Đề 4 – Bài tập, đề thi trắc nghiệm online Xã hội học

Toàn cầu hóa là quá trình gia tăng sự kết nối và phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia trên thế giới trên nhiều lĩnh vực kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội. Nó trái ngược với sự cô lập và khép kín của các nền văn hóa địa phương.

Max Weber mở rộng quan điểm về phân tầng xã hội của Marx bằng cách cho rằng ngoài giai cấp kinh tế, quyền lực (khả năng áp đặt ý chí lên người khác) và uy tín (sự tôn trọng và địa vị xã hội) cũng là những chiều cạnh quan trọng của phân tầng.

Chức năng hiện (manifest function) của giáo dục là cung cấp kiến thức và kỹ năng. Các chức năng khác như tạo mạng lưới xã hội, trông giữ trẻ em và truyền tải giá trị là các chức năng tiềm ẩn (latent function) - những kết quả không chủ ý của hệ thống giáo dục.

Văn hóa phi vật thể bao gồm các yếu tố vô hình như giá trị, chuẩn mực, phong tục, ngôn ngữ, tín ngưỡng. Quần áo và trang sức truyền thống thuộc về văn hóa vật thể vì chúng là những đối tượng vật chất.

Nhóm sơ cấp (ví dụ: gia đình, bạn bè thân thiết) đặc trưng bởi sự tương tác trực tiếp, thân mật, hợp tác và gắn bó về mặt cảm xúc giữa các thành viên.

Biến số độc lập là biến số mà nhà nghiên cứu thao tác hoặc quan sát để xác định ảnh hưởng của nó đến biến số khác (biến số phụ thuộc). Nó được xem là nguyên nhân gây ra sự thay đổi.

Lý thuyết căng thẳng của Robert Merton cho rằng sự lệch lạc và tội phạm xảy ra khi có sự mâu thuẫn giữa mục tiêu văn hóa (thường là thành công vật chất) và các phương tiện hợp pháp để đạt được mục tiêu đó, dẫn đến căng thẳng và hành vi lệch lạc.

Phân tầng xã hội là sự sắp xếp thứ bậc các nhóm người trong xã hội dựa trên các yếu tố như kinh tế, quyền lực và uy tín xã hội. Sở thích cá nhân không phải là yếu tố cấu thành hệ thống phân tầng xã hội.

Thế tục hóa là quá trình mà tôn giáo mất dần ảnh hưởng và vai trò của nó trong các lĩnh vực xã hội như chính trị, giáo dục, kinh tế và đời sống cá nhân, thường đi kèm với hiện đại hóa và phát triển khoa học.

Lý thuyết xung đột (Conflict Theory) nhấn mạnh sự bất bình đẳng, xung đột và đấu tranh giai cấp trong xã hội. Nó tập trung vào việc các nhóm xã hội khác nhau cạnh tranh để giành quyền lực, tài nguyên và địa vị.

Phỏng vấn sâu là phương pháp định tính cho phép nhà nghiên cứu thu thập thông tin chi tiết, sâu sắc về quan điểm, cảm xúc và trải nghiệm cá nhân của đối tượng nghiên cứu thông qua các cuộc trò chuyện mở.

Gia đình hạt nhân (chỉ bao gồm vợ chồng và con cái) trở nên phổ biến hơn trong xã hội công nghiệp hiện đại do tính linh hoạt, khả năng di chuyển và phù hợp với lối sống cá nhân hóa.

Thuyết vật linh, tin rằng linh hồn hoặc tinh linh tồn tại trong tự nhiên (cây cối, động vật, đồ vật), thường phổ biến trong các xã hội săn bắt hái lượm và nông nghiệp sơ khai, nơi con người phụ thuộc nhiều vào tự nhiên.

Đô thị hóa chủ yếu được thúc đẩy bởi sự phát triển kinh tế, công nghiệp, cơ hội việc làm, giáo dục và lối sống đô thị hấp dẫn. Sự gia tăng dân số tự nhiên ở nông thôn không phải là động lực chính, mà thường là yếu tố góp phần vào di cư từ nông thôn ra thành thị.

Kiểm soát xã hội chính thức được thực hiện thông qua các quy định, luật pháp và các cơ quan nhà nước như cảnh sát, tòa án, nhà tù để duy trì trật tự và kỷ luật xã hội.

Xã hội hóa mạnh mẽ nhất diễn ra trong tuổi thơ ấu (xã hội hóa sơ cấp), khi cá nhân học các kỹ năng, giá trị và chuẩn mực cơ bản từ gia đình và những người thân thiết.

Tha hóa lao động theo Mác-xít là tình trạng người lao động bị mất kiểm soát đối với quá trình và sản phẩm lao động của mình trong hệ thống tư bản chủ nghĩa, dẫn đến sự tách rời và mất ý nghĩa trong công việc.

Thuyết kỳ vọng vai trò nhấn mạnh rằng mỗi vai trò xã hội đều đi kèm với một tập hợp các kỳ vọng về hành vi mà xã hội mong đợi từ người đảm nhận vai trò đó.

Chủ nghĩa kiến tạo xã hội (social constructionism) về giới tính cho rằng các vai trò, hành vi và đặc điểm được cho là `nam tính` và `nữ tính` không phải là bẩm sinh mà được xã hội xây dựng và truyền tải thông qua quá trình xã hội hóa.

Văn hóa đại chúng là văn hóa được phổ biến rộng rãi trong xã hội, thường được sản xuất hàng loạt và được tiêu thụ bởi đông đảo công chúng. Nó bao gồm các hình thức giải trí, thời trang, âm nhạc, phim ảnh phổ biến.

Di động xã hội là sự dịch chuyển vị trí xã hội của cá nhân hoặc nhóm trong hệ thống phân tầng xã hội. Di động có thể là theo chiều dọc (lên hoặc xuống) hoặc chiều ngang (sang vị trí khác có địa vị tương đương).

Xã hội học tập trung nghiên cứu về xã hội, cấu trúc xã hội, các nhóm xã hội, và đặc biệt là các quá trình tương tác xã hội giữa các cá nhân và nhóm trong xã hội.

Kỳ thị là một dấu hiệu hoặc thuộc tính tiêu cực mà xã hội gán cho một cá nhân hoặc nhóm người, làm mất uy tín và có thể dẫn đến sự xa lánh, phân biệt đối xử.

Địa vị xã hội là vị trí mà một cá nhân chiếm giữ trong cấu trúc xã hội, nó gắn liền với những kỳ vọng về hành vi, quyền lợi và trách nhiệm mà xã hội gán cho vị trí đó.

Nghiên cứu dân tộc học là phương pháp mà nhà nghiên cứu hòa mình vào môi trường sống của đối tượng nghiên cứu, quan sát và tham gia vào các hoạt động hàng ngày để hiểu sâu sắc về văn hóa và hành vi của họ từ góc nhìn bên trong.

Hệ thống chính trị có chức năng chính là duy trì trật tự xã hội, thiết lập luật pháp, giải quyết xung đột và bảo vệ xã hội khỏi các mối đe dọa bên trong và bên ngoài.

Emile Durkheim cho rằng trong xã hội truyền thống, sự gắn kết xã hội (mechanical solidarity) dựa trên sự tương đồng về kinh nghiệm, giá trị và niềm tin, tạo nên một `ý thức tập thể` mạnh mẽ.

Phong trào xã hội là một nỗ lực tập thể có tổ chức nhằm thúc đẩy hoặc ngăn chặn sự thay đổi xã hội. Nó bao gồm một nhóm người có chung mục tiêu và sử dụng các hình thức hành động tập thể để đạt được mục tiêu đó.

Vốn xã hội là nguồn lực mà cá nhân có được thông qua mạng lưới quan hệ xã hội của mình. Nó bao gồm sự tin tưởng, hỗ trợ và thông tin có được từ các mối quan hệ này, mang lại lợi ích cho cá nhân và cộng đồng.

Kinh tế hậu công nghiệp đặc trưng bởi sự chuyển dịch từ sản xuất hàng hóa sang dịch vụ, sự phát triển của công nghệ thông tin, tri thức và thị trường toàn cầu hóa. Nó tiếp nối và vượt qua kinh tế công nghiệp.