Đề 2 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Vật lý đại cương

Hiện tượng tán sắc ánh sáng là hiện tượng phân tích ánh sáng trắng (hoặc ánh sáng đa sắc) thành các thành phần đơn sắc khác nhau khi truyền qua một môi trường có chiết suất phụ thuộc vào bước sóng (ví dụ như lăng kính). Mỗi ánh sáng đơn sắc bị lệch theo một góc khác nhau, tạo ra quang phổ màu sắc.

Hiện tượng Doppler là sự thay đổi tần số sóng cảm nhận được (trong trường hợp âm thanh là độ cao của âm) khi nguồn sóng và người quan sát chuyển động tương đối với nhau. Khi nguồn âm và người quan sát tiến lại gần nhau, tần số cảm nhận được tăng lên; khi chúng ra xa nhau, tần số cảm nhận được giảm đi.

Hiện tượng khúc xạ ánh sáng xảy ra do vận tốc truyền ánh sáng thay đổi khi ánh sáng truyền từ môi trường này sang môi trường khác có chiết suất khác nhau. Sự thay đổi vận tốc này làm thay đổi hướng truyền của ánh sáng tại mặt phân cách giữa hai môi trường.

Khối lượng là đại lượng đo lường mức quán tính của vật. Vật có khối lượng càng lớn thì mức quán tính càng cao, nghĩa là càng khó thay đổi trạng thái chuyển động.

Hạt nhân nguyên tử được cấu tạo từ hai loại hạt cơ bản là proton (mang điện tích dương) và neutron (không mang điện tích). Electron là hạt mang điện tích âm và chuyển động xung quanh hạt nhân, tạo thành vỏ nguyên tử.

Lực quán tính không phải là lực tương tác thực sự giữa các vật. Nó là lực biểu kiến xuất hiện khi quan sát chuyển động từ một hệ quy chiếu phi quán tính (hệ quy chiếu có gia tốc). Ví dụ, khi xe phanh gấp, người ngồi trên xe cảm thấy có lực đẩy về phía trước – đó là lực quán tính.

Điện trở là đại lượng vật lý đặc trưng cho khả năng cản trở dòng điện của một vật liệu hoặc linh kiện điện. Vật liệu có điện trở lớn sẽ cản trở dòng điện mạnh hơn, và ngược lại. Điện dẫn là đại lượng nghịch đảo của điện trở, biểu thị khả năng dẫn điện. Điện dung và điện cảm là các đại lượng liên quan đến khả năng tích trữ năng lượng điện trường và từ trường, không trực tiếp đặc trưng cho khả năng cản trở dòng điện.

Sóng cơ học cần môi trường vật chất (rắn, lỏng, khí) để lan truyền dao động. Sóng cơ học không thể lan truyền trong chân không. Các phát biểu còn lại về sóng cơ học đều đúng.

Phản ứng hạt nhân tỏa năng lượng khi tổng năng lượng liên kết của các hạt nhân sản phẩm lớn hơn tổng năng lượng liên kết của các hạt nhân ban đầu. Điều này có nghĩa là các hạt nhân sản phẩm bền vững hơn các hạt nhân ban đầu, và sự chuyển từ trạng thái kém bền sang bền vững hơn giải phóng năng lượng.

Máy biến áp tăng áp (step-up transformer) là loại máy biến áp có số vòng dây cuộn thứ cấp lớn hơn số vòng dây cuộn sơ cấp, do đó điện áp đầu ra (cuộn thứ cấp) lớn hơn điện áp đầu vào (cuộn sơ cấp). Máy biến áp giảm áp (step-down transformer) có tác dụng ngược lại, giảm điện áp. Máy biến áp tự ngẫu và máy biến áp cách ly có cấu trúc và mục đích sử dụng khác.

Cộng hưởng điện trong mạch RLC nối tiếp xảy ra khi dung kháng của tụ điện (Z_C) bằng cảm kháng của cuộn cảm (Z_L). Khi đó, tổng trở của mạch đạt giá trị nhỏ nhất (chỉ còn điện trở R), và cường độ dòng điện trong mạch đạt giá trị cực đại. Tần số xảy ra cộng hưởng được gọi là tần số cộng hưởng.

Tia γ (gamma) là sóng điện từ có bước sóng rất ngắn và năng lượng rất lớn. Tia α (alpha) là dòng hạt nhân helium (2 proton và 2 neutron), tia β (beta) là dòng electron hoặc positron. Chỉ có tia γ là có bản chất sóng điện từ.

Hiện tượng mao dẫn là hiện tượng chất lỏng dâng lên hoặc hạ xuống trong các ống mao dẫn hẹp do lực căng bề mặt và lực dính. Nước thấm từ rễ lên thân cây là một ứng dụng quan trọng của hiện tượng mao dẫn, giúp vận chuyển nước và chất dinh dưỡng trong cây.

Quá trình đẳng nhiệt là quá trình biến đổi trạng thái của khí mà nhiệt độ được giữ không đổi (T = const). Vì nhiệt độ không đổi, nội năng của khí lý tưởng (chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ) cũng không đổi. Áp suất và thể tích có thể thay đổi trong quá trình đẳng nhiệt theo định luật Boyle-Mariotte (PV = const).

Trong dao động điều hòa, biên độ dao động là đại lượng không đổi, thể hiện độ lệch cực đại của vật so với vị trí cân bằng. Vận tốc, gia tốc và lực kéo về đều biến thiên tuần hoàn theo thời gian.

Trong mạch điện xoay chiều chỉ chứa tụ điện, dòng điện xoay chiều sớm pha hơn điện áp xoay chiều một góc π/2 (90 độ). Điều này là do tụ điện cản trở sự biến thiên của điện áp, khiến dòng điện đạt cực đại trước khi điện áp đạt cực đại.

Hiện tượng quang điện trong là hiện tượng electron bị bật ra khỏi liên kết trong chất bán dẫn và trở thành electron dẫn khi chất bán dẫn bị chiếu sáng. Điều này làm tăng độ dẫn điện của chất bán dẫn. Hiện tượng này khác với hiện tượng quang điện ngoài, trong đó electron bị bật ra khỏi bề mặt kim loại.

Số khối (A) của một hạt nhân nguyên tử là tổng số proton (Z) và neutron (N) có trong hạt nhân đó. A = Z + N. Số proton xác định điện tích hạt nhân và vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn, trong khi số neutron ảnh hưởng đến tính chất hạt nhân và độ bền của hạt nhân.

Đại lượng vectơ là đại lượng có cả độ lớn và hướng. Trong các lựa chọn trên, vận tốc là đại lượng vectơ (có độ lớn là tốc độ và hướng chuyển động). Năng lượng, công và nhiệt độ là các đại lượng vô hướng (chỉ có độ lớn, không có hướng).

Thấu kính hội tụ (thấu kính lồi) có phần rìa mỏng hơn phần giữa. Khi chùm tia sáng song song truyền qua thấu kính hội tụ, nó sẽ bị khúc xạ và hội tụ tại một điểm gọi là tiêu điểm.

Hai sóng được gọi là kết hợp khi chúng có cùng tần số (hoặc bước sóng) và hiệu pha giữa chúng không đổi theo thời gian. Điều này đảm bảo sự giao thoa ổn định, tạo ra các vùng tăng cường và triệt tiêu sóng xác định.

Ánh sáng đơn sắc là ánh sáng có một tần số xác định (tương ứng với một màu sắc nhất định trong quang phổ khả kiến). Ánh sáng trắng là ánh sáng đa sắc, chứa nhiều ánh sáng đơn sắc với các tần số khác nhau. Bước sóng và vận tốc của ánh sáng đơn sắc là hằng số trong một môi trường nhất định.

Nguyên lý hoạt động của động cơ nhiệt dựa trên định luật thứ hai nhiệt động lực học, đặc biệt là nguyên lý Carnot. Định luật thứ hai nhiệt động lực học giới hạn hiệu suất của động cơ nhiệt và chỉ ra rằng nhiệt không thể tự truyền từ vật lạnh sang vật nóng hơn nếu không có công từ bên ngoài.

Định luật Bernoulli mô tả mối quan hệ giữa áp suất (P), vận tốc (v) và độ cao (h) của chất lưu lý tưởng (không nhớt, không nén được) trong dòng chảy ổn định. Định luật này phát biểu rằng tổng của áp suất tĩnh, áp suất động (liên quan đến vận tốc) và áp suất thế năng (liên quan đến độ cao) là hằng số dọc theo một đường dòng.

Đơn vị của công và năng lượng trong hệ SI là Joule (J). Watt là đơn vị của công suất, Newton là đơn vị của lực, và Pascal là đơn vị của áp suất.

Theo thuyết lượng tử ánh sáng của Einstein, để hiện tượng quang điện ngoài xảy ra, photon ánh sáng kích thích phải có năng lượng đủ lớn để thắng công thoát electron của kim loại. Điều này tương ứng với việc tần số của ánh sáng kích thích phải lớn hơn hoặc bằng tần số giới hạn quang điện (hoặc bước sóng nhỏ hơn hoặc bằng bước sóng giới hạn quang điện).

Một trong những giả thuyết cơ bản của thuyết tương đối hẹp là vận tốc ánh sáng trong chân không (c ≈ 3x10^8 m/s) là hằng số đối với mọi hệ quy chiếu quán tính. Điều này có nghĩa là không có hệ quy chiếu đặc biệt nào mà ánh sáng truyền đi với vận tốc khác, và vận tốc ánh sáng không phụ thuộc vào chuyển động tương đối của nguồn sáng và người quan sát.

Tesla (T) là đơn vị đo cảm ứng từ (độ lớn của từ trường) trong hệ SI. Calo (cal), Kilowatt-giờ (kWh), và Electronvolt (eV) đều là các đơn vị đo năng lượng, mặc dù không phải là đơn vị SI chính thức (Joule).

Định luật bảo toàn cơ năng phát biểu rằng cơ năng (tổng động năng và thế năng) của một hệ kín được bảo toàn nếu chỉ có lực thế (lực bảo toàn) thực hiện công. Khi có lực ma sát hoặc lực cản, cơ năng sẽ chuyển hóa thành các dạng năng lượng khác (như nhiệt năng) và không còn được bảo toàn.

Định luật Ohm cho đoạn mạch phát biểu rằng cường độ dòng điện (I) chạy qua đoạn mạch tỉ lệ thuận với hiệu điện thế (U) giữa hai đầu đoạn mạch và tỉ lệ nghịch với điện trở (R) của đoạn mạch. Công thức đúng là I = U/R.