Đề 15 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Tâm lý học đại cương

Định kiến (Stereotype) là niềm tin khái quát hóa quá mức hoặc đôi khi là tiêu cực về một nhóm người, thường bỏ qua sự khác biệt cá nhân bên trong nhóm đó.

Nghiên cứu khảo sát (Survey research) là phương pháp hiệu quả để thu thập thông tin từ một mẫu lớn thông qua bảng hỏi hoặc phỏng vấn, nhằm mô tả thái độ, niềm tin, hoặc hành vi của một nhóm người.

Tâm lý học phân tích (Psychoanalysis), do Sigmund Freud khởi xướng, đặc biệt coi trọng vô thức và các xung đột vô thức ảnh hưởng đến hành vi.

Biến số độc lập (Independent variable) là biến số mà nhà nghiên cứu chủ động thao tác hoặc thay đổi trong một thí nghiệm để xem xét ảnh hưởng của nó đến biến số khác (biến số phụ thuộc).

Liệu pháp hành vi - nhận thức (Cognitive Behavioral Therapy - CBT) là một phương pháp trị liệu tâm lý hiệu quả, tập trung vào việc xác định và thay đổi các suy nghĩ tiêu cực và hành vi không thích nghi, giúp người bệnh cải thiện chức năng và giảm triệu chứng.

Khuếch tán trách nhiệm (Diffusion of responsibility) là một hiện tượng tâm lý xã hội, trong đó khi có nhiều người chứng kiến một sự cố (ví dụ, tình huống khẩn cấp), mỗi cá nhân cảm thấy ít trách nhiệm hơn trong việc can thiệp hoặc giúp đỡ so với khi họ là người duy nhất chứng kiến.

Hội chứng Stockholm là một trạng thái tâm lý nghịch lý, trong đó con tin hoặc nạn nhân lạm dụng phát triển cảm xúc tích cực hoặc đồng cảm với kẻ bắt cóc hoặc kẻ lạm dụng của họ. Hội chứng này thường xảy ra trong các tình huống bị giam cầm kéo dài.

Tự kỷ ám thị (Self-fulfilling prophecy) xảy ra khi kỳ vọng của một người về người khác (hoặc về chính mình) vô tình khiến người đó hành xử theo cách xác nhận kỳ vọng ban đầu. Ví dụ, nếu giáo viên tin rằng một học sinh kém thông minh, họ có thể đối xử với học sinh đó theo cách khiến học sinh thực sự học kém hơn.

Hạch hạnh nhân (Amygdala) là một phần của hệ viền, đóng vai trò then chốt trong việc xử lý và điều chỉnh cảm xúc, đặc biệt là cảm xúc sợ hãi và giận dữ.

Trong lý thuyết phân tâm học của Freud, `siêu tôi` (Superego) là thành phần nhân cách đại diện cho lương tâm, đạo đức và các chuẩn mực xã hội đã được nội tâm hóa. Nó hoạt động như một `thẩm phán` đạo đức, kiểm duyệt hành vi của `cái tôi`.

Thí nghiệm của Pavlov với chó là ví dụ điển hình về học tập theo kiểu phản xạ có điều kiện, một hình thức học tập liên kết các kích thích.

Thuyết nhu cầu của Maslow sắp xếp các nhu cầu của con người theo hình tháp, với nhu cầu tự hiện thực hóa (Self-actualization) ở đỉnh cao nhất, thể hiện mong muốn phát triển tiềm năng bản thân một cách tối đa.

Thiên kiến xác nhận (Confirmation bias) là một lỗi nhận thức phổ biến, trong đó con người có xu hướng tìm kiếm, giải thích, ưu tiên và ghi nhớ thông tin theo cách xác nhận hoặc hỗ trợ niềm tin hoặc giá trị hiện tại của họ.

Khủng hoảng tuổi trung niên (Midlife crisis) là một khái niệm phổ biến trong tâm lý học phát triển, thường được liên kết với giai đoạn tuổi trưởng thành trung niên (khoảng từ 40 đến 60 tuổi), khi người ta có thể đánh giá lại cuộc sống và sự nghiệp của mình.

Cảm giác (Sensation) là quá trình tiếp nhận các kích thích từ môi trường thông qua các giác quan. Tri giác (Perception) là quá trình giải thích và tổ chức thông tin cảm giác đó để tạo ra một nhận thức có ý nghĩa về thế giới.

Thái độ thường được xem là có ba thành phần: nhận thức (suy nghĩ, niềm tin), hành vi (xu hướng hành động), và cảm xúc (cảm xúc và tình cảm). Thành phần cảm xúc (Affective component) bao gồm những cảm xúc và tình cảm liên quan đến đối tượng thái độ.

Điều kiện hóa cổ điển (Classical conditioning) là một hình thức học tập, trong đó một kích thích trung tính (ban đầu không gây ra phản ứng) trở thành kích thích có điều kiện (gây ra phản ứng) sau khi được ghép đôi liên tục với một kích thích không điều kiện (gây ra phản ứng tự nhiên, không cần học tập).

Trí nhớ giác quan (Sensory memory) là giai đoạn đầu tiên của trí nhớ, lưu giữ thông tin từ giác quan trong một khoảng thời gian cực ngắn, đủ để chúng ta chọn lọc và chuyển thông tin quan trọng sang trí nhớ ngắn hạn.

Thang đo trí tuệ Wechsler (WAIS) là một trong những công cụ đo lường trí tuệ phổ biến nhất, được thiết kế để đo lường trí tuệ tổng quát (general intelligence - g), bao gồm nhiều khả năng nhận thức khác nhau như ngôn ngữ, suy luận, trí nhớ làm việc và tốc độ xử lý thông tin.

Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD) được nhận biết bởi sự lo lắng quá mức và khó kiểm soát về nhiều sự kiện hoặc hoạt động khác nhau, kéo dài trong ít nhất sáu tháng.

Tâm lý học tập trung vào việc nghiên cứu một cách khoa học về hành vi và các quá trình tâm thần của con người và động vật.

Chối bỏ (Denial) là một cơ chế phòng vệ mà trong đó một người từ chối chấp nhận thực tế đau khổ hoặc đe dọa. Đây là một cách vô thức để bảo vệ bản thân khỏi những thông tin hoặc tình huống quá sức chịu đựng.

Rối loạn stress sau sang chấn (PTSD) là một rối loạn tâm thần có thể phát triển sau khi một người trải qua hoặc chứng kiến một sự kiện sang chấn, kinh hoàng hoặc đe dọa tính mạng, như tai nạn nghiêm trọng, bạo lực, hoặc thiên tai.

Mô hình `Năm yếu tố nhân cách lớn` (Big Five) bao gồm: Hướng ngoại, Tận tâm, Dễ chịu, Ổn định cảm xúc (Neuroticism), và Cởi mở (Openness to experience). `Thông minh` không phải là một trong năm yếu tố nhân cách này.

Thuyết học tập xã hội (Social Learning Theory) của Bandura nhấn mạnh rằng con người học hỏi hành vi thông qua việc quan sát người khác (mô hình) và bắt chước hành vi của họ, đặc biệt khi thấy người mẫu được khen thưởng hoặc tránh bị phạt.

Trong lý thuyết phân tâm học của Freud, `cái tôi` (ego) là một trong ba thành phần của nhân cách, cùng với `cái ấy` (id) và `siêu tôi` (superego), hoạt động dựa trên nguyên tắc hiện thực.

Cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi, giao tiếp xã hội và đánh giá tình huống, nhưng không phải là chức năng chính của trí nhớ dài hạn. Trí nhớ dài hạn là hệ thống lưu trữ thông tin, kiến thức, và kinh nghiệm trong thời gian dài.

Thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner đề xuất rằng có nhiều loại trí tuệ khác nhau. Trí tuệ tương tác nhân văn (Interpersonal intelligence) là khả năng hiểu và tương tác hiệu quả với người khác, bao gồm khả năng nhận biết và phản ứng phù hợp với tâm trạng, động cơ và mong muốn của người khác.

Tri giác (Perception) là quá trình tâm lý mà qua đó chúng ta tổ chức và giải thích thông tin giác quan để hiểu về môi trường xung quanh. Nó khác với cảm giác (sensation), vốn chỉ là sự tiếp nhận thông tin từ giác quan.

Trí nhớ tường thuật (Episodic memory) là một loại trí nhớ dài hạn, lưu trữ thông tin về các sự kiện, trải nghiệm cá nhân và bối cảnh thời gian, không gian cụ thể mà chúng xảy ra. Nó giống như `nhật ký` tinh thần của cuộc đời mỗi người.