Đề 2 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online WTO và các hiệp định thương mại song và đa phương

`Nghĩa vụ ràng buộc′ (Binding Commitments) trong WTO là các cam kết mà các quốc gia thành viên đã thỏa thuận và phải tuân thủ. Chúng có tính ràng buộc pháp lý, nghĩa là các quốc gia không thể đơn phương tăng thuế hoặc dựng lên các rào cản thương mại đã cam kết cắt giảm.

Hạn ngạch (quota), giới hạn số lượng hàng hóa được phép nhập khẩu, là một loại rào cản phi thuế quan. Nó không phải là thuế (rào cản thuế quan) mà là một hạn chế về số lượng, tác động trực tiếp đến lượng hàng hóa được phép giao dịch.

Các biện pháp phòng vệ thương mại được WTO cho phép bao gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp, và tự vệ. `Biện pháp trả đũa thương mại đơn phương không được WTO cho phép′ là không phù hợp vì WTO khuyến khích giải quyết tranh chấp thông qua cơ chế của mình, không phải trả đũa đơn phương.

Nếu một quốc gia không tuân thủ phán quyết của Cơ quan Phúc thẩm, WTO có thể cho phép quốc gia bị thiệt hại áp dụng các biện pháp trả đũa thương mại tương đương với mức độ thiệt hại, nhằm gây áp lực buộc quốc gia vi phạm tuân thủ phán quyết.

TRIPS (Hiệp định về Các khía cạnh liên quan đến Thương mại của Quyền Sở hữu Trí tuệ) là một hiệp định đa phương của WTO quy định về các tiêu chuẩn tối thiểu về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (như bằng sáng chế, bản quyền, nhãn hiệu, bí mật thương mại) liên quan đến thương mại quốc tế.

Hiệp định thương mại đa phương mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn và ổn định hơn cho các quốc gia đang phát triển, giúp tăng cường xuất khẩu, thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

GATT (Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại) là hiệp định đa phương cốt lõi của WTO, tập trung vào việc giảm thuế quan và các rào cản thương mại đối với hàng hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại hàng hóa quốc tế.

WTO cấm tuyệt đối `trợ cấp xuất khẩu′ (subsidies contingent upon export performance) và `trợ cấp thay thế nhập khẩu′ (subsidies contingent upon the use of domestic over imported goods) vì chúng bị coi là gây méo mó thương mại nghiêm trọng nhất.

Nguyên tắc Đối xử quốc gia (National Treatment) quy định rằng sau khi hàng hóa nhập khẩu đã vào thị trường của một quốc gia thành viên, quốc gia đó phải đối xử với hàng hóa nhập khẩu không kém ưu đãi hơn so với hàng hóa tương tự trong nước về thuế, quy định và các luật lệ khác.

Các hiệp định thương mại song phương và khu vực hiện đại thường có phạm vi điều chỉnh rộng hơn so với các hiệp định của WTO, bao gồm nhiều lĩnh vực `mới′ và `sâu′ hơn như đầu tư, cạnh tranh, môi trường, lao động, sở hữu trí tuệ nâng cao, và thương mại điện tử, bên cạnh các vấn đề thương mại truyền thống.

Giai đoạn `tham vấn′ (consultation) là bước đầu tiên trong cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO, tạo cơ hội cho các bên tranh chấp thương lượng trực tiếp để cố gắng giải quyết vấn đề một cách thân thiện, tránh leo thang tranh chấp lên các giai đoạn tố tụng phức tạp hơn.

Nguyên tắc minh bạch trong WTO chủ yếu thể hiện ở việc các quốc gia thành viên có nghĩa vụ thông báo và công khai hóa tất cả các luật lệ, quy định, quyết định hành chính và chính sách thương mại của mình, giúp tạo môi trường thương mại dễ đoán định và công bằng hơn.

Điểm khác biệt chính là Liên minh thuế quan có chính sách thương mại chung với các nước ngoài khối (ví dụ như áp dụng cùng một mức thuế nhập khẩu từ bên ngoài), trong khi các thành viên FTA vẫn duy trì chính sách thương mại riêng với các nước không phải thành viên.

Thách thức lớn nhất hiện nay đối với WTO là sự gia tăng chủ nghĩa bảo hộ và căng thẳng thương mại, đặc biệt giữa các cường quốc kinh tế, làm suy yếu hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ và đe dọa vai trò trung tâm của WTO.

Ba `trụ cột′ chính của WTO là: (1) Đàm phán thương mại (thiết lập các quy tắc và giảm rào cản), (2) Giải quyết tranh chấp (giải quyết bất đồng thương mại), và (3) Rà soát chính sách thương mại (giám sát chính sách thương mại quốc gia). Xúc tiến đầu tư quốc tế không phải là trụ cột chính của WTO.

NAFTA∕USMCA là một hiệp định thương mại khu vực, không thuộc khuôn khổ WTO. GATT, GATS và TRIPS là các hiệp định đa phương quan trọng được quản lý bởi WTO, áp dụng cho tất cả các thành viên WTO.

Hiệp định song phương thường dễ dàng đạt được thỏa thuận và thực thi nhanh chóng hơn do chỉ có hai bên tham gia đàm phán, giảm thiểu sự phức tạp và khác biệt về lợi ích so với đàm phán đa phương với nhiều bên.

Hiệp định thương mại đa phương, như hệ thống WTO, tạo ra một sân chơi bình đẳng hơn cho tất cả các quốc gia thành viên, dựa trên các nguyên tắc không phân biệt đối xử (MFN, Đối xử quốc gia), giúp giảm thiểu tình trạng phân biệt đối xử vốn có trong các hiệp định song phương.

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO dựa trên các ban hội thẩm và Cơ quan Phúc thẩm đưa ra các phán quyết. Các phán quyết này có tính ràng buộc pháp lý đối với các quốc gia thành viên, đảm bảo tính công bằng và hiệu quả của hệ thống thương mại đa phương.

Thuế nhập khẩu là một loại rào cản thuế quan, không phải rào cản phi thuế quan. Các biện pháp như hạn ngạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, và quy tắc xuất xứ là các ví dụ về rào cản phi thuế quan, gây cản trở thương mại thông qua các quy định và thủ tục khác ngoài thuế.

Mục tiêu của WTO là tự do hóa thương mại, giảm thiểu bảo hộ mậu dịch để thúc đẩy cạnh tranh và tăng trưởng kinh tế toàn cầu, chứ không phải bảo hộ ngành sản xuất trong nước khỏi cạnh tranh quốc tế.

`Quy tắc xuất xứ` (rules of origin) trong các hiệp định thương mại được sử dụng để xác định quốc gia xuất xứ của hàng hóa. Việc xác định xuất xứ này rất quan trọng vì nó quyết định liệu hàng hóa có đủ điều kiện để được hưởng các ưu đãi về thuế quan và các ưu đãi khác theo hiệp định thương mại hay không.

GATS (Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ) của WTO chỉ điều chỉnh thương mại trong lĩnh vực dịch vụ, không bao gồm thương mại hàng hóa. Thương mại hàng hóa được điều chỉnh chủ yếu bởi GATT (Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại) và các hiệp định liên quan khác.

Hiệp định song phương không nhằm mục đích đảm bảo tuân thủ tuyệt đối các quy định của WTO; WTO là một hệ thống đa phương đã có cơ chế giám sát và giải quyết tranh chấp riêng. Các lý do khác như tăng cường quan hệ, tạo sân chơi công bằng, và vượt qua bế tắc đa phương là động lực chính cho hiệp định song phương.

Biện pháp tự vệ (Safeguard Measures) được WTO cho phép áp dụng khi có sự gia tăng đột biến về lượng hàng nhập khẩu gây ra hoặc đe dọa gây ra tổn hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước của nước nhập khẩu.

Theo WTO, các RTA được cho phép nếu chúng tạo ra `thương mại tạo lập′ (trade creation), tức là mở rộng thương mại giữa các thành viên mà không gây `chuyển hướng thương mại′ (trade diversion) đáng kể, làm tổn hại đến thương mại của các nước không phải thành viên.

TPRM (Cơ chế rà soát chính sách thương mại) của WTO là một cơ chế minh bạch hóa, theo đó WTO định kỳ rà soát và đánh giá chính sách thương mại của từng quốc gia thành viên, nhằm tăng cường tính minh bạch và hiểu biết lẫn nhau về chính sách thương mại giữa các thành viên.

Nguyên tắc MFN (Tối huệ quốc) yêu cầu nếu một quốc gia thành viên WTO dành cho một quốc gia nào đó (dù là thành viên WTO hay không) một ưu đãi thương mại, thì quốc gia đó cũng phải dành ưu đãi tương tự cho tất cả các thành viên WTO khác.

Cơ chế `đồng thuận đảo ngược′ (reverse consensus) được áp dụng trong quy trình thông qua các phán quyết giải quyết tranh chấp của WTO. Một phán quyết sẽ tự động được chấp nhận trừ khi tất cả các thành viên WTO (trong trường hợp của ban hội thẩm) hoặc Cơ quan Giải quyết Tranh chấp (DSB) (trong trường hợp của Cơ quan Phúc thẩm) đồng thuận bác bỏ phán quyết đó.

WTO không yêu cầu các quốc gia ưu tiên đàm phán song phương. Sự phát triển của hiệp định song phương và khu vực là do sự chậm trễ trong đàm phán đa phương, mong muốn tự do hóa nhanh hơn và sâu hơn, cũng như phản ứng trước chủ nghĩa bảo hộ.