Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Giao dịch thương mại quốc tế

Lợi thế so sánh dựa trên chi phí cơ hội, tức là quốc gia nào có thể sản xuất một hàng hóa với chi phí cơ hội thấp hơn (từ bỏ ít hàng hóa khác hơn) thì có lợi thế so sánh trong sản xuất hàng hóa đó, ngay cả khi quốc gia đó không có lợi thế tuyệt đối (chi phí sản xuất thấp hơn về mặt tuyệt đối).

Hiệp định thương mại tự do (FTA) nhằm giảm thiểu hoặc loại bỏ các rào cản thương mại giữa các quốc gia thành viên, thúc đẩy thương mại tự do, trái ngược với các biện pháp bảo hộ thương mại nhằm hạn chế nhập khẩu và bảo vệ sản xuất trong nước.

WTO là một tổ chức thương mại đa phương toàn cầu, không phải là một hình thức của hội nhập kinh tế khu vực. Hội nhập kinh tế khu vực bao gồm các thỏa thuận giữa một nhóm các quốc gia trong cùng một khu vực địa lý nhằm tăng cường hợp tác kinh tế và thương mại giữa họ. Các hình thức hội nhập khu vực bao gồm FTA, liên minh thuế quan, thị trường chung, liên minh kinh tế, và liên minh tiền tệ.

Thương mại nội ngành (intra-industry trade) là loại hình thương mại mà một quốc gia vừa xuất khẩu vừa nhập khẩu các sản phẩm thuộc cùng một ngành công nghiệp. Ví dụ, một quốc gia có thể vừa nhập khẩu ô tô từ Đức vừa xuất khẩu ô tô sang Mỹ. Điều này thường xảy ra với các sản phẩm công nghiệp chế tạo có sự khác biệt về chủng loại, mẫu mã, hoặc chất lượng.

Liên minh kinh tế là hình thức hội nhập kinh tế cao nhất, bao gồm tất cả các đặc điểm của thị trường chung (tự do lưu chuyển hàng hóa, dịch vụ, vốn, lao động) và thêm vào đó là sự hài hòa hóa các chính sách kinh tế vĩ mô và vi mô giữa các quốc gia thành viên, đôi khi tiến tới sử dụng chung một loại tiền tệ.

Khu vực kinh tế đặc biệt (SEZ) là các khu vực địa lý được quy định pháp lý đặc biệt với các chính sách kinh tế tự do hơn so với phần còn lại của quốc gia. Mục tiêu chính của SEZ là thúc đẩy xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, tạo việc làm, và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua các ưu đãi về thuế, thủ tục hành chính, và cơ sở hạ tầng.

Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo chỉ ra rằng ngay cả khi một quốc gia có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất tất cả các hàng hóa (tức là sản xuất hiệu quả hơn so với các quốc gia khác), quốc gia đó vẫn có thể hưởng lợi từ thương mại quốc tế bằng cách chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà quốc gia đó có lợi thế so sánh lớn nhất (chi phí cơ hội thấp nhất) và nhập khẩu hàng hóa mà quốc gia đó có lợi thế so sánh nhỏ hơn hoặc bất lợi so sánh.

Quy tắc xuất xứ xác định quốc gia xuất xứ của hàng hóa, điều này rất quan trọng để áp dụng các biện pháp thương mại như thuế quan ưu đãi (trong các FTA), hạn ngạch, và các biện pháp phòng vệ thương mại. Xuất xứ hàng hóa quyết định việc hàng hóa có được hưởng ưu đãi thuế quan hay không và chịu sự điều chỉnh của các quy định thương mại nào.

Mặc dù thuế quan nhập khẩu (một biện pháp bảo hộ) có thể tạo ra doanh thu cho ngân sách nhà nước, đây không phải là lý do chính đáng hoặc mục tiêu chính của chính sách bảo hộ thương mại. Các lý do chính đáng thường được viện dẫn bao gồm bảo vệ ngành công nghiệp non trẻ, bảo đảm an ninh quốc gia (ví dụ, trong các ngành công nghiệp quốc phòng), và trả đũa các hành vi thương mại không công bằng. Tăng thu ngân sách chỉ là một tác dụng phụ tiềm năng.

Rào cản phi thuế quan là các biện pháp hạn chế thương mại không phải là thuế quan. Chúng bao gồm hạn ngạch, quy định kỹ thuật, giấy phép, quy tắc xuất xứ, và nhiều hình thức khác. Thuế quan, ngược lại, là một loại thuế đánh vào hàng nhập khẩu và được coi là rào cản thuế quan.

Mô hình Heckscher-Ohlin cho rằng các quốc gia sẽ xuất khẩu hàng hóa sử dụng yếu tố sản xuất dồi dào tương đối của họ một cách chuyên sâu và nhập khẩu hàng hóa sử dụng yếu tố sản xuất khan hiếm tương đối. Ví dụ, quốc gia có nhiều lao động (dồi dào lao động) sẽ xuất khẩu hàng hóa thâm dụng lao động.

Chính sách thương mại hướng nội, hay còn gọi là chính sách thay thế nhập khẩu (import substitution), tập trung vào việc phát triển các ngành công nghiệp trong nước để sản xuất hàng hóa thay thế hàng nhập khẩu. Mục tiêu là giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu, bảo vệ các ngành công nghiệp non trẻ trong nước khỏi cạnh tranh quốc tế, và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế dựa vào thị trường nội địa.

Hàng hóa công cộng toàn cầu có các đặc tính không loại trừ và không cạnh tranh trong tiêu dùng, và lợi ích của chúng lan tỏa trên toàn cầu. Không khí sạch là một ví dụ điển hình vì nó mang lại lợi ích cho tất cả mọi người trên thế giới và việc một người hưởng thụ không khí sạch không làm giảm khả năng người khác hưởng thụ. Các lựa chọn khác là hàng hóa tư nhân hoặc dịch vụ tư nhân.

Toàn cầu hóa kinh tế được thúc đẩy bởi các yếu tố như tiến bộ công nghệ, giảm chi phí vận tải, và sự phát triển của các thể chế quốc tế hỗ trợ thương mại tự do. Chính sách bảo hộ thương mại mạnh mẽ, ngược lại, là một yếu tố cản trở toàn cầu hóa vì nó tạo ra rào cản thương mại và hạn chế sự tự do lưu chuyển hàng hóa, dịch vụ và vốn.

Lý thuyết lợi thế tuyệt đối là một trong những lý thuyết thương mại quốc tế đầu tiên và được đề xuất bởi Adam Smith trong tác phẩm `Của cải của các quốc gia` (The Wealth of Nations). Lý thuyết này cho rằng các quốc gia nên chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có thể sản xuất hiệu quả hơn (với chi phí thấp hơn về mặt tuyệt đối) so với các quốc gia khác.

Incoterms (International Commercial Terms) là một bộ quy tắc thương mại quốc tế được Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành, quy định về trách nhiệm, chi phí và rủi ro liên quan đến việc giao hàng hóa từ người bán sang người mua trong các giao dịch thương mại quốc tế. Incoterms giúp chuẩn hóa và làm rõ các điều khoản thương mại, tránh tranh chấp giữa các bên.

Gia công (outsourcing) trong chuỗi giá trị toàn cầu đề cập đến việc một công ty chuyển giao một hoặc nhiều công đoạn trong quy trình sản xuất hoặc dịch vụ của mình cho một nhà cung cấp bên ngoài, thường là ở một quốc gia khác, để tận dụng chi phí thấp hơn, chuyên môn hóa, hoặc các lợi thế khác. Đây là một đặc điểm quan trọng của GVC, cho phép các công ty tối ưu hóa hiệu quả và chi phí sản xuất trên quy mô toàn cầu.

WTO tập trung vào thương mại hàng hóa, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ, giải quyết tranh chấp thương mại, và tạo ra một sân chơi thương mại bình đẳng. Ổn định tỷ giá hối đoái là vai trò chính của các tổ chức tài chính quốc tế khác như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Hiệp định TRIPS (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) là một hiệp định của WTO quy định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ. Hiệp định này thiết lập các tiêu chuẩn tối thiểu về bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong các lĩnh vực như bản quyền, bằng sáng chế, nhãn hiệu, bí mật thương mại, v.v., trong bối cảnh thương mại quốc tế.

Tài khoản vãng lai ghi nhận các giao dịch về hàng hóa, dịch vụ, thu nhập (từ đầu tư và lao động), và chuyển giao vãng lai (kiều hối, viện trợ). Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) được ghi nhận trong tài khoản vốn và tài chính (Capital and Financial Account) của cán cân thanh toán.

Bán phá giá (dumping) là hành vi bán hàng hóa xuất khẩu ra thị trường nước ngoài với giá thấp hơn giá bán thông thường tại thị trường nội địa của nhà xuất khẩu, hoặc thấp hơn chi phí sản xuất. Hành vi này thường bị coi là không công bằng và có thể gây tổn hại cho các nhà sản xuất trong nước nhập khẩu.

Hiệp định thương mại tự do (FTA) giúp giảm hoặc loại bỏ các rào cản thương mại giữa các quốc gia thành viên, dẫn đến tăng cường cạnh tranh, mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư, và thúc đẩy hiệu quả kinh tế thông qua chuyên môn hóa và phân công lao động quốc tế. FTA không bảo hộ hoàn toàn ngành sản xuất trong nước mà thúc đẩy cạnh tranh để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Hạn ngạch nhập khẩu là một giới hạn về số lượng hoặc giá trị hàng hóa cụ thể được phép nhập khẩu vào một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Đây là một biện pháp hạn chế trực tiếp số lượng hàng hóa nhập khẩu, khác với thuế quan tác động thông qua giá cả.

Cán cân thương mại (trade balance) thường được định nghĩa hẹp hơn là sự khác biệt giữa giá trị xuất khẩu hàng hóa và giá trị nhập khẩu hàng hóa của một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định. Khi đề cập đến cán cân thanh toán, người ta có thể xem xét cán cân thương mại hàng hóa và dịch vụ, nhưng thuật ngữ `cán cân thương mại` thường được hiểu là chỉ liên quan đến hàng hóa.

Nguyên tắc tối huệ quốc (MFN) là một trong những nguyên tắc cốt lõi của WTO, yêu cầu các quốc gia thành viên phải đối xử bình đẳng với nhau trong thương mại. Điều này có nghĩa là bất kỳ ưu đãi thương mại nào (ví dụ, giảm thuế quan) mà một quốc gia thành viên WTO dành cho một quốc gia khác (thậm chí không phải là thành viên WTO) thì cũng phải tự động được mở rộng cho tất cả các quốc gia thành viên WTO khác.

Điều khoản thương mại (Terms of Trade - TOT) được định nghĩa là tỷ lệ giữa chỉ số giá xuất khẩu và chỉ số giá nhập khẩu của một quốc gia. Nó phản ánh sức mua quốc tế của hàng xuất khẩu của một quốc gia, tức là một đơn vị hàng xuất khẩu có thể đổi được bao nhiêu đơn vị hàng nhập khẩu.

Thuế chống bán phá giá (anti-dumping duty) là một biện pháp thương mại được WTO cho phép để bảo vệ ngành sản xuất trong nước khỏi thiệt hại do hàng hóa nhập khẩu bán phá giá gây ra. Để áp dụng biện pháp này, cần phải có bằng chứng về việc bán phá giá đang diễn ra, biên độ bán phá giá, và thiệt hại đáng kể gây ra cho ngành sản xuất trong nước do hành vi bán phá giá đó.

Hiệu ứng J-curve mô tả hiện tượng cán cân thương mại có thể xấu đi trong ngắn hạn sau khi phá giá đồng nội tệ trước khi cải thiện trong dài hạn. Điều này xảy ra do độ trễ trong việc điều chỉnh khối lượng xuất nhập khẩu và hiệu ứng giá cả trong ngắn hạn làm tăng chi phí nhập khẩu tính bằng nội tệ nhiều hơn so với tăng doanh thu xuất khẩu ban đầu.

Điều kiện Marshall-Lerner chỉ ra rằng để phá giá đồng nội tệ cải thiện cán cân thương mại trong dài hạn, tổng độ co giãn của cầu xuất khẩu và cầu nhập khẩu (theo giá cả) phải lớn hơn 1. Khi điều kiện này được đáp ứng, sự thay đổi về giá tương đối do phá giá sẽ đủ mạnh để làm tăng khối lượng xuất khẩu và giảm khối lượng nhập khẩu, dẫn đến cải thiện cán cân thương mại.

Thuế quan nhập khẩu là một loại thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu. Khi thuế quan được áp đặt, nó làm tăng chi phí nhập khẩu hàng hóa, do đó làm tăng giá bán của hàng hóa nhập khẩu trên thị trường nội địa. Người tiêu dùng phải trả giá cao hơn cho hàng hóa nhập khẩu.