Đề 2 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Dân số học

Tổng tỷ suất sinh (TFR) là số con trung bình mà một phụ nữ dự kiến sẽ sinh ra trong suốt cuộc đời sinh sản của mình, nếu duy trì mức sinh hiện tại trong suốt độ tuổi sinh đẻ (thường từ 15-49 tuổi).

Phát triển bền vững đòi hỏi sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và công bằng xã hội. Quản lý dân số hợp lý (không nhất thiết phải là tăng hay giảm dân số, mà là kiểm soát tốc độ tăng trưởng, cơ cấu dân số phù hợp) và phát triển kinh tế xã hội hài hòa là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Cả tăng và giảm dân số quá mức đều có thể gây ra những thách thức cho phát triển bền vững.

Tỷ suất sinh thô (CBR) được tính bằng cách lấy số trẻ sinh ra sống trong một năm, chia cho dân số trung bình trong cùng năm đó, và nhân với 1000. Dân số trung bình được sử dụng để đại diện cho quy mô dân số trong suốt cả năm.

Chính sách dân số `một con` là một chính sách kiểm soát dân số nghiêm ngặt được áp dụng ở Trung Quốc từ năm 1979 đến 2015, nhằm hạn chế tốc độ tăng dân số.

Ba thành phần cơ bản của dân số học là sinh sản, tử vong và di cư, vì chúng trực tiếp ảnh hưởng đến quy mô và cơ cấu dân số. Lạm phát là một khái niệm kinh tế, không liên quan trực tiếp đến dân số học.

Mô hình chuyển đổi dân số mô tả quá trình thay đổi dân số từ giai đoạn có tỷ lệ sinh và tử vong cao sang giai đoạn có tỷ lệ sinh và tử vong thấp, thường đi kèm với quá trình công nghiệp hóa và phát triển kinh tế xã hội.

Dhaka, Bangladesh, thường được coi là một trong những thành phố có mật độ dân số cao nhất trên thế giới, vượt qua cả Tokyo, New York và London về mật độ dân cư.

Tháp dân số là biểu đồ thể hiện cơ cấu dân số theo độ tuổi và giới tính, giúp hình dung sự phân bố dân số và dự đoán xu hướng phát triển dân số trong tương lai.

Dân số già hóa là tình trạng tỷ lệ người cao tuổi (thường từ 65 tuổi trở lên) trong tổng dân số ngày càng tăng, do tỷ lệ sinh giảm và tuổi thọ trung bình tăng.

Tỷ lệ phụ thuộc (dependency ratio) là một chỉ số đo lường gánh nặng kinh tế mà dân số phụ thuộc (thường là nhóm tuổi dưới 15 và trên 65) tạo ra cho dân số trong độ tuổi lao động (thường từ 15-64 tuổi). Nó phản ánh số người phụ thuộc mà mỗi 100 người trong độ tuổi lao động phải gánh vác.

Dân số học là môn khoa học nghiên cứu về dân số, tập trung vào quy mô, cơ cấu, sự phân bố và các biến động của dân số theo thời gian.

Trong dân số học, `cohort` (nhóm когорта) là một nhóm người có chung một sự kiện nhân khẩu học quan trọng trong cùng một khoảng thời gian, phổ biến nhất là nhóm sinh (birth cohort) – những người sinh ra trong cùng một năm hoặc giai đoạn nhất định. Nghiên cứu когорта giúp theo dõi sự thay đổi và xu hướng nhân khẩu học theo thời gian của một nhóm người cụ thể.

Di cư lao động từ nông thôn ra thành thị thường là di cư tự nguyện, chủ yếu vì mục đích kinh tế, tìm kiếm việc làm và cơ hội thu nhập tốt hơn ở các khu vực thành thị. Các loại di cư còn lại (do chiến tranh, tị nạn, thiên tai) thường là di cư cưỡng bức và không tự nguyện.

Cửa sổ nhân khẩu học là giai đoạn mà tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động lớn hơn đáng kể so với tỷ lệ dân số phụ thuộc (trẻ em và người già). Đây là cơ hội vàng để phát triển kinh tế do lực lượng lao động dồi dào và gánh nặng phụ thuộc thấp.

Để giảm tốc độ tăng dân số, các biện pháp phù hợp bao gồm nâng cao trình độ học vấn cho phụ nữ, cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình và thực hiện chính sách khuyến khích sinh ít con. Khuyến khích sinh nhiều con sẽ làm tăng tốc độ tăng dân số, đi ngược lại mục tiêu giảm tốc độ tăng dân số.

Đô thị hóa là quá trình tăng tỷ lệ dân số sống ở khu vực thành thị, thường đi kèm với sự phát triển kinh tế, công nghiệp và dịch vụ ở các đô thị.

Dân số già hóa thường dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động trẻ và tăng gánh nặng cho hệ thống lương hưu, bảo trợ xã hội và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Tuy nhiên, nó KHÔNG trực tiếp gây ra gia tăng tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ, thậm chí có thể tạo ra cơ hội việc làm cho giới trẻ trong một số lĩnh vực.

Các nguồn dữ liệu chính thức về dân số học thường bao gồm tổng điều tra dân số, hệ thống đăng ký hộ tịch và các cuộc điều tra chọn mẫu do cơ quan thống kê nhà nước thực hiện. Mạng xã hội và các khảo sát trực tuyến không chính thức không được coi là nguồn dữ liệu đáng tin cậy cho mục đích thống kê dân số học chính thức.

Dân số quá đông có thể gây áp lực lớn lên các hệ thống giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng và tài nguyên thiên nhiên, dẫn đến nhiều vấn đề kinh tế và xã hội như thiếu việc làm, quá tải dịch vụ công, ô nhiễm môi trường,...

Giai đoạn 2 (Đầu công nghiệp) của mô hình chuyển đổi dân số thường có tỷ lệ tăng dân số tự nhiên cao nhất. Trong giai đoạn này, tỷ lệ tử vong giảm mạnh do cải thiện y tế và điều kiện sống, trong khi tỷ lệ sinh vẫn còn cao.

Dự báo dân số thường sử dụng các mô hình toán học và thống kê phức tạp, dựa trên dữ liệu dân số lịch sử và hiện tại, cũng như các giả định về xu hướng sinh, tử và di cư trong tương lai. Các phương pháp khác như phân tích chứng khoán, bói toán hay khảo sát chuyên gia kinh tế không phù hợp cho dự báo dân số.

Hạn chế chính của CBR là nó là `thô` (crude), tức là không tính đến cơ cấu tuổi của dân số. Các quốc gia có cơ cấu tuổi trẻ hơn có xu hướng có CBR cao hơn, ngay cả khi mức sinh thực tế ở mỗi nhóm tuổi tương đương với quốc gia có cơ cấu tuổi già hơn. Do đó, CBR có thể không phải là chỉ số so sánh chính xác mức sinh giữa các quốc gia có cơ cấu tuổi khác nhau.

Sự gia tăng dân số tự nhiên xảy ra khi số trẻ sinh ra nhiều hơn số người chết. Điều này có nghĩa là tỷ lệ sinh phải cao hơn tỷ lệ tử vong.

GDP bình quân đầu người là một chỉ số kinh tế quan trọng, phản ánh mức độ giàu có và phát triển kinh tế của một quốc gia. Trong khi tuổi thọ, tỷ lệ sinh và mật độ dân số là các chỉ số dân số học, GDP bình quân đầu người thuộc lĩnh vực kinh tế và thường được sử dụng song song với các chỉ số dân số học để đánh giá toàn diện mức độ phát triển.

Dữ liệu dân số học có nhiều ứng dụng quan trọng trong hoạch định chính sách, phân tích nhu cầu dịch vụ công, nghiên cứu thị trường và marketing. Tuy nhiên, nó ít có ứng dụng trực tiếp trong dự báo xu hướng thị trường chứng khoán, vốn phụ thuộc vào nhiều yếu tố kinh tế và tài chính khác.

Mật độ dân số là số người trung bình trên một đơn vị diện tích lãnh thổ (ví dụ: người/km²). Nó được tính bằng cách chia tổng dân số cho diện tích lãnh thổ.

Di cư ròng là sự khác biệt giữa số người nhập cư vào một khu vực và số người xuất cư khỏi khu vực đó. Nó được tính bằng cách lấy tổng số người nhập cư trừ đi tổng số người xuất cư.

Chiến tranh và xung đột gây ra thương vong lớn, phá hủy cơ sở hạ tầng, làm gián đoạn dịch vụ y tế và gây ra nhiều hậu quả tiêu cực khác, dẫn đến giảm tuổi thọ trung bình của dân số.

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, tức là số bé trai sinh ra nhiều hơn đáng kể so với bé gái, thường xảy ra do yếu tố văn hóa xã hội, đặc biệt là ở các quốc gia có quan niệm ưu tiên sinh con trai hơn con gái và sử dụng các biện pháp can thiệp để lựa chọn giới tính thai nhi.

Các yếu tố như tiến bộ y tế, mức sống, và tình trạng chiến tranh đều có ảnh hưởng đáng kể đến tỷ suất tử vong. Xu hướng thời trang và tiêu dùng không có mối liên hệ trực tiếp hoặc đáng kể đến tỷ lệ tử vong.