Đề 3 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Kinh tế môi trường

Chiết khấu là quá trình giảm giá trị của các dòng tiền trong tương lai về giá trị hiện tại. Trong phân tích môi trường, việc chiết khấu có thể làm giảm giá trị của các lợi ích môi trường dài hạn (ví dụ: lợi ích cho các thế hệ tương lai), dẫn đến việc các dự án bảo vệ môi trường dài hạn có thể bị đánh giá thấp hơn so với các dự án kinh tế ngắn hạn.

Chi phí bên ngoài (ngoại ứng) là chi phí hoặc lợi ích phát sinh cho bên thứ ba không tham gia trực tiếp vào giao dịch kinh tế, và không được phản ánh trong giá thị trường. Trong kinh tế môi trường, đây thường là các tác động tiêu cực đến môi trường do sản xuất hoặc tiêu dùng.

Nhãn sinh thái là một công cụ chính sách dựa trên thông tin. Nó cung cấp cho người tiêu dùng thông tin đáng tin cậy về hiệu quả môi trường của sản phẩm (ví dụ: mức độ phát thải, sử dụng tài nguyên). Điều này giúp người tiêu dùng dễ dàng nhận biết và lựa chọn các sản phẩm thân thiện môi trường hơn, thúc đẩy thị trường xanh.

Điều tra ngẫu nhiên là một phương pháp định giá `dựa trên tuyên bố` (stated preference), trong đó người ta được hỏi trực tiếp trong một cuộc khảo sát về giá trị mà họ gán cho một hàng hóa hoặc dịch vụ môi trường giả định, thường thông qua câu hỏi về mức sẵn lòng trả hoặc sẵn lòng chấp nhận bồi thường.

Trong mô hình kinh tế môi trường, đường cung thường được hiểu là đường chi phí biên của việc giảm ô nhiễm (marginal abatement cost - MAC). Nó thể hiện chi phí tăng thêm để giảm thêm một đơn vị ô nhiễm.

Giá trị sử dụng tùy chọn là giá trị mà con người gán cho việc bảo tồn tài nguyên thiên nhiên để có `tùy chọn` sử dụng chúng trong tương lai. Ngay cả khi không có kế hoạch sử dụng cụ thể ở hiện tại, việc duy trì sự tồn tại của tài nguyên vẫn có giá trị vì có thể có lợi ích chưa biết hoặc chưa chắc chắn trong tương lai.

Vốn tự nhiên bao gồm các nguồn tài nguyên thiên nhiên và các dịch vụ hệ sinh thái mà chúng cung cấp, được coi là `vốn` vì chúng tạo ra dòng chảy lợi ích cho con người theo thời gian (ví dụ: cung cấp nước sạch, điều hòa khí hậu, thụ phấn). Quan niệm này nhấn mạnh tầm quan trọng kinh tế của môi trường.

Phát triển bền vững là sự phát triển kinh tế, xã hội và môi trường hài hòa, đảm bảo rằng các thế hệ hiện tại có thể đáp ứng nhu cầu của mình mà không làm suy giảm khả năng của các thế hệ tương lai trong việc đáp ứng nhu cầu của họ.

Tiêu chuẩn công nghệ bắt buộc (technology standards) là một công cụ `mệnh lệnh và kiểm soát`, quy định các công nghệ cụ thể mà doanh nghiệp phải sử dụng để giảm ô nhiễm. Đây không phải là công cụ kinh tế, mà là quy định trực tiếp. Thuế môi trường, hạn ngạch phát thải và trợ cấp là các công cụ kinh tế, sử dụng cơ chế giá và động lực thị trường.

Tài nguyên chung (ví dụ: đồng cỏ chung, ngư trường) thường bị khai thác quá mức do không có quyền sở hữu rõ ràng. Việc xác định rõ ràng quyền tài sản (ví dụ: tư nhân hóa, quản lý cộng đồng) có thể tạo động lực cho việc quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên.

Giá trị phi thị trường (ví dụ: giá trị tồn tại, giá trị thẩm mỹ) không được phản ánh trực tiếp trên thị trường. Việc định giá chúng gặp nhiều thách thức do tính vô hình, khó đo lường và sự chủ quan trong việc đánh giá của mỗi cá nhân. Các phương pháp như `điều tra ngẫu nhiên` được sử dụng nhưng vẫn còn nhiều hạn chế.

Ô nhiễm nguồn điểm có nguồn gốc rõ ràng, có thể xác định được vị trí phát thải cụ thể (ví dụ: ống khói nhà máy, ống xả nước thải). Ô nhiễm nguồn không điểm phát sinh từ các khu vực rộng lớn, phân tán, khó xác định nguồn gốc cụ thể (ví dụ: nước mưa chảy tràn từ đất nông nghiệp, đô thị).

Trợ cấp môi trường là các khoản hỗ trợ tài chính của chính phủ nhằm khuyến khích các hoạt động mang lại lợi ích môi trường (ngoại ứng tích cực). Ví dụ, trợ cấp cho năng lượng mặt trời khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, giảm phát thải carbon.

Ngưỡng chịu tải sinh thái là số lượng cá thể tối đa của một loài mà một môi trường sống có thể hỗ trợ vô thời hạn, dựa trên các nguồn tài nguyên có sẵn (thức ăn, nước, nơi ở) và khả năng hấp thụ chất thải. Vượt quá ngưỡng chịu tải có thể dẫn đến suy thoái môi trường và giảm khả năng hỗ trợ sự sống.

Thuế carbon là một công cụ kinh tế nhằm định giá carbon, làm tăng chi phí của các hoạt động phát thải khí nhà kính. Mục tiêu chính là khuyến khích các doanh nghiệp và cá nhân giảm phát thải để giảm thiểu chi phí thuế phải trả, từ đó giảm ô nhiễm.

Ô nhiễm không khí là một ngoại ứng tiêu cực vì nó gây ra chi phí (tác động sức khỏe, môi trường) cho xã hội (bên thứ ba) mà không được tính vào chi phí sản xuất của doanh nghiệp gây ô nhiễm.

Hiệu ứng nhà kính là hiện tượng tự nhiên giữ ấm Trái Đất. `Hiệu ứng nhà kính tăng cường` là sự gia tăng nhiệt độ Trái Đất do nồng độ khí nhà kính tăng cao vượt mức tự nhiên, chủ yếu do hoạt động của con người, đặc biệt là đốt nhiên liệu hóa thạch và phá rừng, làm tăng lượng khí CO2 và các khí nhà kính khác trong khí quyển.

Thị trường carbon (ví dụ: hệ thống giao dịch phát thải) hoạt động bằng cách đặt ra giới hạn tổng lượng phát thải (hạn ngạch) và cấp phép phát thải cho các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có thể mua bán các giấy phép này, tạo ra một thị trường để giảm phát thải một cách hiệu quả về chi phí.

Tăng trưởng xanh là một cách tiếp cận phát triển kinh tế hướng tới sự bền vững, trong đó tăng trưởng kinh tế được thúc đẩy đồng thời với việc bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm thiểu ô nhiễm.

Giải pháp thị trường (hay công cụ kinh tế) để giải quyết ô nhiễm thường sử dụng các cơ chế giá cả để khuyến khích giảm ô nhiễm một cách hiệu quả về chi phí. Thuế môi trường (ví dụ: thuế carbon) và thị trường carbon (ví dụ: hệ thống giao dịch phát thải) là những ví dụ điển hình.

Định giá carbon (thông qua thuế carbon hoặc thị trường carbon) là một cơ chế kinh tế nhằm nội hóa ngoại ứng tiêu cực của phát thải khí nhà kính. Bằng cách đặt một `giá` lên carbon, nó tạo ra một động lực kinh tế để các doanh nghiệp và cá nhân giảm phát thải, chuyển sang các công nghệ và hành vi ít carbon hơn.

Tiêu chuẩn phát thải là một loại quy định pháp lý trực tiếp, đặt ra giới hạn tối đa cho lượng chất ô nhiễm mà một nguồn (ví dụ: nhà máy, xe cộ) được phép thải ra môi trường. Đây là một công cụ `mệnh lệnh và kiểm soát` trong chính sách môi trường.

Thất bại thị trường trong bối cảnh môi trường xảy ra khi thị trường tự do không thể phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả về mặt xã hội. Điều này thường do các yếu tố như ngoại ứng (ô nhiễm) và hàng hóa công cộng (môi trường sạch), khiến giá thị trường không phản ánh đúng chi phí và lợi ích thực tế.

Phân tích chi phí - lợi ích là một công cụ hữu ích, nhưng có hạn chế trong lĩnh vực môi trường. Một trong những hạn chế chính là khó khăn trong việc định lượng và định giá các tác động môi trường, đặc biệt là các giá trị phi thị trường (ví dụ: giá trị tồn tại) và các tác động dài hạn (ví dụ: biến đổi khí hậu). Sự chủ quan trong định giá và vấn đề chiết khấu cũng là những thách thức.

Nền kinh tế xanh là một mô hình kinh tế hướng tới phát triển bền vững, kết hợp tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường và công bằng xã hội. Nó đối lập với nền kinh tế nâu, vốn dựa vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, sử dụng nhiều năng lượng hóa thạch và gây ô nhiễm môi trường, thường không bền vững về dài hạn.

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: tính không cạnh tranh (việc một người tiêu dùng không làm giảm lượng hàng hóa có sẵn cho người khác) và tính không loại trừ (khó hoặc không thể ngăn chặn người khác tiêu dùng hàng hóa này, ngay cả khi họ không trả tiền).

Ngoại ứng vị trí xảy ra khi giá trị hoặc lợi ích mà một cá nhân nhận được từ một hàng hóa hoặc dịch vụ phụ thuộc vào vị thế tương đối của họ so với người khác. Trong tiêu dùng, điều này có thể dẫn đến `cuộc chạy đua vũ trang tiêu dùng`, khi mọi người chi tiêu nhiều hơn để duy trì hoặc cải thiện vị thế của mình, nhưng tổng thể phúc lợi xã hội không tăng lên tương ứng, thậm chí có thể giảm do lãng phí nguồn lực.

Dịch vụ hệ sinh thái là những lợi ích mà con người nhận được từ các hệ sinh thái tự nhiên. Thụ phấn là một dịch vụ hệ sinh thái quan trọng, trong đó côn trùng (ví dụ: ong) giúp thụ phấn cho cây trồng, góp phần vào sản xuất lương thực.

Nền kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế hướng tới việc giảm thiểu chất thải và ô nhiễm, kéo dài tuổi thọ sản phẩm và tài nguyên, đồng thời tái tạo các hệ sinh thái tự nhiên. Nó trái ngược với mô hình kinh tế tuyến tính `khai thác - sản xuất - thải bỏ`.

Phương pháp chi phí du lịch ước tính giá trị kinh tế của các địa điểm du lịch tự nhiên (ví dụ: công viên quốc gia, khu bảo tồn) bằng cách phân tích chi phí mà du khách bỏ ra để đến và tận hưởng địa điểm đó. Nó tập trung vào giá trị sử dụng trực tiếp (giải trí, du lịch).