Đề 2 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Y học cổ truyền

Trong Y học cổ truyền, `Đàm` (Đờm) không chỉ là dịch tiết đường hô hấp mà còn được xem là một yếu tố gây bệnh (đàm thấp, đàm trệ). Sự hình thành Đàm thường liên quan đến rối loạn chức năng vận hóa thủy thấp của tạng `Tỳ`, khiến thủy dịch bị ứ đọng và sinh ra Đàm.

Nhĩ châm là một nhánh của châm cứu trong Y học cổ truyền, tập trung vào việc sử dụng kim châm hoặc các phương pháp kích thích khác (như day ấn, dán hạt) lên các huyệt vị trên loa tai. Loa tai được xem là phản ánh toàn bộ cơ thể, và kích thích các huyệt vị trên tai có thể điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.

Trong Y học cổ truyền, tạng `Phế` (Phổi) có vai trò quan trọng trong hệ hô hấp, chủ yếu là `chủ về khí`, tức là quản lý khí của toàn thân, thực hiện chức năng hô hấp, trao đổi khí, và điều tiết khí cơ.

Cứu ngải là phương pháp dùng nhiệt từ ngải cứu (thường được chế thành mồi ngải hoặc điếu ngải) để tác động lên huyệt vị hoặc vùng da bị bệnh. Ngải cứu có tính ấm nóng, có tác dụng ôn kinh tán hàn, thông kinh hoạt lạc, thường được dùng để điều trị các chứng bệnh do hàn tà gây ra.

`Bát cương` là tám cương lĩnh biện chứng cơ bản trong Y học cổ truyền, được sử dụng để phân tích và chẩn đoán bệnh một cách tổng quát và hệ thống. Tám cương lĩnh bao gồm: Âm - Dương, Biểu - Lý, Hàn - Nhiệt, Hư - Thực. Tất cả các lựa chọn đều thuộc Bát Cương.

Giác hơi là phương pháp sử dụng ống giác (thường làm từ thủy tinh, tre, hoặc nhựa) tạo áp suất âm (bằng nhiệt hoặc máy hút) để hút da lên tại các vị trí nhất định trên cơ thể. Mục đích là để kích thích lưu thông khí huyết, giảm đau, và giải độc.

Hệ thống kinh lạc trong Y học cổ truyền được xem là mạng lưới các kênh năng lượng, có chức năng chính là vận chuyển Khí và Huyết đi khắp cơ thể, đảm bảo sự liên kết và phối hợp hoạt động giữa các tạng phủ, cơ quan, và các bộ phận khác nhau.

Y học cổ truyền Việt Nam, tương tự như các hệ thống y học cổ truyền khác, tập trung vào việc duy trì sự cân bằng nội tại (Âm - Dương) và hài hòa giữa cơ thể với môi trường để phòng và chữa bệnh, không chỉ đơn thuần là tiêu diệt tác nhân gây bệnh hay điều trị triệu chứng.

Trong Y học cổ truyền, tạng `Tâm` không chỉ đơn thuần là cơ quan bơm máu mà còn được coi là chủ về `thần minh`, tức là liên quan đến tinh thần, ý thức, tư duy, và cảm xúc. Tâm được xem là `vua` của các tạng phủ.

Ngũ hành là một học thuyết quan trọng trong Y học cổ truyền, bao gồm năm yếu tố cơ bản: Kim (Kim loại), Mộc (Gỗ), Thủy (Nước), Hỏa (Lửa), và Thổ (Đất). Ngũ hành được dùng để giải thích mối quan hệ và sự vận động của các hiện tượng tự nhiên và cơ thể con người.

Châm cứu là phương pháp chữa bệnh bằng cách sử dụng kim châm vào các huyệt vị trên hệ thống kinh lạc của cơ thể. Mục đích là kích thích, điều hòa dòng chảy Khí và Huyết, từ đó phục hồi sự cân bằng và chức năng của cơ thể.

Cạo gió là phương pháp dùng vật cứng, cạnh tròn (như thìa, đồng bạc) tác động lên da đã bôi dầu gió hoặc dầu nóng, tạo ra các vết đỏ hoặc tím trên da. Phương pháp này thường được sử dụng để giải cảm mạo phong hàn, giảm đau nhức cơ thể, và thông kinh hoạt lạc.

Xoa bóp bấm huyệt là phương pháp tác động vật lý lên da, cơ, và huyệt vị, có tác dụng chính là cải thiện tuần hoàn máu và khí huyết, thư giãn cơ bắp, giảm đau nhức, và phục hồi chức năng vận động.

Y học cổ truyền coi trọng sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Việc ăn uống theo mùa, sử dụng các thực phẩm phù hợp với khí hậu và đặc tính của từng mùa, được xem là cách để cơ thể thích ứng tốt hơn với môi trường, duy trì sự cân bằng Âm Dương, và tăng cường sức khỏe, phòng bệnh.

`Hỏa tà` (nhiệt tà) trong Y học cổ truyền có đặc tính chủ yếu là gây ra các triệu chứng liên quan đến nhiệt, nóng, khô táo, dễ bốc lên trên (hướng thượng), và dễ làm hao tổn tân dịch. Các bệnh do hỏa tà thường có biểu hiện như sốt cao, khát nước, táo bón, mặt đỏ, bứt rứt, mất ngủ...

Thủy châm là phương pháp kết hợp giữa kỹ thuật châm cứu (tác động lên huyệt vị) của Y học cổ truyền và việc tiêm thuốc (thường là thuốc tân dược hoặc vitamin) vào huyệt vị của y học hiện đại. Mục đích là tăng cường hiệu quả điều trị bằng cách kết hợp cả kích thích huyệt vị và tác dụng dược lý của thuốc.

Thập chỉ đạo là phương pháp xoa bóp bấm huyệt đặc biệt trong Y học cổ truyền, sử dụng chủ yếu mười đầu ngón tay (thập chỉ) để tác động lên các huyệt vị, kinh lạc, và vùng da trên cơ thể. Phương pháp này chú trọng vào lực tay và kỹ thuật day, ấn, bấm huyệt bằng đầu ngón tay.

Trong Y học cổ truyền, `Khí` (Qi) là khái niệm trung tâm, thường được hiểu là năng lượng sống, sinh lực, hoặc dòng chảy năng lượng vô hình vận hành trong cơ thể, chi phối các hoạt động sống và duy trì sự cân bằng.

Trong Y học cổ truyền, tạng `Can` (Gan) có vai trò quan trọng trong việc `sơ tiết, điều đạt`, tức là đảm bảo sự lưu thông thông suốt của khí cơ trong cơ thể, giúp khí huyết vận hành trôi chảy, tinh thần thư thái, và các chức năng tạng phủ hoạt động hài hòa.

Huyệt vị trong Y học cổ truyền được xem là những điểm đặc biệt nằm trên hệ thống kinh lạc, là nơi khí huyết lưu thông ra vào và tập trung. Tác động lên huyệt vị (bằng châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt, cứu ngải...) có thể điều chỉnh sự vận hành của khí huyết, kinh lạc, và tạng phủ, từ đó đạt được hiệu quả điều trị.

Trong Y học cổ truyền, tạng `Thận` (Thận) được coi là `gốc của tiên thiên`, có vai trò quan trọng trong việc `tàng trữ tinh` (tinh khí tiên thiên và hậu thiên), chủ về sinh dục, sinh trưởng, phát triển, và duy trì các hoạt động sống cơ bản của cơ thể.

`Lục dâm` trong Y học cổ truyền là sáu loại khí hậu bất thường hoặc quá mức, được xem là các yếu tố ngoại tà gây bệnh khi xâm nhập vào cơ thể: Phong (gió), Hàn (lạnh), Thử (nóng), Thấp (ẩm ướt), Táo (khô ráo), và Hỏa (nóng, lửa).

Trong Y học cổ truyền, `Huyết` (Xue) không chỉ đơn thuần là máu theo nghĩa sinh học, mà còn bao hàm ý nghĩa rộng hơn, là chất lỏng màu đỏ lưu thông trong mạch máu, có chức năng quan trọng trong việc nuôi dưỡng và làm ẩm các tổ chức trong cơ thể, cùng với Khí tạo thành nền tảng vật chất của sự sống.

`Tân dịch` trong Y học cổ truyền là khái niệm chung chỉ các loại dịch lỏng bình thường của cơ thể, có chức năng dưỡng ẩm, bôi trơn, và nuôi dưỡng các tổ chức. Ví dụ như mồ hôi, nước mắt, nước bọt, dịch khớp, dịch tiêu hóa...

`Thất tình` trong Y học cổ truyền đề cập đến bảy loại cảm xúc chính (hỉ, nộ, ưu, tư, bi, khủng, kinh) có thể gây hại cho sức khỏe nếu quá mức hoặc kéo dài. Cảm giác đói không thuộc phạm trù `Thất tình`.

Siêu âm Doppler tim là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại, thuộc về y học phương Tây, không phải là một phần của các phương pháp chẩn đoán truyền thống trong Y học cổ truyền. Vọng chẩn, Văn chẩn và Thiết chẩn là ba trong `Tứ chẩn` (Vọng, Văn, Vấn, Thiết) cơ bản của Y học cổ truyền.

Quan điểm `Thiên nhân hợp nhất` là một tư tưởng cốt lõi của Y học cổ truyền, cho rằng con người là một phần của tự nhiên và có mối liên hệ mật thiết với môi trường xung quanh. Sự thay đổi của thiên nhiên (thời tiết, khí hậu, mùa vụ) đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người, và ngược lại.

Trong Y học cổ truyền, tạng `Tỳ` (Lách) được coi là `gốc của hậu thiên`, có vai trò trung tâm trong hệ tiêu hóa, chủ yếu là `vận hóa thủy cốc`, tức là quá trình chuyển hóa, hấp thu và vận chuyển chất dinh dưỡng từ thức ăn, đồ uống để nuôi dưỡng cơ thể.

Trong Y học cổ truyền, `Nội nhân` (nguyên nhân bên trong) chủ yếu đề cập đến các yếu tố tinh thần, cảm xúc thất thường, quá khích (hỉ, nộ, ưu, tư, bi, khủng, kinh) gây rối loạn chức năng tạng phủ và dẫn đến bệnh tật.

`Tứ chẩn` trong Y học cổ truyền bao gồm Vọng chẩn (quan sát), Văn chẩn (nghe, ngửi), Vấn chẩn (hỏi bệnh), và Thiết chẩn (bắt mạch, sờ nắn). Nội soi là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại, không thuộc `Tứ chẩn`.