Đề 2 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kinh tế môi trường

Tỷ lệ chiết khấu cao làm giảm giá trị hiện tại của các lợi ích và chi phí trong tương lai. Do đó, việc sử dụng tỷ lệ chiết khấu cao trong đánh giá dự án môi trường có xu hướng ưu tiên lợi ích kinh tế hiện tại và giảm tầm quan trọng của lợi ích môi trường trong tương lai, đặc biệt là các lợi ích dài hạn.

Đường cong Kuznets môi trường (EKC) cho rằng có một mối quan hệ hình chữ U ngược giữa tăng trưởng kinh tế và suy thoái môi trường. Theo đó, ở giai đoạn đầu phát triển kinh tế, ô nhiễm có xu hướng tăng, nhưng sau khi đạt đến một mức thu nhập nhất định, ô nhiễm sẽ giảm khi xã hội quan tâm hơn đến môi trường và có nguồn lực để đầu tư vào công nghệ sạch và chính sách môi trường.

Tỷ lệ chiết khấu (discount rate) là một yếu tố quan trọng trong phân tích chi phí - lợi ích của các dự án dài hạn, đặc biệt là các dự án môi trường. Nó được sử dụng để chiết khấu giá trị lợi ích và chi phí trong tương lai về giá trị hiện tại, giúp so sánh và đánh giá các dòng tiền theo thời gian.

Giá trị phi sử dụng (non-use values) như giá trị tồn tại, giá trị di sản, giá trị vị tha, phản ánh giá trị mà con người gán cho môi trường không liên quan đến việc sử dụng trực tiếp. Thách thức lớn nhất là tính chủ quan và khó xác định một cách khách quan và định lượng chính xác các giá trị này.

Quy định pháp luật trực tiếp (command-and-control) là các biện pháp quản lý môi trường mà chính phủ đặt ra các tiêu chuẩn, giới hạn hoặc quy tắc cụ thể mà các doanh nghiệp và cá nhân phải tuân thủ. Tiêu chuẩn khí thải là một ví dụ điển hình.

Thuế Pigou (Pigouvian tax) là một loại thuế được đánh vào các hoạt động gây ra ngoại ứng tiêu cực, nhằm nội bộ hóa chi phí ngoại ứng vào giá cả thị trường, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực.

Phương pháp chi phí du hành ước tính giá trị giải trí của một địa điểm tự nhiên bằng cách phân tích chi phí mà mọi người bỏ ra (thời gian, tiền bạc) để đến và sử dụng địa điểm đó.

Thuế môi trường (như thuế carbon) có thể tạo ra `lợi ích kép` (double dividend). Lợi ích thứ nhất là cải thiện môi trường do giảm phát thải. Lợi ích thứ hai là nguồn thu từ thuế có thể được sử dụng để giảm các loại thuế khác gây méo mó thị trường (ví dụ: thuế lao động), từ đó thúc đẩy kinh tế.

Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Nó bao gồm sự cân bằng giữa kinh tế, xã hội và môi trường, cũng như trách nhiệm với cả thế hệ hiện tại và tương lai.

Vấn đề người ăn không trả tiền (free-rider problem) xảy ra khi mọi người có thể hưởng lợi từ một hàng hóa hoặc dịch vụ công cộng mà không cần phải trả tiền cho nó, dẫn đến việc cung cấp không đủ hoặc không hiệu quả hàng hóa công cộng do thiếu động lực đóng góp.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, `giảm thiểu` (mitigation) là các hành động và chính sách nhằm giảm phát thải khí nhà kính (nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu) hoặc tăng cường khả năng hấp thụ khí nhà kính.

Để giải quyết “thảm kịch của tài sản chung”, có nhiều giải pháp khả thi, bao gồm tư nhân hóa (chuyển tài sản chung thành tài sản tư nhân), thiết lập quyền sở hữu tập thể và các quy định quản lý sử dụng tài nguyên, và sử dụng các công cụ kinh tế để điều chỉnh hành vi sử dụng tài nguyên.

Vốn tự nhiên (natural capital) là khái niệm mở rộng vốn kinh tế để bao gồm cả tài nguyên thiên nhiên (như rừng, đất, nước, khoáng sản) và các dịch vụ hệ sinh thái (như điều hòa khí hậu, lọc nước, thụ phấn) mang lại lợi ích cho con người và nền kinh tế.

Hệ thống giấy phép phát thải có thể giao dịch là một công cụ kinh tế dựa trên thị trường. Nó tạo ra một thị trường cho quyền phát thải, cho phép các doanh nghiệp giao dịch giấy phép và đạt được mục tiêu giảm phát thải một cách hiệu quả về chi phí.

Cả thuế ô nhiễm (tạo động lực giảm ô nhiễm), trợ cấp R&D công nghệ xanh (giảm chi phí đổi mới), và tiêu chuẩn môi trường (bắt buộc tuân thủ và tìm kiếm giải pháp tốt hơn) đều có thể khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch hơn.

Kinh tế tuần hoàn (circular economy) là một mô hình kinh tế nhằm mục đích giảm thiểu chất thải và sử dụng tài nguyên hiệu quả bằng cách kéo dài vòng đời sản phẩm, tái sử dụng, tái chế và phục hồi vật liệu, thay vì mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống `khai thác - sản xuất - thải bỏ`.

Ngoại ứng (externality) xảy ra khi hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng của một cá nhân hoặc doanh nghiệp gây ra chi phí hoặc lợi ích cho bên thứ ba mà không được phản ánh trong giá thị trường. Ví dụ, ô nhiễm là một ngoại ứng tiêu cực.

Ngoại ứng mạng lưới (network externality) xảy ra khi giá trị hoặc lợi ích của một sản phẩm hoặc dịch vụ tăng lên khi có nhiều người sử dụng nó. Trong kinh tế môi trường, việc sử dụng năng lượng tái tạo có thể tạo ra ngoại ứng mạng lưới tích cực vì khi nhiều người sử dụng, chi phí sản xuất có thể giảm, cơ sở hạ tầng phát triển hơn, và nhận thức cộng đồng tăng lên.

Thị trường thất bại trong lĩnh vực môi trường chủ yếu do sự tồn tại của ngoại ứng (tiêu cực như ô nhiễm, hoặc tích cực như lợi ích từ rừng) và tính chất hàng hóa công cộng của nhiều tài nguyên môi trường, kết hợp với thông tin không hoàn hảo.

Chi phí cận biên của việc giảm ô nhiễm thường tăng dần khi mức giảm ô nhiễm càng cao. Điều này là do việc loại bỏ những đơn vị ô nhiễm cuối cùng thường tốn kém hơn so với việc loại bỏ những đơn vị đầu tiên.

Hàng hóa chung (common-pool resources) có hai đặc điểm chính: tính cạnh tranh (việc một người sử dụng tài nguyên làm giảm khả năng người khác sử dụng) và tính không loại trừ (khó hoặc tốn kém để ngăn chặn người khác sử dụng). Do tính không loại trừ và cạnh tranh, hàng hóa chung thường khó quản lý tư nhân hiệu quả và dễ dẫn đến `thảm kịch của tài sản chung`.

Định giá môi trường là quá trình gán giá trị kinh tế (thường là tiền tệ) cho các tài sản và dịch vụ môi trường, bao gồm cả những giá trị phi thị trường như giá trị sử dụng và giá trị tồn tại.

Kinh tế môi trường là một lĩnh vực kinh tế học nghiên cứu về cách con người sử dụng tài nguyên thiên nhiên và tác động của các hoạt động kinh tế đến môi trường, cũng như các giải pháp kinh tế để quản lý và bảo vệ môi trường.

“Thảm kịch của tài sản chung” (Tragedy of the Commons) là một khái niệm mô tả tình huống khi nhiều cá nhân, hành động độc lập và hợp lý vì lợi ích riêng của mình trong việc sử dụng một tài nguyên chung (như đồng cỏ chung, nguồn cá), cuối cùng dẫn đến sự cạn kiệt hoặc suy thoái tài nguyên đó, gây thiệt hại cho tất cả mọi người.

Hàng hóa công cộng có hai đặc tính chính: không loại trừ (non-excludable) và không cạnh tranh (non-rivalrous). Không khí sạch đáp ứng cả hai tiêu chí này, trong khi các lựa chọn khác không phải là hàng hóa công cộng.

GDP là một thước đo kinh tế quan trọng, nhưng nó có hạn chế trong việc phản ánh phúc lợi xã hội và môi trường. GDP không tính đến các chi phí liên quan đến suy thoái môi trường (như ô nhiễm, cạn kiệt tài nguyên) và do đó có thể đánh giá quá cao phúc lợi thực tế.

Hiệu quả Pareto (Pareto efficiency) là một trạng thái phân bổ nguồn lực mà tại đó không thể cải thiện tình trạng của bất kỳ ai (làm cho họ tốt hơn) mà không làm cho ít nhất một người khác trở nên tệ hơn. Đây là một tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế.

Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (contingent valuation method - CVM) là một phương pháp khảo sát được sử dụng để ước tính giá trị kinh tế của các hàng hóa và dịch vụ, đặc biệt là các giá trị phi thị trường như giá trị phi sử dụng của môi trường. Nó thường dựa trên việc hỏi trực tiếp mọi người về mức sẵn lòng trả (willingness to pay - WTP) của họ cho một sự cải thiện môi trường hoặc mức sẵn lòng chấp nhận (willingness to accept - WTA) để chấp nhận một sự suy thoái môi trường.

Tài nguyên tái tạo là tài nguyên có thể được bổ sung hoặc tái tạo trong một khoảng thời gian tương đối ngắn thông qua các quá trình tự nhiên. Năng lượng mặt trời là một ví dụ điển hình, trong khi dầu mỏ, than đá và khí đốt tự nhiên là tài nguyên không tái tạo.

Phân tích chi phí - lợi ích (CBA) là một công cụ quan trọng trong kinh tế môi trường, được sử dụng để so sánh tổng chi phí và tổng lợi ích của một dự án hoặc chính sách môi trường, nhằm đưa ra quyết định tối ưu về mặt kinh tế.