Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Ký sinh trùng

Nhuộm Giemsa là phương pháp nhuộm phổ biến trong ký sinh trùng học để quan sát và phân biệt các loại ký sinh trùng trong mẫu máu, đặc biệt là ký sinh trùng sốt rét (Plasmodium) và Trypanosoma. Nhuộm Gram dùng cho vi khuẩn, Ziehl-Neelsen cho vi khuẩn kháng acid, H&E thường dùng trong mô học.

Trypanosoma cruzi, ký sinh trùng gây bệnh Chagas, có thể lây truyền qua đường máu, bao gồm truyền máu và dùng chung kim tiêm. Toxoplasma gondii có thể lây qua đường máu nhưng ít phổ biến hơn so với đường ăn uống hoặc từ mẹ sang con. Giun lươn và Entamoeba histolytica thường lây qua đường tiêu hóa.

Nguyên tắc `một vật chủ, một ký sinh trùng` là không đúng trong thực tế. Nhiều loài ký sinh trùng, đặc biệt là ký sinh trùng có vòng đời phức tạp hoặc ký sinh trùng rộng, có thể ký sinh trên nhiều loài vật chủ khác nhau.

Trong kiểm soát sinh học, một số loài ký sinh trùng (chủ yếu là côn trùng ký sinh) được sử dụng để kiểm soát quần thể các loài côn trùng gây hại nông nghiệp. Ký sinh trùng tấn công và tiêu diệt các loài gây hại, giúp giảm thiểu sử dụng thuốc trừ sâu hóa học.

Ký sinh trùng là sinh vật sống trên hoặc trong một sinh vật khác (vật chủ) và gây hại cho vật chủ để tồn tại và phát triển. Các lựa chọn khác mô tả các hình thức sống khác nhau, không phải ký sinh.

Các biện pháp kiểm soát ký sinh trùng trong chăn nuôi bao gồm sử dụng thuốc tẩy giun, vệ sinh chuồng trại, và quản lý chăn thả. Tăng cường sử dụng kháng sinh không phải biện pháp kiểm soát ký sinh trùng (kháng sinh diệt vi khuẩn), và việc lạm dụng kháng sinh có thể gây kháng thuốc và các vấn đề sức khỏe khác.

Tình trạng nhiễm nhiều loại ký sinh trùng khác nhau cùng một lúc được gọi là đồng nhiễm ký sinh trùng (polyparasitism). Siêu nhiễm ký sinh trùng là hiện tượng ký sinh trùng ký sinh trên một ký sinh trùng khác. Tái nhiễm là nhiễm lại sau khi đã điều trị khỏi. Tự nhiễm là tự lây nhiễm lại cho bản thân.

Bệnh `ngủ châu Phi` (African trypanosomiasis) do ký sinh trùng Trypanosoma brucei gây ra, lây truyền qua vết đốt của ruồi tse-tse. Leishmania gây bệnh Leishmania, Toxoplasma gây bệnh Toxoplasmosis, Cryptosporidium gây bệnh Cryptosporidiosis.

Xét nghiệm phân là phương pháp chính để chẩn đoán nhiễm ký sinh trùng đường ruột vì phân có thể chứa ký sinh trùng hoặc trứng, bào nang của chúng. Các xét nghiệm khác thường được sử dụng cho các loại nhiễm trùng khác hoặc để đánh giá ảnh hưởng của nhiễm ký sinh trùng đến cơ thể.

Nghiên cứu về ký sinh trùng có nhiều ứng dụng quan trọng trong y học, sinh học và nông nghiệp, bao gồm phát triển thuốc và vaccine, nghiên cứu hệ miễn dịch, và kiểm soát sinh học. Sản xuất phân bón hóa học không liên quan trực tiếp đến nghiên cứu ký sinh trùng.

Trong vòng đời của sán dây lợn (Taenia solium), lợn là vật chủ trung gian. Người có thể là vật chủ cuối cùng (nhiễm sán dây trưởng thành) hoặc vật chủ trung gian (nhiễm ấu trùng sán dây - bệnh ấu trùng sán lợn).

Bệnh ghẻ là do ve Sarcoptes scabiei gây ra. Ve ghẻ đào hang trong da, gây ngứa ngáy dữ dội. Các lựa chọn khác là các loại côn trùng ký sinh khác, nhưng không gây bệnh ghẻ.

Vệ sinh cá nhân, đặc biệt là rửa tay sạch sẽ, là biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa nhiều bệnh giun sán lây truyền qua đường tiêu hóa. Rửa tay giúp loại bỏ trứng hoặc ấu trùng ký sinh trùng có thể bám trên tay.

Các tác động tiêu cực của ký sinh trùng trực tiếp ảnh hưởng đến vật chủ bao gồm gây tổn thương, cạnh tranh dinh dưỡng, và giảm khả năng sinh sản. Tăng cường đa dạng sinh học là một tác động có thể có trong hệ sinh thái, nhưng không phải là tác động tiêu cực trực tiếp lên vật chủ cá thể.

Amip là một loại động vật nguyên sinh (protozoa), thuộc nhóm đơn bào. Giun đũa và sán lá gan là giun sán (helminths), còn ve là động vật chân khớp (arthropods).

Ký sinh trùng sử dụng nhiều cơ chế để trốn tránh hệ miễn dịch, bao gồm thay đổi kháng nguyên bề mặt, ức chế phản ứng miễn dịch, và sống nội bào. Tăng cường hệ miễn dịch của vật chủ là điều ngược lại, không phải cơ chế trốn tránh miễn dịch của ký sinh trùng.

Điểm khác biệt chính giữa ký sinh trùng bắt buộc và ký sinh trùng tùy nghi là mức độ phụ thuộc vào vật chủ. Ký sinh trùng bắt buộc hoàn toàn phụ thuộc vào vật chủ để tồn tại và sinh sản, không thể sống tự do. Ký sinh trùng tùy nghi có thể sống tự do trong môi trường hoặc ký sinh khi có cơ hội.

Trong vòng đời của Trypanosoma brucei, giai đoạn epimastigote là giai đoạn sinh sản vô tính và phát triển trong ruột giữa của ruồi tse-tse. Các giai đoạn khác có vị trí và vai trò khác nhau trong vòng đời (trypomastigote trong máu vật chủ và ruồi, amastigote nội bào ở vật chủ, promastigote không phải giai đoạn của Trypanosoma brucei).

`Ký sinh trùng cơ hội` (opportunistic parasite) là loại ký sinh trùng thường không gây bệnh hoặc gây bệnh nhẹ ở vật chủ có hệ miễn dịch bình thường, nhưng có thể gây bệnh nặng hoặc nghiêm trọng khi hệ miễn dịch của vật chủ bị suy yếu, ví dụ như ở người nhiễm HIV/AIDS hoặc người dùng thuốc ức chế miễn dịch.

Albendazole là một loại thuốc anthelmintic phổ rộng, thường được sử dụng để điều trị nhiễm giun đũa và nhiều loại giun đường ruột khác. Metronidazole thường dùng cho nhiễm trùng protozoa, Praziquantel cho sán lá và sán dây, Quinine cho sốt rét.

Bệnh sốt rét là do ký sinh trùng thuộc chi Plasmodium gây ra. Các loài Plasmodium khác nhau gây ra các dạng sốt rét khác nhau. Các lựa chọn còn lại là các loại ký sinh trùng khác gây bệnh khác.

Ngoại ký sinh trùng (ectoparasite) sống trên bề mặt cơ thể vật chủ, ví dụ như ve, rận. Nội ký sinh trùng (endoparasite) sống bên trong cơ thể vật chủ. Ký sinh trùng bắt buộc và tùy nghi liên quan đến mức độ phụ thuộc vào vật chủ, không phải vị trí ký sinh.

`Ký sinh trùng rộng` (broad host range parasite) là thuật ngữ chỉ những ký sinh trùng có khả năng ký sinh và phát triển trên nhiều loài vật chủ khác nhau, không giới hạn ở một hoặc vài loài vật chủ cụ thể.

Bệnh amip lỵ (do Entamoeba histolytica) chủ yếu lây truyền qua đường tiêu hóa khi ăn hoặc uống phải thức ăn, nước uống bị ô nhiễm bởi bào nang amip. Bào nang này tồn tại trong môi trường và có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng.

Vật chủ trung gian là nơi ký sinh trùng phát triển qua một hoặc nhiều giai đoạn ấu trùng, thường sinh sản vô tính, và giúp lây lan sang vật chủ cuối cùng. Giai đoạn trưởng thành và sinh sản hữu tính thường xảy ra ở vật chủ cuối cùng, không phải vật chủ trung gian.

Bệnh `da voi` (lymphatic filariasis) hay bệnh bạch huyết do giun chỉ là do các loài giun chỉ như Wuchereria bancrofti gây ra. Giun chỉ trưởng thành sống trong hệ bạch huyết, gây tắc nghẽn và phù bạch huyết, dẫn đến biến dạng các chi.

Trong vòng đời sán lá gan, ấu trùng lông (miracidium) nở từ trứng và xâm nhập vào ốc. Bên trong ốc, ấu trùng lông phát triển thành ấu trùng bào tử (sporocyst), sau đó là redia và cuối cùng là cercaria.

Mefloquine là một loại thuốc sốt rét thường được sử dụng để điều trị các trường hợp sốt rét do Plasmodium falciparum kháng cloroquine. Chloroquine không còn hiệu quả với các chủng kháng thuốc. Metronidazole và Albendazole không phải thuốc điều trị sốt rét.

Toxoplasma gondii là ký sinh trùng có thể gây bệnh Toxoplasmosis, bao gồm viêm não mô cầu. Bệnh này đặc biệt nguy hiểm cho phụ nữ mang thai vì có thể gây dị tật bẩm sinh hoặc sẩy thai. Các ký sinh trùng khác thường gây bệnh đường ruột hoặc các bệnh khác, không phải viêm não mô cầu nguy hiểm cho phụ nữ mang thai như Toxoplasma.

Vật chủ dự trữ (reservoir host) là loài vật chủ mang ký sinh trùng nhưng thường không biểu hiện triệu chứng bệnh hoặc triệu chứng nhẹ, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nguồn lây nhiễm ký sinh trùng trong tự nhiên, giúp ký sinh trùng tồn tại và lây lan ngay cả khi vật chủ chính bị tiêu diệt hoặc kiểm soát.