Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Chi tiết máy

Ổ bi côn được thiết kế đặc biệt để chịu tải hỗn hợp (hướng kính và hướng trục) với khả năng chịu tải hướng trục lớn. Ổ bi đỡ chủ yếu chịu tải hướng kính, ổ đũa trụ chịu tải hướng kính tốt nhưng tải hướng trục kém, ổ đũa kim chịu tải hướng kính nhỏ.

Lò xo côn có đặc tính đàn hồi phi tuyến. Khi lò xo bị nén, các vòng lò xo nhỏ hơn sẽ làm việc trước, sau đó đến các vòng lớn hơn, làm cho độ cứng của lò xo tăng dần theo độ biến dạng. Lò xo trụ và lò xo xoắn thường có đặc tính đàn hồi tuyến tính trong phạm vi làm việc nhất định.

Máng dẫn xích (hoặc tấm dẫn xích) được sử dụng để dẫn hướng và giữ xích, đặc biệt quan trọng trong các hệ thống xích dài hoặc hoạt động ở tốc độ cao để ngăn xích bị lệch hoặc văng ra. Các bộ phận khác là thành phần của xích hoặc hệ truyền động xích, nhưng không có chức năng dẫn hướng xích.

Cơ cấu vít me - đai ốc là cơ cấu cơ bản để biến đổi chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến (ví dụ: trong bàn máy CNC, cơ cấu nâng hạ) hoặc ngược lại. Trục khuỷu biến chuyển động tịnh tiến thành quay (trong động cơ đốt trong), bánh răng nghiêng truyền động giữa trục song song hoặc không song song, khớp các đăng truyền động giữa trục có góc lệch lớn.

Tỷ số truyền của bộ truyền trục vít - bánh vít được xác định bởi tỷ lệ giữa số răng của bánh vít và số đầu mối của trục vít. Số đầu mối trục vít tương đương với số răng của bánh răng trụ trong bộ truyền bánh răng trụ. Đường kính, vật liệu, góc xoắn ảnh hưởng đến độ bền và khả năng truyền lực, không quyết định tỷ số truyền.

Dao phay lăn răng (module) có hình dạng profin răng tương tự như bánh răng trụ răng thẳng, có số răng ảo vô cùng lớn. Khi phay lăn răng, dao phay lăn ăn khớp với phôi như một cặp bánh răng, tạo ra profin răng bánh răng cần gia công.

Để tránh mối ghép ren bị chảy dẻo, cần kiểm tra ứng suất kéo trong thân bulông, đảm bảo ứng suất này không vượt quá giới hạn chảy của vật liệu bulông. Các yếu tố khác như đường kính, bước ren, chiều dài ăn khớp ảnh hưởng đến độ bền nhưng ứng suất kéo là yếu tố trực tiếp gây chảy dẻo.

Thép hợp kim, đặc biệt là thép lò xo, có độ bền, độ đàn hồi cao và khả năng chịu nhiệt tốt, phù hợp cho lò xo chịu tải trọng lớn và môi trường khắc nghiệt. Các vật liệu khác không đáp ứng được yêu cầu về độ bền và tính đàn hồi trong điều kiện này.

Bộ căn lá (bộ lưỡi đo khe hở) là dụng cụ chuyên dụng để đo khe hở nhỏ giữa các bề mặt lắp ghép. Bằng cách chèn các lá có độ dày khác nhau vào khe hở cho đến khi vừa khít, có thể xác định được kích thước khe hở. Panme, thước cặp, đồng hồ so dùng để đo kích thước dài, đường kính, độ đảo... không phải khe hở trực tiếp.

Puly căng đai (hoặc con lăn căng đai) là chi tiết máy được sử dụng để điều chỉnh độ căng của đai. Bằng cách thay đổi vị trí puly căng, có thể điều chỉnh lực căng đai đến giá trị phù hợp để đảm bảo truyền động hiệu quả và tránh trượt đai. Các bộ phận khác không có chức năng điều chỉnh lực căng đai.

Tuổi thọ của ổ lăn phụ thuộc chủ yếu vào tải trọng và tốc độ làm việc. Tải trọng càng lớn và tốc độ càng cao thì tuổi thọ càng giảm. Kích thước ổ, vật liệu và bôi trơn cũng ảnh hưởng nhưng tải trọng và tốc độ là yếu tố quyết định nhất đến tuổi thọ theo lý thuyết và thực nghiệm.

Mài là phương pháp gia công tinh, sử dụng đá mài để loại bỏ lượng dư kim loại rất nhỏ, tạo ra bề mặt có độ chính xác kích thước và độ bóng bề mặt cao. Tiện và phay là phương pháp gia công cắt gọt thông thường, còn khoan chủ yếu tạo lỗ.

Khớp nối cardan (khớp các đăng) được thiết kế đặc biệt để truyền chuyển động giữa hai trục có sai lệch góc lớn, và cũng có khả năng bù sai lệch tâm ở mức độ nhất định. Các khớp nối khác có khả năng bù sai lệch hạn chế hơn hoặc không có khả năng bù sai lệch (khớp cứng).

Ren vuông có góc profin vuông, tạo ra diện tích tiếp xúc lớn giữa các vòng ren, do đó khả năng chịu lực dọc trục lớn nhất so với các loại ren khác. Ren thang cũng chịu lực tốt nhưng kém hơn ren vuông. Ren tam giác chủ yếu dùng cho ghép chặt và ren ống dùng cho đường ống.

Ổ bi cầu tự lựa (hoặc ổ đũa tự lựa) có vòng ngoài dạng mặt cầu, cho phép ổ tự điều chỉnh để bù sai lệch nhỏ về độ không đồng tâm giữa trục và gối đỡ, tránh ứng suất tập trung và kéo dài tuổi thọ ổ. Các loại ổ khác không có khả năng tự lựa.

Bánh đà (bánh năng lượng) có chức năng tích trữ và giải phóng năng lượng, giúp giảm sự biến động tốc độ trong một chu kỳ làm việc của cơ cấu tay quay - con trượt, từ đó đảm bảo chuyển động của con trượt được đều đặn hơn, đặc biệt là khi tải trọng thay đổi theo chu kỳ.

Ổ trượt thường có cấu tạo đơn giản và giá thành thấp hơn ổ lăn, đặc biệt là với các ổ trượt chịu tải trọng tĩnh lớn. Trong điều kiện tải trọng tĩnh và tốc độ thấp, ưu điểm về ma sát thấp và tuổi thọ của ổ lăn không quá quan trọng, trong khi sự đơn giản và kinh tế của ổ trượt trở nên nổi bật.

Khe hở bôi trơn phù hợp và độ nhớt của dầu bôi trơn đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và duy trì lớp màng dầu bôi trơn giữa các bề mặt ma sát của ổ trượt. Lớp màng dầu này giúp giảm ma sát và mài mòn. Các yếu tố khác cũng ảnh hưởng nhưng không trực tiếp bằng khe hở và độ nhớt.

Độ cứng bề mặt giúp bánh răng chống mài mòn và độ bền mỏi đảm bảo bánh răng chịu được tải trọng biến đổi theo thời gian mà không bị phá hủy do mỏi. Hai yếu tố này quan trọng nhất cho tuổi thọ và hoạt động êm ái của bánh răng. Các yếu tố khác cũng quan trọng nhưng không bằng hai yếu tố này trong trường hợp tổng quát.

Bánh răng trụ là chi tiết máy chuyên dụng để truyền chuyển động quay giữa các trục song song. Các lựa chọn khác có chức năng khác: ổ lăn (giảm ma sát), khớp nối trục (nối trục), lò xo (tạo lực đàn hồi).

Vòng phớt (seal) được thiết kế để làm kín các khe hở giữa các chi tiết chuyển động tương đối, ngăn chặn bụi bẩn, nước và chất ô nhiễm xâm nhập vào bên trong, bảo vệ các bộ phận quan trọng. Vòng chặn và vòng đệm có chức năng khác (định vị, làm kín tĩnh), vòng bi là ổ lăn.

Mối ghép ren là mối ghép cơ khí tháo được, cho phép tháo lắp nhiều lần mà không làm hỏng chi tiết. Mối ghép then cũng tháo được nhưng chủ yếu để truyền mômen xoắn, không phải để hiệu chỉnh vị trí. Mối ghép hàn và đinh tán là mối ghép không tháo được.

Khớp nối mềm được thiết kế để truyền chuyển động giữa các trục có sai lệch về vị trí tương đối, bao gồm cả độ không thẳng hàng và độ lệch tâm. Bánh răng côn truyền động giữa trục vuông góc, ổ đũa và vòng bi là các loại ổ lăn, không dùng để kết nối trục lệch.

Đai răng có các răng ăn khớp với rãnh trên puly, đảm bảo truyền động không trượt và có khả năng truyền mômen xoắn lớn nhất, hiệu suất cao nhất so với các loại đai khác. Đai thang có khả năng truyền mômen lớn hơn đai dẹt và đai tròn nhưng vẫn kém đai răng.

Bánh răng trụ răng nghiêng có ưu điểm là ăn khớp êm hơn, giảm rung động và tiếng ồn so với bánh răng trụ răng thẳng do quá trình ăn khớp diễn ra từ từ dọc theo chiều dài răng. Bánh răng côn cũng có loại răng thẳng và răng xoắn với ưu nhược điểm tương tự.

Khớp một chiều (khớp tự do) là chi tiết máy chỉ cho phép truyền chuyển động quay theo một chiều và ngăn chặn chuyển động quay theo chiều ngược lại. Ly hợp dùng để nối và ngắt chuyển động, phanh dùng để giảm tốc độ, bộ truyền bánh răng dùng để truyền và biến đổi chuyển động.

Thấm carbon là phương pháp nhiệt luyện bề mặt, làm tăng hàm lượng carbon ở lớp bề mặt của thép, tạo ra lớp bề mặt cứng và chống mài mòn tốt, đồng thời lõi vẫn giữ được độ dẻo dai. Tôi thể tích tăng độ cứng toàn bộ chi tiết, ram và ủ làm giảm độ cứng.

Độ bền uốn của trục phụ thuộc chủ yếu vào mômen chống uốn của tiết diện ngang trục và vật liệu chế tạo. Mômen chống uốn tỉ lệ với lũy thừa bậc ba của đường kính, do đó đường kính trục có ảnh hưởng lớn nhất. Vật liệu quyết định ứng suất cho phép. Chiều dài trục ảnh hưởng đến độ võng, tốc độ quay ảnh hưởng đến tải trọng động, vật liệu ổ trục ít liên quan đến độ bền uốn của trục.

Má phanh là bộ phận trực tiếp ép vào đĩa phanh khi phanh, tạo ra lực ma sát để giảm tốc độ quay của đĩa phanh và do đó giảm tốc độ của hệ thống. Xy lanh phanh tạo áp lực dầu, đĩa phanh là bộ phận bị má phanh tác động, dầu phanh truyền lực.

Then là chi tiết máy dùng để truyền mômen xoắn và đồng thời cố định vị trí tương đối giữa các chi tiết lắp ghép, ngăn chúng xoay tương đối với nhau và cũng hạn chế dịch chuyển dọc trục ở một mức độ nhất định. Lò xo nén tạo lực đàn hồi, vòng đệm vênh tạo lực ép, vòng phớt làm kín.