi thế so sánh và giảm chi phí.

Phá giá tiền tệ làm cho hàng xuất khẩu của quốc gia trở nên rẻ hơn và hàng nhập khẩu trở nên đắt hơn, từ đó có thể cải thiện cán cân thương mại bằng cách khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu (với điều kiện đáp ứng điều kiện Marshall-Lerner).